💠وَ قَالَ (علیه السلام): يَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُّكْلِ، وَ لَا يَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ.
انسان داغدار، خواب و آسايش دارد؛ اما كسى كه مالش را ربوده اند، در غارت اموال [الْحَرَبِ]خواب ندارد.
[«ثُكل» (بر وزن قُفل) به معناى مصيبت و ناراحتى، به سبب از دست دادن عزيزان است.]

💠[قال السيد الرضي: وَمَعْنى ذلِکَ أَنَّهُ يُصْبَرُ عَلى قَتْلِ الاْوْلادِ، وَلا يُصْبَرُ عَلى سَلَبِ الاَْمْوالِ].
انسان ممكن است بر قتل فرزندان خود صبر كند؛ اما در ربودن اموالش صبر نخواهد داشت.

⏪برای این حکمت دو معنای متفاوت بیان شده است:
الف. چرا اینگونه اید که مال را بیشتر از عزیزان دوست دارید؟!

↙️در این معنا حضرت اشاره میکند به برخی از افراد که اگر عزیزی از دست بدهند برایشان سخت و جانکاه نیست و راحت میخوابند؛ ولی اگر مالی از دست بدهند آنچنان پریشان میشوند که خواب از چشمشان میپرد و دچار اضطراب میشوند.
در واقع این کلام حضرت انتقادی است از دلبستگی افراطی به مال و ثروت.
در ضرب المثل فارسى نیز مى گويیم: «مال است نه جان تا بتوان آسان داد»

↙️ طبق این معنا حضرت همه را سفارش میکند به اولویت بندی امور و شناخت حد هر چیزی.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
إِذَا حَضَرَتْ بَلِيَّةٌ فَاجْعَلُوا أَمْوَالَكُمْ دُونَ أَنْفُسِكُمْ
هر گاه بلايي فرا رسد مال خود را فداي جانتان سازيد.
وَ إِذَا نَزَلَتْ نَازِلَةٌ فَاجْعَلُوا أَنْفُسَكُمْ دُونَ دِينِكُمْ
و هرگاه مساله اي دينتان را تهديد كرد جان خود را فداي دينتان نماييد.
وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَلْهَالِكَ مَنْ هَلَكَ دِينُهُ وَ اَلْحَرِيبَ مَنْ سُلِبَ دِينَهُ
و اين را بدانيد كه هلاك شده واقعی کسی است كه دينش از دست برود و آن كسی غارت شده واقعی به شمارمي آيد كه دينش ربوده شده است.

🔀 متاسفانه برای برخی افراد پول همه چیز است، خدا و فرمانروای آنهاست.
در ضرب المثل فارسی داریم:
هركه پولش بيش، حرفش پيش تر
یا: هرکه پولش بیش، زورش بیشتر
یا در برخی شعرها گفته اند:
ای زر، تو خدا نئی اما به خدا /
ستارِ عيوب و قاضی حاجاتی

◀️ ب. انسان با غیرت، برای از دست دادن عزیزان ناراحت نمیشود ولی برای غارت شدن و خوار شدن چرا.
در معنای دوم، حضرت به همگان این توصیه را میکند که عزیزان اگر از دنیا رفتند قابل جبران است ولی اگر انسان نشست تا اموالش غارت بشود نمیتواند آرام بگیرد.

*⃣ به تعبیر مرحوم فیض الاسلام: بازگشتن اولاد پس از مرگ ممكن نيست و بازگشت دارائى امكان دارد.
انسان وقتى گرفتار مصيبتى مى شود، مثلاً عزيزى را از دست مى دهد، يقين دارد كه باز نمى گردد و به همين دليل به تدريج آرامش خود را بازمى يابد. در حالى كه وقتى مالش را به ناحق ببرند هر زمان در فكر است كه از طريقى بتواند آن را بازگرداند. به همين دليل خواب و آرامش ندارد.
اگر چه فرزند و مال هر دو مورد علاقه اند ولی مرد کشته شدن فرزند را تحمل می کند اما بر چپاول اموالش صبر نمی کند.

📚در روایت داریم که فرماندار مدينه جناب «معلى بن خُنَيس» را كه از ياران امام صادق عليه السلام بود به قتل رساند در حالی که معلی قبل از مرگ همه اموالش را به امام صادق بخشید. امام صادق عليه السلام به فرماندار مدینه فرمود:
قَتَلْتَ مَوْلَايَ وَ أَخَذْتَ مَالِي
دوست مرا کشتی و اموال مرا غارت کردی،
أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ الرَّجُلَ يَنَامُ عَلَى الثَّكَلِ وَ لَا يَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ
آیا نمیدانی مردان مرد کسانی هستند که بر مرگ عزیزان آرام میگیرند ولی بر غارت اموال نه.
أَمَا وَ اللَّهِ لَأَدْعُوَنَّ اللَّهَ عَلَيْكَ
حضرت فرمود تو را نفرین خواهم کرد، فَقَالَ لَهُ دَاوُدُ تُهَدِّدُنَا بِدُعَائِكَ كَالْمُسْتَهْزِئِ بِقَوْلِهِ
فرماندار مدینه با حالت مسخره گفت مرا تهدید میکنی؟
فَرَجَعَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَى دَارِهِ فَلَمْ يَزَلْ لَيْلُهُ كُلُّهُ قَائِماً وَ قَاعِداً
امام عليه السلام چيزى نگفت و به خانه خود بازگشت و آن شب پيوسته مشغول عبادت و قيام و قعود بود.
فَبَعَثَ إِلَيْهِ دَاوُدُ خَمْسَةً مِنَ الْحَرَسِ وَ قَالَ ائْتُونِي بِهِ فَإِنْ أَبَى فَأْتُونِي بِرَأْسِهِ
داود پنج نفر از مأموران خود را فرستاد و گفت: او را نزد من بیآوريد. اگر خوددارى كرد سر او را براى من بياوريد.
فَدَخَلُوا عَلَيْهِ وَ هُوَ يُصَلِّي فَقَالُوا لَهُ أَجِبْ دَاوُدَ قَالَ فَإِنْ لَمْ أُجِبْ قَالُوا أَمَرَنَا بِأَمْرٍ
آنها نزد امام عليه السلام آمدند در حالى كه امام مشغول به نماز بود. گفتند:
داود شما را فرا خوانده است.
فرمود: اگر نيايم چه مى شود؟
گفتند: دستور خاصى به ما داده است.
قَالَ فَانْصَرِفُوا فَإِنَّهُ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ فِي دُنْيَاكُمْ وَ آخِرَتِكُمْ فَأَبَوْا إِلَّا خُرُوجَهُ
امام عليه السلام فرمود: بازگرديد كه براى دنيا و آخرت شما بهتر است. آنها خوددارى كردند و گفتند: حتمآ بايد با ما بیایید.
فَرَفَعَ يَدَيْهِ … ثُمَّ دَعَا بِسَبَّابَتِهِ
امام عليه السلام دستها را به سوى آسمان بلند كرد و سپس دعا كرد و با انگشت اشاره خود اشاره نمود.
فَسَمِعْنَاهُ يَقُولُ السَّاعَةَ السَّاعَةَ
آنها مى گويند: شنيديم كه مى فرمود: همين ساعت، همين ساعت.
حَتَّى سَمِعْنَا صُرَاخاً عَالِياً فَقَالَ لَهُمْ إِنَّ صَاحِبَكُمْ قَدْ مَاتَ فَانْصَرَفُوا
ناگهان فريادى بلند شد. امام عليه السلام به آنها فرمود: رئيس شما مرد.
آنها برگشتند.
فَسُئِلَ فَقَالَ بَعَثَ إِلَيَّ لِيُضْرَبَ عُنُقِي فَدَعَوْتُ عَلَيْهِ بِالاسْمِ الْأَعْظَمِ
جريان را از امام عليه السلام سؤال كردند، فرمود: او فرستاده بود گردن مرا بزنند من به اسم اعظم پروردگار او را نفرين كردم.
فَبَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِ مَلَكاً بِحَرْبَةٍ فَطَعَنَهُ فِي مَذَاكِيرِهِ فَقَتَلَه‏
خداوند فرشته اى را فرستاد كه با سلاح، ضربه اى به او زد و او را كشت.

↩️ صدر و ذیل این روایت کاملا همخوان است، امام صادق در ابتدای حدیث فرمود ما کسانی نیستیم که بر غارت اموال آرام بگیریم، و در پایان حدیث نیز آرام نشدن حضرت بر غارت را می فهمیم.

*⃣ حضرت در حکمت ۴۹ فرمود:
احْذَرُوا صَوْلَةَ الْكَرِيمِ إِذَا جَاعَ،
حذر كنيد از حمله شخص بزرگوار هنگامى كه گرسنه شود،
وَ اللَّئِيمِ إِذَا شَبِعَ
و از فرو مايه و زبون چون سير شود.

*⃣دراین حکمت نیز حضرت همگان را از این مطلب بر حذر داشت که با افراد کریم که اهل مردانگی هستند، مبارزه کنند و بخواهند به آنها گرسنگی بدهند یا به تعبیر حکمت ۳۰۷ اموال آنها را غارت کنند.

📘در کتاب کامل مُبرّد داریم:
اَنّ رَجُلاً مِنْ قُرَيْشٍ بَعَثَ اَلِي رَجُلٍ مِنْهُمْ _وَ كان اَخَذَ غُلاَماً لَهُ _
شخصی غلامی از دیگری خریده بود و پولش را نمیداد.
يَا هَذَا اِنَّ الرَّجُلَ يَنَامُ عَلَي اَلثَّكْلُ وَ لاَ يَنَامُ عَلَی اَلْحَرْبُ
این شخص طلبکار به او پیام داد که بدان انسان بر مرگ عزیزان صبر میکند ولی بر غارت مال نه.
فاِمّا رَدَدْتُهُ و اما عَرَضْتُ اِسْمَكَ عَلَی اَللَّهَ كُلَّ يَوْمٍ وَ لَيْلِهِ خَمْسَ مَرَّاتٍ
یا پول مرا بده یا در پنج نوبت نماز نفرینت میکنم.

🌀صبر آری، ظلم پذیری هرگز.
مردان مرد کسانی هستند که در مرگ عزیزان آرام اند، چون خداوند آنها را امر کرده به صبر، ولی در غارت و ظلم آرام نیستند چون خداوند آنها را نهی کرده است از ظلم پذیر بودن.
حضرت درخطبه ۲۹ فرمود:
لَا يَمْنَعُ الضَّيْمَ الذَّلِيلُ
تنها و تنها افراد ذلیل هستند که، هرگز نمى توانند ستم را از خود دور کنند،
وَ لَا يُدْرَكُ الْحَقُّ إِلَّا بِالْجِدِّ
و حق جز با تلاش و کوشش به دست نمى آيد.

❄️علی علیه السلام کجا و ناراحتی برای مال کجا؟!
اگر کسی بپرسد امیرالمومنین که اینقدر دنیا را حقیر و کوچک میداند، چگونه در مورد غارت اموال،حکمت ۳۰۷ را میفرماید؛ میگوییم:

❄️امیرالمومنین در این حکمت در باب عدالت سخن گفته است که یکی از مصادیق عدالت در اینجا، بحث مالی است. ولی به طور کلی انسان مومن که مردانگی و فتوّت دارد دنبال عدالت است. این عدالت چه در امور مالی باشد چه غیر مالی، محترم است.
هیچ کسی حق ندارد کمک کننده به ظلم باشد. باید مدام دغدغه ی عدالت داشته باشد و اگر جایی بی عدالتی شد خواب از چشمانش بپرد. و شاید بتوانیم در یک جمله کلی تر بگوییم:
يَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُكْلِ، وَ لَا يَنَامُ عَلَى الْظُلم

⏪ ملاک مردانگی در نگاه مولا، ظلم ناپذیری است.
تمام آن چیزهایی که امیرالمومنین در نهج البلاغه به عنوان زندگی دینی بیان کرده است، در سیره و زندگی خود حضرت قابل پیگیری و بررسی است. در مورد صبر نکردن بر غارت در خطبه جهادیه فرمود:
أَلَا وَ إِنِّي قَدْ دَعَوْتُكُمْ إِلَى قِتَالِ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ لَيْلًا وَ نَهَاراً وَ سِرّاً وَ إِعْلَاناً
آگاه باشيد! من، شب و روز، پنهان و آشکار، شما را به مبارزه با معاويه و حاکمان شام فرا خواندم ،
وَ قُلْتُ لَكُمُ اغْزُوهُمْ قَبْلَ أَنْ يَغْزُوكُمْ
و گفتم پيش از آن که آنها با شما نبرد کنند، با آنان بجنگيد و به استقبال آنها به بيرون مرزها برويد،
فَوَاللَّهِ مَا غُزِيَ قَوْمٌ قَطُّ فِي عُقْرِ دَارِهِمْ إِلَّا ذَلُّوا
به خدا سوگند! هر زمان، قوم و ملّتى در درون خانه اش، مورد هجوم دشمن قرار گرفته، ذليل و خوار شده است؛
فَتَوَاكَلْتُمْ وَ تَخَاذَلْتُمْ حَتَّى شُنَّتْ عَلَيْكُمُ الْغَارَاتُ وَ مُلِكَتْ عَلَيْكُمُ الْأَوْطَانُ
امّا شما، هر کدام، مسؤوليت را به گردن ديگرى انداختيد و دست از يارى حق برداشتيد تا آن که مورد هجوم پى درپى دشمن واقع شديد و سرزمين هايتان از دست رفت.
وَ هَذَا أَخُو غَامِدٍ قَدْ وَرَدَتْ خَيْلُهُ الْأَنْبَارَ اکنون بشنويد يکى از فرماندهان لشکر غارتگر شام اخو غامد سفيان بن عوف به شهر انبار، حمله کرده و لشکر او، وارد آن شهر شده اند.
وَ قَدْ قَتَلَ حَسَّانَ بْنَ حَسَّانَ الْبَكْرِيَّ وَ أَزَالَ خَيْلَكُمْ عَنْ مَسَالِحِهَا
و حسّان بن حسّان بکرى فرماندار و نماينده مرا کشته و مرزبانان شما را از آن سرزمين بيرون رانده است.
وَ لَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ كَانَ يَدْخُلُ عَلَى الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ وَ الْأُخْرَى الْمُعَاهِدَةِ به من خبر رسيده است که يکى از آنها، به خانه زن مسلمان و زن غير مسلمان ديگرى که در پناه اسلام جان و مالش محفوظ بوده، وارد شده و خلخال و دستبند و گردن بندها و گوشواره هاى آنان را از تنشان بيرون آورده است، در حالى که هيچ وسيله اى براى دفاع از خود، جز گريه و زارى و التماس نداشته اند!
ثُمَّ انْصَرَفُوا وَافِرِينَ مَا نَالَ رَجُلًا مِنْهُمْ كَلْمٌ وَ لَا أُرِيقَ لَهُمْ دَمٌ
آنها بعد از اين همه جنايات، با غنائم فراوانى، به شهر و ديار خود بازگشته اند بى آن که حتى يک نفر از آنان آسيب ببيند يا خونى از آنها ريخته شود،
فَلَوْ أَنَّ امْرَأً مُسْلِماً مَاتَ مِنْ بَعْدِ هَذَا أَسَفاً مَا كَانَ بِهِ مَلُوماً بَلْ كَانَ بِهِ عِنْدِي جَدِيراً. اگر به خاطر اين حادثه بسيار دردناک، مسلمانى از شدّت تأسّف و اندوه بميرد، ملامتى بر او نيست، بلکه به نظر من، سزاوار است.
ملاک مردانگی این است که انسان در مقابل ظلم بایستد و دغدغه عدالت داشته باشد.

💠يَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُّكْلِ، وَ لَا يَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ.
انسان داغدار، خواب و آسايش دارد؛ اما كسى كه مالش را ربوده اند خواب ندارد.

⬇️ نکته:
بی خوابی مقدس؛
از این حکمت استفاده میشود که برخی بی خوابی ها ، بی خوابی مقدسی است. بی خوابی از روی دغدغه،
بی خوابی از روی عدالت.
موقعی که آرامش فکری برای انسان باشد انسان می تواند بخوابد، مرگ فرزند، پدر و مادر و عزیزان هر چند ناراحت کننده است ولی خواب را نمی گیرد.
آنچه خواب را می گیرد دغدغه داشتن است. که البته برخی دغدغه ها بجا و سزاوار است و برخی دغدغه، نا بجا و بیهوده.

↙️برخی بی خوابی ها بد هستند.
امام صادق علیه السلام فرمودند :
خَمْسَةٌ لاَ يَنَامُونَ
پنج شخص دچار بي خوابي هستند،
اَلْهَامُّ بِدَمٍ يَسْفِكُهُ
۱.كسي كه قصد کشتن کسی را كرده است.
وَ ذُو اَلْمَالِ اَلْكَثِيرِ لاَ أَمِينَ لَهُ
۲. آنكه ثروت فراواني دارد ولي نگهبان اميني براي ثروت خود ندارد،
وَ اَلْقَائِلُ فِي اَلنَّاسِ اَلزُّورَ وَ اَلْبُهْتَانَ عَنْ عَرَضٍ مِنَ اَلدُّنْيَا يَنَالُهُ
۳. آنكه براي بدست آوردن حيثيت اجتماعي متوسل به دروغ و بهتان گردد.
وَ اَلْمَأْخُوذُ بِالْمَالِ اَلْكَثِيرِ وَ لاَ مَالَ لَهُ
۴. و آنكه بدهي زيادي گردن گيرش شده است و مالي ندارد تا ادا كند
وَ اَلْمُحِبُّ حَبِيباً يَتَوَقَّعُ فِرَاقَهُ
۵. وعاشقي كه درمعرض جدايي از معشوق خويش است.

*⃣بی خوابی دغدغه مندانه:
امیرالمومنین صلواه الله علیه فرمودند:
مَن خافَ البَیاتَ قَلَّ نَومُهُ
هر که از شبیخون مرگ بترسد، خوابش کم شود.
کسی که آگاه باشد مرگ در کمین اوست، خوابش کم میشود و به آمادگی برای بعد از مرگ مشغول میشود

💠يَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُّكْلِ، وَ لَا يَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ.
انسان داغدار، خواب و آسايش دارد؛ اما كسى كه مالش را ربوده اند خواب ندارد.

⬇️نکته ۲:
غارت زده شدن فقط به از دست دادن مال نیست. بلکه در روایات به عناوینی اشاره شده است و آنها را غارت زده شدن بیان کرده اند.

↙️غارت زده واقعی کسی است که دینش را از دست داده؛
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
الْحَرِيبَ مَنْ حُرِبَ دِينَه‏
غارت شده كسى است كه دينش به غارت رفته باشد.
این شخص باید از روی دغدغه مندی نخوابد و هر شب برای او شب احیا باشد، شب زنده داری کند و به فکر خودش باشد.

↙️غارت زده واقعی کسی است که از امام محروم باشد.
در مقتل امام حسن مجتبی میخوانیم که امام حسین علیهما السلام برای حضرت فرمود:
فَلَيْسَ حَرِيبٌ مَنْ أُصِيبَ بِمَالِهِ-
وَ لَكِنَّ مَنْ وَارَى أَخَاهُ حَرِيبٌ-
غارت زده کسی نیست که مالش را غارت کرده باشند بلکه کسی است که برادری مثل تو را دفن کند.
ما که از وجود امام محرومیم غارت زده هستیم و جا دارد هر شب بیدار باشیم و زاری کنیم.

↙️غارت زده واقعی کسیی است که به دنیا پناه برده باشد.
حضرت درغرر الحکم فرمود :
جَارُ الدُّنْيَا مَحْرُوبٌ وَ مَوْفُورُهَا مَنْكُوبٌ پناهنده شده به دنیا غارت زده واقعی است و کسی که مال فراوانی داشته باشد دچار نکبت و سختی خواهد شد.

↙️غارت زده واقعی در قیامت معلوم میشود.
حضرت درغرر الحکم فرمود:
ظَالِمُ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْكُوبٌ بِظُلْمِهِ مُعَذَّبٌ مَحْرُوبٌ
کسی که به مردم ظلم کرده باشد روز قیامت دچار نکبت و سختی است و عذاب میشود در حالی که خوبی هایش غارت شده اند و هیچ حسنه ای در اختیار ندارد.

↩️جنگ با خدا، همان غارت شدن است.
حضرت درغررالحکم فرمود:
الْمُحَارِبُ لِلْحَقِّ مَحْرُوبٌ
كسى كه به جنگ با
حق برود، غارت شده است و شکست خورده است.

↩️غارت زده واقعی، جنگ کننده با دین است. حضرت درغرر الحکم فرمود:
مُحَارِبَ الدِّينِ مَحْرُوبٌ.
کسی که با دین به جنگ برخیزد، غارت زده است.

⏪ موارد متعددی از جنگ با خدا وجود دارد:

◀️۱.️ ربا جنگ با خدا است.
خداوند در آیه قران می فرماید:
《فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مّنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ؛ بقره – ۲۷۹ 》
اگر ربا بگیرید به جنگ با خدا برخاسته اید.چه شخص ربا بدهد وبگیرد و یا حاکمیت ربا را ترویج کند.

◀️۲. دشمنی با اهل بیت است.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله:
مَنْ نَاصَبَ عَلِيّاً حَارَبَ اللَّهَ وَ مَنْ شَكَّ فِي عَلِيٍّ فَهُوَ كَافِرٌ.
پیامبر خدا ص فرمود: کسی که با علی به دشمنی برخیزد، با خدا به جنگ بر خاسته است وکسی که در ولایت و محبت و مقام علی ع شک کند، او از دین خارج شده است.

◀️۳. دلسوزی نکردن برای مردم است.
در️ فقه الرضاآمده است:
مَنْ مَشَى فِي حَاجَةِ أَخِيهِ فَلَمْ يُنَاصِحْهُ كَانَ كَمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَه‏
هر مؤمنى كه براى برآوردن حاجت و خواسته برادر و دوست مؤمن خود قدمى بردارد و او را نصحيت خالصانه و دلسوزانه نكند به جنگ با خدا و پیامبربرخاسته.

◀️۴. ظلم به مردم محاربه با خداست.
پيغمبر اکرم فرمود: هنگامى که پروردگارم مرا به معراج برد به من گفت:
يَا مُحَمَّدُ مَنْ أَذَلَّ لِي وَلِيّاً فَقَدْ أَرْصَدَنِي بِالْمُحَارَبَةِ وَ مَنْ حَارَبَنِي حَارَبْتُهُ
اى محمد کسى که ولىّ مرا خوار و ذليل دارد در مقام جنگ با من بر آمده است و کسى که با من به محاربه برخيزد با او محاربه مى کنم و او را در هم مى شکنم.

اللهم لا تجعل مصیبتنا فی دیننا