🔻حدیث اول:

💠قَالَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَقُول
روایت شده از امیرالمؤمنین علیه السلام که همیشه می‌فرمودند:

💠 رَوِّحُوا أَنْفُسَكُمْ بِبَدِيعِ الْحِكْمَةِ
با حکمت ها و دانش های جالب و نو به خودتان راحتی دهید[رَوِّحُوا]
💠فَإِنَّهَا تَكِلُّ كَمَا تَكِلُّ الْأَبْدَانُ.
چرا که  همانطور که بدنها خسته میشوند، روح هم خسته میشود. [تَكِلُّ]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🔰شرح روایت🔰

✅در اینجا علم و حکمت به یک معناست.

✅استراحت ما به بازی، لهو و لعب و شوخی‌های بیهوده‌ای همچون تماشای تلویزیون و فوتبال و…نیست؛ بلکه باید با شنیدن احادیث و کسب علم به روحمان استراحت بدهیم، اگر روح ما با خواندن روایات و ادعیه و… آرامش نمیگیرد به خاطر وارونه شدن (ضیغ) ظرف روحی ماست.

✅مرحوم مجلسی در ذیل این روایت اینچنین میفرماید : “تکرار مکررات موجب خستگی روح است”
در قرآن کریم میفرماید  «فَذَكِّرۡ إِن نَّفَعَتِ ٱلذِّكۡرَىٰ» اگر چیزی مانند قرآن نافع و سود آور بود تکرارش هم نافع است، در غیر اینصورت ملال آور است.

✅علمی که همراه با عمل نباشد خستگی آور است.

✅سول مهمی که در این روایت پاسخ داده میشود این است که با وجود خستگی های روح استراحت روح در چیست؟
خستگی جسم با خوابیدن از بین میرود ولی خستگی روح را چگونه از بین ببریم؟
پاسخ این سؤال در کلام ملاصدرای شیرازی هم آمده است که رفع خستگی روح به شنیدن احادیث و روایات است، این کلام مولا صدرا بر خلاف انسان های عادی است که خستگیشان را با دیدن تلوزیون و مسافرت و تماشای فیلم در می‌آورند.
همچنین ملا صدرا معتقد است این کلام حضرت در جمع خواص گفته شده و بعید است چنین کلامی برای عوام گفته شده باشد.
🔺در روایت است از امام رضا علیه السلام که فرمودند:
فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا
که اگر مردمْ زیبایی های گفتار ما را می دانستند، از ما پیروی می کردند.
_در مورد عوام که کنه کلام امام را در نمیابند همان مسافرت و تفریحات مرسوم لازم است و چنین روایتی در مورد خواص صادق است.

همچنین در روایت است که بوستان عالمان (تفرجگاه عالمان)، کتاب است.

✅با توجه به اینکه استراحت روح با انس با حکمت ایجاد میشود، منظور از حکمت در کلام مولا چیست؟
به معارف قرآن و اهل بیت، اشعار و ضرب المثل های پند آموز حکمت میگویند و با حکمت اصطلاحی در بین حکما و فلاسفه متفاوت است.

⚜️بسم الله الرحمن الرحیم⚜️
شرح اصول کافی_جلسه بیست و پنجم
١۴٠٢/٠٩/١٩- ٢۶جمادی الاولی

⚜️بَابُ النَّوَادِرِ⚜️
شامل متفرقات هر بابی است که به جهت تعداد قابل باب بندی نیستند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🔻حدیث دوم:

💠سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ
از امام صادق علیه السلام شنیدم که میفرمود:
💠كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَقُولُ
امیر المومنین همیشه میفرمود:
💠يَا طَالِبَ الْعِلْمِ إِنَّ الْعِلْمَ ذُو فَضَائِلَ كَثِيرَةٍ
ای جوینده علم، علم دارای فضائل بسیار است.
💠فَرَأْسُهُ التَّوَاضُعُ
سرش تواضع و فروتنی است.
💠وَ عَيْنُهُ الْبَرَاءَةُ مِنَ الْحَسَدِ
و چشم علم، دوری از حسادت است.
💠وَ أُذُنُهُ الْفَهْمُ
و گوشهایش فهم است.
💠وَ لِسَانُهُ الصِّدْقُ
و زبان علم، راستگویی است.
💠وَ حِفْظُهُ الْفَحْصُ
و حافظه اش، بررسی عمیق[الْفَحْصُ] است.
💠وَ قَلْبُهُ حُسْنُ النِّيَّةِ
و‌قلب علم، حسن نیت است.
💠وَ عَقْلُهُ مَعْرِفَةُ الْأَشْيَاءِ وَ الْأُمُورِ
وعقل علم شناخت نسبت به اشیاء و کارهاست.
💠وَ يَدُهُ الرَّحْمَةُ
ودست علم رحمت است.
💠وَ رِجْلُهُ زِيَارَةُ الْعُلَمَاءِ
و پاهای علم دیدار علما است.
💠وَ هِمَّتُهُ السَّلَامَةُ
و همت علم به سلامتیاز آفات است.
💠وَ حِكْمَتُهُ الْوَرَعُ
و حکمت علم به ورع داشتن است
💠وَ مُسْتَقَرُّهُ النَّجَاةُ
ومحل استقرارش بهش است.
💠وَ قَائِدُهُ الْعَافِيَةُ
و رهبر علم، سلامتی است.
💠وَ مَرْكَبُهُ الْوَفَاءُ
و مرکب علم وفای به علم است.
💠وَ سِلَاحُهُ لِينُ الْكَلِمَةِ
سلاح علم به نرمی زبان است.
💠وَ سَيْفُهُ الرِّضَا
و شمشیرش رضای الهی است.
💠 وَ قَوْسُهُ الْمُدَارَاةُ
وکمانش مدارا با مردم است.
💠وَ جَيْشُهُ مُحَاوَرَةُ الْعُلَمَاءِ
سپاه علم همنشینی با علماست.
💠وَ مَالُهُ الْأَدَبُ
و مال و ثروت علم مؤدب بودن است
💠وَ ذَخِيرَتُهُ اجْتِنَابُ الذُّنُوبِ
وپسانداز علم دوری از گناههان است.
💠وَ زَادُهُ الْمَعْرُوفُ
و زاد و توشه علم کار خیر است.
💠وَ مَاؤُهُ الْمُوَادَعَةُ
آب حیات علم سازش با دشمنان است.
💠وَ دَلِيلُهُ الْهُدَى
راهنمای علم، هدایت است.
💠وَ رَفِيقُهُ مَحَبَّةُ الْأَخْيَارِ.
ورفیق علم همنشینی با خوبان است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅طبق فرمایش آیت اللّه فاضل لنکرانی این روایت اعجاز امیر المؤمنین است، چرا که آوردن تشبیه به این زیبایی در کلام به صورت فی‌البداهه بسیار زیبا است به نحوی که شعرا هم از چنین تشبیهی عاجزند.

✅امام در این روایت علم را به انسانی تشبیه کرده اند که دارای ویژگی هایی ظاهری و باطنی است. با شنیدن این روایت در ذهن انسان تصویری از یک انسام مجسم میشود.

✅با توجه به کلام حضرت فروتنی رأس علم است. و از آنجایی که سر عضو حیاتی بدن است، عالِم بدون تواضع، مرده متحرک است، به عبارت دیگر عالمی که ذره‌ای تکبر داشته باشد حیات علمی ندارد. [فَرَأْسُهُ التَّوَاضُعُ]

✅از آنجایی که دیدن به سبب چشم حاصل میشود کسی که چشم ندارد حقایق را نمیبیند، وعالم حسود هم چشم علمش کور است و حقیقت بین نیست. [وَ عَيْنُهُ الْبَرَاءَةُ مِنَ الْحَسَدِ]

✅طبق بیان قرآن کریم تقوا پیشه کردن موجب به دست آوردن علم است. مسلما یک بخشی از علم با خواندن و نوشتن به دست می آید و بخش دیگر آن با اعمالی مثل نداشتن حسادت و نماز شب و احسان و … به دست می‌آید.

✅پیشرفت علمی دیگران نه تنها نباید موجب حسادت عالم باشد بلکه باید به خاطرش خدا را شکر کرد چرا که اگر کار برای خدا  باشد وفرد رضایت خدا را در نظر داشته باشد با پیشرفت علمی دیگران به این نتیجه میرسد که باری که بر دوش او بوده برداشته شده و و ازاین جهت شاکر خدا هم هست.

✅گوش هم به عنوان یکی از راه های درک است، عالمی که فهیم نباشد در اصل گوش علمش را بسته. [وَ أُذُنُهُ الْفَهْمُ]

✅کسی که با فهمیدن اولین نکته علمی گمان میکند به انتهای علم رسیده فهیم نیست بلکه فهم به معنای اکتفا نکردن به نزدیکترین نکات علمی است و باید تا انتها پیش رفت و به دنبال دورترین مفاهیم ذهنی بود.

✅زبان در انسان برای بیان کردن است و عالم نیز باید زبانی صادق برای بیان کردن علمش داشته باشد تا به این وسیله افراد بسیاری را با علمش هدایت کند، علمی که صداقت نداشته باشد منتشر نمیشود[وَ لِسَانُهُ الصِّدْقُ ]
اگر شبهه‌ یا مطلبی برای شخص عالم روشن نشده باشد و با این وجود به دنبال بیان آن برای دیگران باشد نشان از صادق نبودن این عالم است و علم او منتشر نخواهد شد چرا که به جای گفتن نمیدانم به گونه ای رفتار کرده که نسبت به آن علم کامل دارد.
(همانگونه که در احادیث گذشته آمد که هر گاه چیزی را نمی‌دانید، حتی آوردن ” اللَّه اعلم” هم جایز نیست و باید اعتراف به” لا ادری” از سوی عالم باشد. چرا که عبارت” من نمیدانم” راه را برای جست و جو علم باز میکند ولی گفتن اللّه اعلم این گمان را در شخص ایجاد میکند که شما در این زمینه مطالعه داشتید ولی چیزی نیافتید و اثبات علمیت شما را به همراه دارد)

✅هر عالمی که می‌خواهد علمش حافظه‌ای داشته باشد باید اهل حفص و بررسی عمیق باشد. [وَ حِفْظُهُ الْفَحْصُ]
بررسی همه جانبه و جامع در کسب علم بسیار ضروری است و با دیدن چند روایت نمیشود نتیجه گیری کرد، بلکه باید همه روایات یک موضوع را مورد بررسی قرار داد.

✅بهترین راه تحصیل تدریس است، البته به شرط مطالعه و تحقیق کامل و بررسی همه جانبه و دقت به این امر که نباید در تدریس کم کاری کرد.
🔺همانگونه که قرآن کریم می‌فرماید :
وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ
از حق مردم كم مگذاريد.

✅قلب به عنوان یک عضو حیاتی و عامل پمپاژ خون در بدن شناخته میشود. در علم هم بر خلاف تصور ما که گمان میکنیم مطالعه و تحقیق باید قلب علم باشد، این حسن نیت است که عامل حیات و قلب علم است. [وَ قَلْبُهُ حُسْنُ النِّيَّةِ ]

✅علمی که همراه با حسن نیت نباشد و برای اموری همچون کوچک کردن اطرافیان و بزرگ کردن خود فرد باشد هیچ ارزشی ندارد.

✅ همانطور که عقل در نهج البلاغه به عنوان قوه‌ی حل مشکل آمده است ، در این روایت هم عاملی برای شناخت خوب و بد اشیاء و امور اورده شده است، به این معنا که با قوه‌ی عقل تشخیص میدهیم هر جایی نرویم، هر چیزی نشنویم و…
عقل علم تشخیص امور و اشیاء است[وَ عَقْلُهُ مَعْرِفَةُ الْأَشْيَاءِ وَ الْأُمُورِ]

✅در گذشته بیان میشد هر کتابی که به دستتان رسید بخوانید چراکه هم تعداد با سواد ها کم بود و هم صنعت چاپ پیشرفته نبود و در نتیجه کتابهایی که ارزش خواندن نداشتند فرصتی برای چاپ شدن نداشتند ولی امروزه باید به مردم متذکر شد که هر کتابی را نخوانید چرا که هم کتاب ها بسیار زیاد هستند و خیلی از آنها ارزش خواندن ندارند و هم عموم مردم باسواد هستند. عقل همان چیزی است که موجب گزینش کتاب خوب از بد است.

✅ دست در انسان نماد قدرت است، دست علم هم رحمت است. [وَ يَدُهُ الرَّحْمَةُ]
کسی که عالم است ولی علمش را منتشر نمیکند ودر اختیار دیگران نمیگذارد علمش دست ندارد، رحمت ندارد.

✅اگر میخواهیم علممان فلج و قطع نخاع نباشد، باید به دیدار علماء برویم. [وَ رِجْلُهُ زِيَارَةُ الْعُلَمَاءِ ]

✅همانگونه که وجود همت برای انسان ضروری است، علم هم باید همت داشته باشد چرا که کسی بدون همت و با تنبلی به جایی نمیرسد. همت علم باید عاری از آفات باشد. [وَ هِمَّتُهُ السَّلَامَةُ]
آفات علم، حسد و تکبر و حرف اشتباه زدن و… است همت علم به آن است که از آفات سلامت باشد.

✅اگر میخواهی علمت به حکمت (علم خالص) برسد باید ورع داشته باشی.
ورع به معنای دوری از شبهه ناک است، نه تنها باید از نزدیک شدن به حرام خودداری کرد بلکه باید نسبت به شبهه ناک هم ورع داشت تا به حکمت دست یابیم. [وَ حِكْمَتُهُ الْوَرَعُ ]

علمی که ورع نداشته باشد باعث ایجاد شبهه میشود. روزی پسر شیخ عباس قمی پدرش را در خواب دید که او را به شدت مورد عتاب قرار داد که چرا فلان روایت را بدون بررسی بر بالای منبر خواندی؟ پسر شیخ عباس در پاسخ گفت که من این روایت را چند سال پیش شنیده بودم و به صحت آن اطمینان داشتم، ولی شیخ عباس تاکید داشتند که لازم بود باز هم بررسی کند.
_ نباید علمی که یقینی نیست را برای دیگران بیان کرد.

✅علم کی اسقرار میابد و و شخص عالم کی فارغ‌التحصیل میشود؟ وقتی که به بهشت برسد. ‌[وَ مُسْتَقَرُّهُ النَّجَاةُ ]
برای علم آموزی پایانی نیست وفراغت از تحصیل تا به بهشت نرسیم معنایی ندارد.

✅کسی که سلامت نباشد نمیتواند در علم آموزی موفق باشد. گاهی گرفتاری و بیماری شخص یا خانواده مانع از علم اموزی میشود. [وَ قَائِدُهُ الْعَافِيَةُ]

✅ و مرکب علم وفاداری به علم است، راحتی و سرعت در رسیدن علم بسته به وفا کردن به علم یا همان عمل کردن به علم است. [وَ مَرْكَبُهُ الْوَفَاءُ]

✅سلاح علم زبان نرم داشتن است نباید بامردم به تندی صحبت کرد. [وَ سِلَاحُهُ لِينُ الْكَلِمَةِ ]

✅همانگونه که کمان به دور دست ها تیر پرتاب میکند، مدارا با مردم هم موجب رسیدن علم شخص به دور دستها میشود. [وَ قَوْسُهُ الْمُدَارَاةُ]