بسم الله الرحمن الرحیم
شرح اصول کافی_جلسه سی و هشت
۱۴۰۳/۰۳/۱۳ – ۲۴ذی‌القعده
بَابُ الْبِدَعِ وَ الرَّأْيِ وَ الْمَقَايِيسِ
باب بدعت و تفسیر به رأی ونهی از قیاس
وَ قَالَ عَليهِ السَّلامُ
بَيْنَکُمْ وَ بَيْنَ آلْمَوْعِظَةِ حِجَابٌ مِنَ آلْغِرَّةِ.
امام (عليه السلام) فرمود:
ميان شما و موعظه، پرده اى از غفلت (و غرور) وجود دارد (که مانع تأثير آن است).
🔻حدیث دهم🔻
💠مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ:
محمد بن ابی عبدالله از یونس بن عبد الرحمن نقل میکند که:
💠قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع بِمَا أُوَحِّدُ اللَّهَ
به امام کاظم عرض کردم چگونه خدا را یگانه بدانم؟
💠فَقَالَ يَا يُونُسُ لَا تَكُونَنَّ مُبْتَدِعاً
ای یونس بدعت گذار نباش.
💠مَنْ نَظَرَ بِرَأْيِهِ هَلَكَ
کسی که بخواهد به اندیشه خودش عمل کند هلاک میشود.
💠وَ مَنْ تَرَكَ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّهِ ص ضَلَّ وَ مَنْ تَرَكَ كِتَابَ اللَّهِ وَ قَوْلَ نَبِيِّهِ كَفَرَ
و هر كه خاندان معصوم پيغمبر خود را ترك كند گمراه است، و هر كه كتاب خدا و قول پيغمبرش را ترک کند كافر است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅در روایات کنیه ابوالحسن در مورد چهار امام آماده است:
👈”ابوالحسن” مطلق: بدون هیچ گونه پسوندی امیرالمومنین است.
👈”ابوالحسن الاوّل”و یا “ابوالحسن الماضی” باشد، کنیه امام موسی کاظم است.
👈”ابوالحسن الثانی” یا “ابوالحسن الرضا” کنیه امام رضا است.
👈”ابوالحسن الثالث” کنیه امام هادی است.
اگر این القاب را به درستی نشناسیم در شناخت مصادر و راویان جایگاه حدیث دچار مشکل خواهیم شد.
✅مقصود از “یگانه دانستن خدا” با توجه به بابی که مرحوم کلینی حدیث را در آن قرار داده است، باب قیاس است. یعنی من چگونه صفات خدا را بدانم؟ آیا میشود با تشبیه کردن خدا به انسان در مورد او صفاتی را تعیین کرد؟ که حضرت او را شدیدا از این کار نهی میکنند.
✅از بخش پایانی حدیث که امام کاظم او را از ترک مسیر اهل بیت و پیامبر و قرآن نهی میکند این نکته قابل استفاده است که عقاید به خاطر آن ظرافت و اهمیتی که دارند باید از منبع وحی گرفته شوند و آنچه از براهین عقلی نیز که در اثبات خدا و عقاید به کار میرود باید سرمنشا وحیانی داشته باشد.
🔺علامه مجلسی در شرح این حدیث میفرماید:
كأنه يريد الدلائل الكلامية فنهاه عن غير السمع
گویا حضرت دلایل عقلی محض را بدعت میدانند و از غیر روایت منع میکنند.
👌البته فلاسفه و متکلمین شیعی این افتخار را دارند که با الهام از وحی، براهین عقلی محکمی در اثبات عقاید خود به کار گرفته اند.
⏪به همین جهت است که برخی متکلمین قائل اند اسماء و صفات الهی توقیفی هستند یعنی ما نمی توانیم از نزد خودمان اسم یا صفتی را به خدا نسبت دهیم مگر بعد از ذکر آن در منابع وحیانی.
.⚜️بسم الله الرحمن الرحیم⚜️
شرح اصول کافی_جلسه سی و هشت
۱۴۰۳/۰۳/۱۳ – ۲۴ذی‌القعده
⚜️بَابُ الْبِدَعِ وَ الرَّأْيِ وَ الْمَقَايِيسِ⚜️
باب بدعت و تفسیر به رأی ونهی از قیاس
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🔻حدیث یازدهم🔻
💠مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ:
محمد بن یحیی ار احمدبنمحمد از وشاء از مثنی الحیاط و او از ابی بصیر نقل میکند:
💠قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع تَرِدُ عَلَيْنَا أَشْيَاءُ لَيْسَ نَعْرِفُهَا فِي كِتَابِ اللَّهِ وَ لَا سُنَّةٍ فَنَنْظُرُ فِيهَا
مطالبى براى ما پيش مى‌آيد كه حكمش را از قرآن نميفهميم و حديثى هم نداريم كه در آن نظر كنيم آیا ميتوانيم برأى و قياس عمل كنيم؟
💠فَقَالَ لَا أَمَا إِنَّكَ إِنْ أَصَبْتَ لَمْ تُؤْجَرْ وَ إِنْ أَخْطَأْتَ كَذَبْتَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
فرمود: نه، زيرا اگر درست گفتى پاداش ندارى و اگر خطا كنى بر خدا دروغ بسته‌اى.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅گاهی برای ما پیش می‌آید که پاسخ سوالی را نمی‌دانیم ولی از خجالت یا نشان ندادن جهل خود پاسخی می‌دهیم که درست یا غلط بودن آن مشخص نیست، طبق فرمایش حضرت در صورت درست بودن آن پاسخ اجری نمی‌بریم و در صورت غلط بودن بر خدا دروغ بسته‌ایم و مستحق عذابیم.
🔺امیرالمؤمنین میفرماید:
مَنْ تَرَكَ قَوْلَ لَا أَدْرِي، أُصِيبَتْ مَقَاتِلُهُ.
كسى كه از گفتن «نمى دانم» روى گردان است، به هلاكت و نابودى مى رسد.
این نمیدانم نه تنها ارزش انسان را پایین نمی‌آورد بلکه بالا می‌برد.
✅ در این روایت هم مد نظر راوی قیاس بوده است که حضرت او را از این عمل به شدت نهی میکند.
✅تفاوت است بین “قیاس مستنبط العله” و “قیاس منصوص العله” و “تنقیح مناط”:
👈” مستنبط العله”: گاهی در روایتی حکمی صادر شده است ولی دلیل آن ذکر نشده است، ما از این حکم نمی توانیم قیاس کنیم و به صرف شباهت ظاهری به حکم دیگری برسیم. چون دیه مرد فلان مقدار است پس دیه زن هم باید همین باشد!!!
👈”قیاس منصوص العله”: ولی گاهی علت یک حکم ذکر شده مثلا امام میگوید شراب چون مسکر است حرام است. ما میفهمیم که مسکر بودن که نص است میتواند برای ما حکم جدید بسازد که هر مسکری حرام است چه شراب، چه عرق، چه آبجو و…
👈”تنقیح مناط”: در روایت داریم که چوپان و کسی که شتر کرایه میدهد در سفر نمازش کامل است، ما اینجا میفهمیم که چوپان بودن دخلی در حکم ندارد بلکه آن سفر دائمی است که نماز را کامل میکند لذا برای راننده و خلبان هم حکم کامل بودن نماز را صادر میکنیم.
✅جمله ” إِنْ أَصَبْتَ لَمْ تُؤْجَرْ” در واقع حداقل است که قیاس در حداقل ترین حالت هیچ اجری ندارد ولی در ابواب مختلف مخصوصا در همین بخش مذمت شدید بلکه لعن امثال ابوحنیفه وارد شده است که علت آن همین قیاس است. لذا عقاب بدعت و قیاس بسیار شدید و غلیظ است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅داستانی از مجاهدت علمی بزرگان:
یکی از بزرگانی که در راه کسب علم زحمت فراوانی کشیده است سید نعمت الله جزائری است.
ایشان از مهم ترین شاگردان علامه مجلسی و فبض کاشانی است.
کتب متعددی از ایشان موجود است:
📚قصص الانبیاء جزایری: شرح قصص انبیائی که در قرآن نام آنها آمده است.
📚زَهر الربیع: با توجه به روایتی از امیرالمومنین که حضرت میفرماید برای دلها یک حالت اقبال هست و یک حالت ادبار. در حالت ادبار خودتان را با مطالب حکیمانه سر زنده کنید. ایشان در این کتاب شوخی ها و حکایت های شیرین ازانبیاء و ائمه و علما را آورده است و بسیار کتاب زیبایی است.
📚ریاض الابرار:کتابی سه جلدی در مناقب پیامبر و اهل بیت است که جلد اول مختص به پیامبر و امیرالمومنین، جلد دوم در مورد حضرت زهرا تا امام عسکری و جلد سوم مختص به امام عصر است.
🔺شیخ عباس قمی در کتاب فوائد الرضویه میفرماید:
سید نعمت الله در تحصیل علم زحمت و مشقت زیادی کشیده، در اوائل تحصیل چون قادر نبود که چراغ تهیه کند، برای مطالعه از روشنائی ماه استفاده میکرد و از کثرت مطالعه در ماهتاب و کثرت نوشتن، چشمانش ضعیف شد برای قوت نور چشم از تربت مقدسه حضرت سیدالشهدا علیه السلام مانند سرمه به چشمانش میکشید به برکت آن تربت چشمش روشن می شد.
مرحوم محدث قمی پس از نوشتن این مطلب میفرماید این احقر نیز هرگاه در اثر مطالعه و نوشتن زیاد چشمم ضعف پیدا می کند، به تربت مراقد ائمه اطهار علیهم‌السلام تبرک می‌جویم و گاه گاهی با مسح نمودن کتابهای احادیث و اخبار، بحمدالله چشمهایم تا به حال در نهایت قوت و روشنی است امیدوارم در دنیا و آخرت چشمم به برکات ایشان روشن باشد.
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح اصول کافی_جلسه سی و هشت
۱۴۰۳/۰۳/۱۳ – ۲۴ذی‌القعده
بَابُ الْبِدَعِ وَ الرَّأْيِ وَ الْمَقَايِيسِ
باب بدعت و تفسیر به رأی ونهی از قیاس
وَ قَالَ عَليهِ السَّلامُ
بَيْنَکُمْ وَ بَيْنَ آلْمَوْعِظَةِ حِجَابٌ مِنَ آلْغِرَّةِ.
امام (عليه السلام) فرمود:
ميان شما و موعظه، پرده اى از غفلت (و غرور) وجود دارد (که مانع تأثير آن است).
🔻حدیث دهم🔻
💠مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ:
محمد بن ابی عبدالله از یونس بن عبد الرحمن نقل میکند که:
💠قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع بِمَا أُوَحِّدُ اللَّهَ
به امام کاظم عرض کردم چگونه خدا را یگانه بدانم؟
💠فَقَالَ يَا يُونُسُ لَا تَكُونَنَّ مُبْتَدِعاً
ای یونس بدعت گذار نباش.
💠مَنْ نَظَرَ بِرَأْيِهِ هَلَكَ
کسی که بخواهد به اندیشه خودش عمل کند هلاک میشود.
💠وَ مَنْ تَرَكَ أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّهِ ص ضَلَّ وَ مَنْ تَرَكَ كِتَابَ اللَّهِ وَ قَوْلَ نَبِيِّهِ كَفَرَ
و هر كه خاندان معصوم پيغمبر خود را ترك كند گمراه است، و هر كه كتاب خدا و قول پيغمبرش را ترک کند كافر است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅در روایات کنیه ابوالحسن در مورد چهار امام آماده است:
👈”ابوالحسن” مطلق: بدون هیچ گونه پسوندی امیرالمومنین است.
👈”ابوالحسن الاوّل”و یا “ابوالحسن الماضی” باشد، کنیه امام موسی کاظم است.
👈”ابوالحسن الثانی” یا “ابوالحسن الرضا” کنیه امام رضا است.
👈”ابوالحسن الثالث” کنیه امام هادی است.
اگر این القاب را به درستی نشناسیم در شناخت مصادر و راویان جایگاه حدیث دچار مشکل خواهیم شد.
✅مقصود از “یگانه دانستن خدا” با توجه به بابی که مرحوم کلینی حدیث را در آن قرار داده است، باب قیاس است. یعنی من چگونه صفات خدا را بدانم؟ آیا میشود با تشبیه کردن خدا به انسان در مورد او صفاتی را تعیین کرد؟ که حضرت او را شدیدا از این کار نهی میکنند.
✅از بخش پایانی حدیث که امام کاظم او را از ترک مسیر اهل بیت و پیامبر و قرآن نهی میکند این نکته قابل استفاده است که عقاید به خاطر آن ظرافت و اهمیتی که دارند باید از منبع وحی گرفته شوند و آنچه از براهین عقلی نیز که در اثبات خدا و عقاید به کار میرود باید سرمنشا وحیانی داشته باشد.
🔺علامه مجلسی در شرح این حدیث میفرماید:
كأنه يريد الدلائل الكلامية فنهاه عن غير السمع
گویا حضرت دلایل عقلی محض را بدعت میدانند و از غیر روایت منع میکنند.
👌البته فلاسفه و متکلمین شیعی این افتخار را دارند که با الهام از وحی، براهین عقلی محکمی در اثبات عقاید خود به کار گرفته اند.
⏪به همین جهت است که برخی متکلمین قائل اند اسماء و صفات الهی توقیفی هستند یعنی ما نمی توانیم از نزد خودمان اسم یا صفتی را به خدا نسبت دهیم مگر بعد از ذکر آن در منابع وحیانی.
.⚜️بسم الله الرحمن الرحیم⚜️
شرح اصول کافی_جلسه سی و هشت
۱۴۰۳/۰۳/۱۳ – ۲۴ذی‌القعده
⚜️بَابُ الْبِدَعِ وَ الرَّأْيِ وَ الْمَقَايِيسِ⚜️
باب بدعت و تفسیر به رأی ونهی از قیاس
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🔻حدیث یازدهم🔻
💠مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ:
محمد بن یحیی ار احمدبنمحمد از وشاء از مثنی الحیاط و او از ابی بصیر نقل میکند:
💠قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع تَرِدُ عَلَيْنَا أَشْيَاءُ لَيْسَ نَعْرِفُهَا فِي كِتَابِ اللَّهِ وَ لَا سُنَّةٍ فَنَنْظُرُ فِيهَا
مطالبى براى ما پيش مى‌آيد كه حكمش را از قرآن نميفهميم و حديثى هم نداريم كه در آن نظر كنيم آیا ميتوانيم برأى و قياس عمل كنيم؟
💠فَقَالَ لَا أَمَا إِنَّكَ إِنْ أَصَبْتَ لَمْ تُؤْجَرْ وَ إِنْ أَخْطَأْتَ كَذَبْتَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
فرمود: نه، زيرا اگر درست گفتى پاداش ندارى و اگر خطا كنى بر خدا دروغ بسته‌اى.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅گاهی برای ما پیش می‌آید که پاسخ سوالی را نمی‌دانیم ولی از خجالت یا نشان ندادن جهل خود پاسخی می‌دهیم که درست یا غلط بودن آن مشخص نیست، طبق فرمایش حضرت در صورت درست بودن آن پاسخ اجری نمی‌بریم و در صورت غلط بودن بر خدا دروغ بسته‌ایم و مستحق عذابیم.
🔺امیرالمؤمنین میفرماید:
مَنْ تَرَكَ قَوْلَ لَا أَدْرِي، أُصِيبَتْ مَقَاتِلُهُ.
كسى كه از گفتن «نمى دانم» روى گردان است، به هلاكت و نابودى مى رسد.
این نمیدانم نه تنها ارزش انسان را پایین نمی‌آورد بلکه بالا می‌برد.
✅ در این روایت هم مد نظر راوی قیاس بوده است که حضرت او را از این عمل به شدت نهی میکند.
✅تفاوت است بین “قیاس مستنبط العله” و “قیاس منصوص العله” و “تنقیح مناط”:
👈” مستنبط العله”: گاهی در روایتی حکمی صادر شده است ولی دلیل آن ذکر نشده است، ما از این حکم نمی توانیم قیاس کنیم و به صرف شباهت ظاهری به حکم دیگری برسیم. چون دیه مرد فلان مقدار است پس دیه زن هم باید همین باشد!!!
👈”قیاس منصوص العله”: ولی گاهی علت یک حکم ذکر شده مثلا امام میگوید شراب چون مسکر است حرام است. ما میفهمیم که مسکر بودن که نص است میتواند برای ما حکم جدید بسازد که هر مسکری حرام است چه شراب، چه عرق، چه آبجو و…
👈”تنقیح مناط”: در روایت داریم که چوپان و کسی که شتر کرایه میدهد در سفر نمازش کامل است، ما اینجا میفهمیم که چوپان بودن دخلی در حکم ندارد بلکه آن سفر دائمی است که نماز را کامل میکند لذا برای راننده و خلبان هم حکم کامل بودن نماز را صادر میکنیم.
✅جمله ” إِنْ أَصَبْتَ لَمْ تُؤْجَرْ” در واقع حداقل است که قیاس در حداقل ترین حالت هیچ اجری ندارد ولی در ابواب مختلف مخصوصا در همین بخش مذمت شدید بلکه لعن امثال ابوحنیفه وارد شده است که علت آن همین قیاس است. لذا عقاب بدعت و قیاس بسیار شدید و غلیظ است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅داستانی از مجاهدت علمی بزرگان:
یکی از بزرگانی که در راه کسب علم زحمت فراوانی کشیده است سید نعمت الله جزائری است.
ایشان از مهم ترین شاگردان علامه مجلسی و فبض کاشانی است.
کتب متعددی از ایشان موجود است:
📚قصص الانبیاء جزایری: شرح قصص انبیائی که در قرآن نام آنها آمده است.
📚زَهر الربیع: با توجه به روایتی از امیرالمومنین که حضرت میفرماید برای دلها یک حالت اقبال هست و یک حالت ادبار. در حالت ادبار خودتان را با مطالب حکیمانه سر زنده کنید. ایشان در این کتاب شوخی ها و حکایت های شیرین ازانبیاء و ائمه و علما را آورده است و بسیار کتاب زیبایی است.
📚ریاض الابرار:کتابی سه جلدی در مناقب پیامبر و اهل بیت است که جلد اول مختص به پیامبر و امیرالمومنین، جلد دوم در مورد حضرت زهرا تا امام عسکری و جلد سوم مختص به امام عصر است.
🔺شیخ عباس قمی در کتاب فوائد الرضویه میفرماید:
سید نعمت الله در تحصیل علم زحمت و مشقت زیادی کشیده، در اوائل تحصیل چون قادر نبود که چراغ تهیه کند، برای مطالعه از روشنائی ماه استفاده میکرد و از کثرت مطالعه در ماهتاب و کثرت نوشتن، چشمانش ضعیف شد برای قوت نور چشم از تربت مقدسه حضرت سیدالشهدا علیه السلام مانند سرمه به چشمانش میکشید به برکت آن تربت چشمش روشن می شد.
مرحوم محدث قمی پس از نوشتن این مطلب میفرماید این احقر نیز هرگاه در اثر مطالعه و نوشتن زیاد چشمم ضعف پیدا می کند، به تربت مراقد ائمه اطهار علیهم‌السلام تبرک می‌جویم و گاه گاهی با مسح نمودن کتابهای احادیث و اخبار، بحمدالله چشمهایم تا به حال در نهایت قوت و روشنی است امیدوارم در دنیا و آخرت چشمم به برکات ایشان روشن باشد.
