💠وَ قَالَ (علیه السلام): مَوَدَّةُ الْآبَاءِ، قَرَابَةٌ بَيْنَ الْأَبْنَاءِ
دوستى در ميان پدران به منزله خويشاوندى در ميان فرزندان است؛

💠 وَ الْقَرَابَةُ إِلَى الْمَوَدَّةِ، أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّةِ إِلَى الْقَرَابَةِ
وخويشاوندى، به دوستى نيازمندتر است تا دوستى به خويشاوندى.

⏪ این حکمت از دو بخش تشکیل شده:

◀️الف. مَوَدَّةُ الْآبَاءِ، قَرَابَةٌ بَيْنَ الْأَبْنَاءِ
از قدیم گفته اند:
الحبّ و البغض يتوارثان
حب و بغض به بچه ها میرسد.
پدران علاوه بر اموال، دوستى با دوستان خود را نیز براى فرزندان به ارث مى گذارند و فرزندانشان به قدرى به هم نزديك مى شوند كه گويى با هم برادرند و بسيار ديده شده است كه پدرانِ يكديگر را عمو خطاب مى كنند.
در جامعه باید دوستی و رفاقت و محبت به عنوان یک اصل اساسی مطرح باشد، تا این محبت و دوستی نسل به نسل بچرخد و بین فرزندان به ارث برسد.
البته اين سخن در جوامعى صادق است كه عواطف در آن كمرنگ نشده ، و فرزندان تنها اموال پدران را به ارث نمى برند، بلكه عواطف آنها را نيز به ارث مى برند.

↙️محبت‌ها و کینه‌ها ميراث پدران به فرزندان هستند.
پیامبر صلی الله علیه واله فرمودند:
ثَلاثٌ يُطْفينَ نُورَ الْعَبْدِ:
سه چيز است كه نور ايمان بندگان را خاموش مى كند:
مَنْ قَطَعَ أَوِدَّاءُ أَبيهِ
۱. كسى كه با دوستان پدرش قطع رابطه كند،
وَ غَيَّرَ شَيْبَتَهُ
۲. و محاسن سفيد خود را تغيير دهد،
(اشاره به اينكه به هنگام پيرى بعضى كارهاى سبك سرانه جوانى و كودكى را انجام دهد)
وَ رَفَعَ بَصَرَهُ فِى الْحُجُراتِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يُؤْذَنَ لَهُ
۳. و به داخل خانه هاى ديگران بدون اينكه اجازه اى به او دهند نگاه كند.

📘ابن ابی الحدید می گوید :
ئأبقَى الضّغائنَ آباءٌ لَنا سَلَفُوا *
فَلَن تَبيدَ و لِلآباءِ أَبناءُ
پدران ما کینه‌ها را باقی گذاشتند ؛ و این کینه‌ها از بین نخواهند رفت، زیرا برای پدران، فرزندانی هستند.

*⃣دوستی طولانی مدت موجب قوم و خویشی خواهد شد. در این باب
امام رضا علیه السلام فرمودند:
مَوَدَّةُ عِشْرِينَ سَنَةً قَرَابَةٌ
دوستى بيست ساله، همان خويشاوندى است.
انسان اگر بتواند دوست خوبی پیدا کند و مدتها با او دوستی کند، این دوستی تبدیل به قوم و خویشی خواهد شد.

❄️درحکمت ۳۰۸ تشویق به دوستی سالم شده ، در واقع این حکمت در مقام تشویق والدین است تا با تقویت دوستی های خود، بستر را برای رشد بهتر و سعادت مندانه تر فرزندان فراهم کنند. اگر والدین به طور کلی اهل کناره گیری از جامعه و عزلت باشند، و برای خود دوستان خوبی انتخاب نکرده باشند، میوه ی تلخ این امر به فرزندان خواهد رسید زیرا آنها نه محبت کردن را یاد گرفته اند، نه دایره ی دوستانشان زیاد است و از جهات مختلف دچار ضعف و نقص میشوند.

↙️ مَوَدَّةُ الْآبَاءِ، سبب ازدواج پایدار خواهد شد.
وقتی در خانواده ها ارتباطات خانوادگی و محبت آمیز برقرار باشد، طبیعی است که افراد در بطن زندگی یکدیگر قرار میگیرند، اخلاق و رفتار و سلایق یکدیگر را به طور دقیق و بدون روتوش و ظاهر سازی متوجه میشوند و خود این شناخت کامل یکی از راه های ایجاد پیوند مستحکم است.
از طرفی شناخت افراد کامل است و قبل از ازدواج کاملا آگاهانه وارد این مسیر میشوند.
از طرفی هر دو طرف خانواده پیوند محبتی دارند و به صرف بروز مشکلات کوچک و ناچیز، به جدایی و طلاق و… فکر نمیکنند.

↩️ و از طرف دیگر نیز حتی در سخت ترین شرایط، زوجین از پدران یکدیگر حرف شنوی و اطاعت دارند و بحث حَکَم به طور خودکار در بین آنها ایجاد میشود.
ولی اگر این ارتباطات خانوادگی وجود نداشته باشد، طبیعتا گزینه های ازدواج محدود و ناآگانه خواهد شد و در بسیاری از این موارد به دلیل اطلاع نداشتن از باطن زندگی یکدیگر، وجود نداشتن عاطفه در بین خانواده ها و مقبولیت نداشتن والدین برای یکدیگر؛ زندگی ها بیشتر در معرض خطر است.

⏪بخش دوم از این حکمت:

💠مَوَدَّةُ الْآبَاءِ، قَرَابَةٌ بَيْنَ الْأَبْنَاءِ ؛ وَ الْقَرَابَةُ إِلَى الْمَوَدَّةِ، أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّةِ إِلَى الْقَرَابَةِ
خويشاوندان هنگامى ارزش دارند كه داراى محبت باشند و هرچه پيوند خويشاوندى نزديكتر باشد، مودت و دوستى بيشترى لازم دارد. در حالى كه دوستى و محبت نيازى به خويشاوندى ندارد؛ ممكن است افراد سالها با هم دوست باشند و هيچ رابطه خويشاوندى بين آنها نباشد. درنتيجه، برترى دوستى و محبت بر خويشاوندى ثابت مى شود.

*⃣خويشاوندان زمانى خويشاوند محسوب مى شوند كه دوست باشند.
زیرا که ظهور آثار دوستی محتاج به خویشاوندی نیست، اما ظهور آثار خویشی موقوف به دوستی هست.
اگر کسی گفت من رفیق فلانی هستم، هیچ کسی از او نمی پرسد چه نسبتی با او داری که اینقدر اهل خیر و خوبی و محبت هستی! چون معلوم است که دوست خیر میرساند و ضرر را دور میکند.
ولی اگر گفته شود فلانی قوم و خویش است، گفته میشود پس چرا اینقدر بی محبت است؟
پس چرا برای فامیلش کاری نمیکند و دستشان را نمیگیرد و…
لذا قوم و خویشی به محبت نیازمند است چون برخی قوم و خویش ها با محبت نیستند ولی دوستی به محبت محتاج نیست چون خود دوستی یعنی محبت و ارتباط.

🌀برادری خوب است که دوست باشد.
ابن ابی الحدید میگوید شخصی به دیگری گفت:
أیُّما أحبّ إلیک أخوک أم صَدیقُک؟
دوستت را بيشتر دوست دارى يا برادرت را؟
فقال إنَّما أَحَبُّ أخی إذا کان صَدیقاً
گفت: برادرى را دوست دارم كه با من دوست باشد.
غریبه ها با دوستی قوم و خویش میشوند و قوم و خویش بدون دوستی غریبه می گردد.

📘قال ابو فِراس حمدانی از بنام ترین شعرای عرب در مدح اهل بیت گفته است:
هَيهاتَ لاقَرَّبَت قُربى وَ لا رَحِمٌ/
يَوماً إِذا أَقصَتِ الأَخلاقُ وَالشِيَمُ
هیهات روزی که اخلاق و صفات فاضله دور شوند، نه قرابت و نه رحم تأثیر نخواهند کرد.
كانَت مَوَدَّةُ سَلمانٍ لَهُ رَحِماً/
وَلَم يَكُن بَينَ نوحٍ وَ اِبنِهِ رَحِمُ
دوستی سلمان ایرانی، او را قریب می سازد (سلمان منا اهل البیت)
و لی نوح با فرزندش قرابتی ندارد.
به تعبیر رسول مکرم:
القَریبُ مَن قَرَّبَتهُ المَوَدَّهُ وإن بَعُدَ نَسَبُهُ نزدیک ترین افراد کسی است که پیوند محبتی داشته باشد اگرچه از جهت فامیلی دور باشد.
وَالبَعیدُ مَن باعَدَتهُ المَوَدَّهُ وإن قَرُبَ نَسَبُهُ
و کسی که اهل مودت و محبت نباشد دور است اگر چه نسبش نزدیک باشد.

🌀خویشاوندی بدون محبت، بی ارزش است. مرحوم مقنیه می گوید:
لا خَیرَ فِی قَرابَةٍ لا مَوَدَّةَ مَعَهَا
خوش به حال کسانی که هم قوم و خویش اند و هم دوست.
این بحث به طور ویژه در مورد والدین و فرزندان قابل بررسی است زیرا اگر فرزندان کسی را بیش از والدین دوست داشته باشند یا احساس کنند کسی بیش از والدین به آنها محبت دارد؛ طبیعتا به سمت او گرایش پیدا میکنند و در این حالت حرف شنوی و اطاعت و الگو گیری از والدین در آنها کم رنگ میشود و بحث تربیت به طور کامل و دقیق اجرا نخواهد شد.

💠مَوَدَّةُ الْآبَاءِ، قَرَابَةٌ بَيْنَ الْأَبْنَاءِ
دوستى در ميان پدران به منزله خويشاوندى در ميان فرزندان است؛

💠 وَ الْقَرَابَةُ إِلَى الْمَوَدَّةِ، أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّةِ إِلَى الْقَرَابَةِ
وخويشاوندى، به دوستى نيازمندتر است تا دوستى به خويشاوندى.

⬇️نکته1:
معنای این سخن وقتی واضح تر میشود که آثار قرابت و خویشاوندی و دوستی را بدانیم.

*⃣ قوم و خویش کمک دست و کمک کار انسانند.
حضرت در خطبه ۲۳ فرمود:
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا يَسْتَغْنِي الرَّجُلُ وَ إِنْ كَانَ ذَا مَالٍ عَنْ عَشِيرَتِهِ وَ دِفَاعِهِمْ عَنْهُ بِأَيْدِيهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ
اى مردم! انسان، هر چند ثروتمند باشد، از اقوام و بستگان خود، بى نياز نيست که از وى، با دست و زبان دفاع کنند.
وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَيْطَةً مِنْ وَرَائِهِ وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ
آنها در واقع، بزرگ ترين گروهى هستند که از او پشتيبانى مى کنند و پريشانى و مشکلات را از ميان مى برند.
وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَيْهِ عِنْدَ نَازِلَةٍ إِذَا نَزَلَتْ بِهِ
و به هنگام بروز حوادثِ سخت، نسبت به او، از همه، مهربان ترند.
وَ لِسَانُ الصِّدْقِ يَجْعَلُهُ اللَّهُ لِلْمَرْءِ فِي النَّاسِ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ يَرِثُهُ غَيْرُهُ.
و نام نيکى که خداوند در سايه نيکوکارى و محبّت به انسان عطا مى کند، از ثروتى که به هر حال، براى ديگران به ارث مى گذارد بهتر است.
آگاه باشيد! هيچ يک از شما، نبايد از بستگان نيازمند خود، رويگردان شود و از آنان، چيزى را دريغ دارد. زیرا که نگه داشتنش مايه فزونى نيست و از بين رفتنش، کمبودى براى او نمى آورد.
وَ مَنْ يَقْبِضْ يَدَهُ عَنْ عَشِيرَتِهِ فَإِنَّمَا تُقْبَضُ مِنْهُ عَنْهُمْ يَدٌ وَاحِدَةٌ وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَيْدٍ كَثِيرَةٌ
آن کس که دستِ دهنده خويش را از بستگانش بازدارد، تنها يک دست را از آنها بازداشته، و در مقابل، آنان، دست هاى بسيارى را از کمک کردن به او، باز مى دارند،
وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِيَتُهُ يَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّةَ
و آن کس که نسبت به بستگانش، متواضع و نرمخو و پرمحبّت باشد، دوستى آنان را، براى خود، هميشگى خواهد ساخت.

*⃣ قوم و خویش و محبت بسیار پر سود است. در حکمت ۲۱۱ فرمود :
المَوَدَّهُ قَرابَهٌ مُستَفادَهٌ
دوستی کردن با دیگران، قوم و خویشی پر بهره و سودمند است.
وقتی مودت سرانجام سودمند و پر نتیجه ای دارد چرا تمرین نکنیم و دل را صاف نکنیم تا بتوانیم از اقوام و دوستان استفاده بیشتری داشته باشیم.

*⃣هر چه بیشتر دوست و رفیق داشته باشیم، خودمان را تقویت کرده ایم.

❄️امام صادق علیه السلام فرمود :
المَرءُ كثيرٌ بأخيهِ
انسان به وسيله برادر و دوستان خود تکثیر میشود

❄️امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
الصَّدیقُ إنسانٌ،هُوَ أنتَ إلّاأنَّهُ غَیرُکَ دوست همان خود توست ولی در جسم و لباسی دیگر.

❄️امیرالمومنین صلواه الله علیه: الأَصدِقاءُ نَفسٌ واحِدَهٌ فی جُسومٍ مُتَفَرِّقَهٍ.
دوستان یه نفس واحد هستند که در جسمهای مختلفند.
انسان هر چه دوست داشته باشد به قدرت خودش اضافه کرده است.

*⃣تا آنجا که میشود باید هوای دوستان را داشت. از امام صادق علیه السلام :
إذا كانَ لَکَ صَديقٌ فَوُلِّىَ وِلايَةً فَأَصَبْتَهُ عَلَى الْعُشرِ مِمّا كانَ لَکَ عَلَيْهِ قَبْلَ وِلايَتِهِ، فَلَيْسَ بِصَديقِ سُوءٍ
هرگاه دوستى داشته باشى و حكومت و رياستى پيدا كند و حداقل يك دهم پيوند سابق را با تو حفظ كند دوست بدى نيست.

⬇️نکته ۲:
ویژگی های دوست خوب چیست که والدین با آنها دوستی کنند تا آینده فرزندان تامین شود؟

1⃣هر کسی دوست نیست، دنبال خوبها بگرد. پیامبر به ابوذر فرمود:
اَلجَليسُ الصّالِحُ خَيرٌ مِنَ الوَحدَةِ، و َالوَحدَةُ خَيرٌ مِن جَليسِ السّوءِ
دوست خوب بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از دوست بد است.

2⃣ دوست باید در عمل درست باشد نه در حرف. حضرت در غرر الحکم فرنود:
خَيرُ اِخوانِكَ مَن دَعاكَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ
بهترين برادران و دوستانت، كسى است كه با راستگويى اش تو را به راستگويى دعوت كند.
وَ نَدَبَكَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ
و با اعمال نيك خود، تو را به بهترين اعمال برانگيزد.

3⃣انسان را از بدی ها نهی کند.
امام حسین علیه السلام فرمود:
مَن اَحَبَّکَ نَهاکَ وَ مَن اَبغَضَکَ اَغراک کسی که تو را دوست دارد، از تو انتقاد می کند و کسی که با تو دشمنی دارد، از تو تعریف و تمجید می کند.

4⃣محبتش خالصانه باشد و غرض در آن نباشد.پیامبر صلی الله علیه وآله:
ثَلاثَةٌ تُخلِصُ المَوَدَّة َ:
سه چيز دوستى را يكرنگ مى سازد :
إِهداءُ العَيبِ ،
هديه كردن عيب هاى يكديگر ،
وَ حِفظُ الغَيبِ ،
پاسداری در غیاب و بدگويى نكردن؛
و َالمَعونَةُ فِى الشِّدَّةِ
و يارى رساندن در سختى.

5⃣ بد دهن نباشد.
امام صادق علیه السلام فرمود :
مَن غَضِبَ علَيكَ مِن إخوانِكَ ثلاثَ مَرَّاتٍ
هر كس سه بار بر تو خشم گرفت
فلَم يَقُلْ فيكَ شَرّا ، فاتَّخِذْهُ لنفسِكَ صَدِيقا
ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب كن..

6⃣انسان را شرمنده نکند.
در حکمت ۴۸۰ فرمود:
إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَه‏ شرمنده ساختن دوست، مقدمه جدایی از اوست.

7⃣دست به خیر باشد.
حضرت درنامه ۳۱ فرمود:
قارِن اَهلَ الخَيرِ تَكُن مِنهُم وَ بايِن اَهلَ الشَّرِّ تَبِن عَنهُم
با خوبان معاشرت كن تا از آنان باشى و از بدان دورى كن تا از آنان نباشى.

8⃣در سختی کنار انسان باشد. امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
فِي الضَّيقِ يَتَبَيَّنُ حُسنُ مُواساةِ الرَّفِيقِ
خوب يارى رساندن به دوست، در تنگنا آشكار مى ‏شود.
و در حکمت ۱۳۴ نیز فرمود:
لَا يَكُونُ الصَّدِيقُ صَدِيقاً حَتَّى يَحْفَظَ أَخَاهُ فِي ثَلَاثٍ:
و فرمود (ع): دوست را دوست نتوان گفت، مگر آن گاه، كه در سه جاى آبروى دوست خود نگه دارد.
فِي نَكْبَتِهِ وَ غَيْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ.
يكجا به هنگامى كه به بلايى گرفتار شود و يكى در هنگامى كه حاضر نباشد و يكى بعد از مرگش.

9⃣خوبی هایت را فراموش نکند.
امام عسکری علیه السلام فرمود:
خَيرُ إخوانِكَ مَن نَسِيَ ذَنبَكَ، و ذَكَرَ إحسانَكَ إلَيهِ.
بهترين برادر تو آن كسى است كه گناه و خطاى تو را به خود، فراموش كند.

اللهم اجعلنا من خیر اعوانه و انصاره