بسم الله الرحمن الرحیمپ
شرح حکمتها:
حکمت سیصد و چهارم نهج البلاغه
۴۰۳/۱۱//۲۰ . ۹شعبان
حکمت ۳۰4
وَ قَالَ (علیه السلام): إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ.
و فرمود (ع): بينوايى كه از تو چيزى مى طلبد، فرستاده خداست. كسى كه او را چيزى ندهد، گويى حق خدا را ادا نكرده است و هر كه او را چيزى دهد، حق خدا را ادا كرده است.
💠وَ قَالَ (علیه السلام): إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ
مستمند، فرستاده خداست،
💠 فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ
كسى كه از او دريغ دارد از خدا دريغ داشته و كسى كه به او عطا كند به خداوند عطا كرده است.
🌀 این حکمت در واقع بیان وظیفه ثروتمندان در مقابل ضعفای جامعه است، و تشویقی است برای ثروتمندان که با خداوند معامله کنند و از نیازمندان دستگیری کنند.
⏪این حکمت از دو بخش کلی تشکیل شده، یکی رسول الله بودن فقیر،
و یکی ضرورت کمک به نیازمندان.
🌀 بر ثروتمندان جامعه لازم است کمک کنند.. حضرت درحکمت ۳۲۸ فرمود:
إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ،
خداوند سبحان قُوت و نيازهاى فقرا را در اموال اغنيا واجب و معين كرده است،
فَمَا جَاعَ فَقِيرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِيٌّ،
از اين رو هيچ فقيرى گرسنه نمى ماند مگر به سبب بهره مندى غنى و ممانعت او از پرداخت حق فقير و خداى متعال روز قيامت دراين باره از آنها سؤال و بازخواست مى كند.
همانگونه که در دنیا انسان فقیر “سائل” است و در خواست میکند؛ در قیامت انسان ثروتمند “مسئول” است و از او در مورد اینکه چرا کمک نکرده، چرا دست گیری نکرده است سوال خواهد شد.
❄️ طرف حساب ثروتمندان، خداوند است. قرآن کریم میفرماید:
《مَّنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضآ حَسَنآ فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافآ كَثِيرَةً؛ بقره -۲۴۵ 》
چه كسی است كه به خدا قرض الحسنه دهد و از اموالى كه خدا به او بخشيده، انفاق كند، تا خداوند آن مال را براى او، چندين برابر كند؟
یا در آیه دیگری میفرماید:
《 إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ؛ تغابن – ۱۷》
اگر به خدا وام نیکو دهید، آن را برای شما دو چندان می کند و شما را می آمرزد و خدا عطا کننده پاداش فراوان در برابر عمل اندک می باشد و بردبار است.
در این حکمت علاوه بر بحث قرض الحسنه، بحث تشکر خداوند از انسان نیکو کار نیز مطرح شده است.
🌀خداوند محتاج نیست ولی قرض میگیرد. در خطبه ۱۸۳ فرمود:
فَقَدْ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ»
«اگر خدا را يارى کنيد، شما را يارى مى کند و گامهايتان را استوار مى دارد»
《 وَ قَالَ تَعَالَى «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ؛ حدید – ۱۱》
و نيز فرموده است: «کيست که به خداوند قرض نيکو دهد تا چند برابر به او عطا کند و براى چنين کسى پاداش والايى است»
فَلَمْ يَسْتَنْصِرْكُمْ مِنْ ذُلٍّ وَ لَمْ يَسْتَقْرِضْكُمْ مِنْ قُلٍّ
به يقين خدا به سبب ضعف و ناتوانى از شما يارى نطلبيده و قرض گرفتنش از شما به سبب کمبود نيست.
اسْتَنْصَرَكُمْ وَ لَهُ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
او از شما يارى خواسته در حالى که لشکرهاى آسمانها و زمين از آن اوست و شکست ناپذير و حکيم است ،
وَ اسْتَقْرَضَكُمْ وَ لَهُ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ
همچنين از شما درخواست قرض کرده در حالى که گنجهاى آسمانها و زمين به او تعلق دارد و بى نياز و شايسته ستايش است.
وَ إِنَّمَا أَرَادَ أَنْ يَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا
او خواسته است شما را بيازمايد که کدام يک نيکوکارتريد.
إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ
انسان گرفتار و فقیر فرستاده خداوند است به سمت ثروتمندان.
خداوند اراده کرده است تا نیاز فقرا به سبب ثروت دولتمندان برطرف شود.
⏪نیازمند هدیه فرستاده شده از جانب خداست
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود :
هَدِيَّةُ اللّه ِ إلَى المُؤمِنِ السّائِلُ عَلى بابِهِ هديه خدا به مؤمن ، درخواست كننده اى است كه بر درِ خانه اوست.
❄️نیازهای مردم، نعمت خدا هستند.
امام حسین علیه السلام فرمود :
اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَيْكُمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَيْكُمْ فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَتَحَوَّلَ إِلَى غَيْرِكُم
نيازهاى مردم به سوى شما از نعمتهاى خداوند است، از نعمتها خسته نشويد و به ديگران محوّل نكنيد.
⏪حفظ حرمت رسول لازم است.
همانگونه که در دنیا اگر انسان شخصی را به عنوان وکیل و نماینده خود برای مراسمی انتخاب کند، تکریم او لازم و واجب است؛ در مورد سائل نیز همین تکریم لازم و ضروری است زیرا سائل فرستاده خداست و انسان باید نهایت اکرام را نسبت به او داشته باشد و بی احترامی به او، بی احترامی اوست.
🌀سائل فرستاده خداست و دست سائل دست خداست.
كَانَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ يَقُولُ: اَلصَّدَقَةُ تُطْفِئُ غَضَبَ اَلرَّبِّ
امام سجاد علیه اسلام فرمود :صدقه خاموش میکند آتش غضب الهی را.
قَالَ وَ كَانَ يُقَبِّلُ اَلصَّدَقَةَ قَبْلَ أَنْ يُعْطِيَهَا اَلسَّائِلَ
امام سجاد علیه السلام قبل از اینکه صدقه را به فقیر بدهد آن را مى بوسید. قِيلَ لَهُ مَا يَحْمِلُكَ عَلَى هَذَا
از امام سؤال شد، حکمت این کار شما چیست؟
قَالَ فَقَالَ لَسْتُ اُقَبِّلُ يَدَ اَلسَّائِلِ
فرمودند: من دست پروردگارم را مى بوسم نه دست فقیر را،
إِنَّمَا أُقَبِّلُ يَدَ رَبِّي إِنَّهَا تَقَعُ فِي يَدِ رَبِّي قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ اَلسَّائِلِ
زیرا صدقه قبل از اینکه به دست فقیر برسد در دست خدا قرار مى گیرد.
❄️امام باقر علیه السلام فرمود :
كَانَ أَبِي إِذَا تَصَدَّقَ بِشَيْءٍ وَضَعَهُ فِي يَدِ السَّائِلِ ثُمَّ ارْتَجَعَهُ مِنْهُ
امام عليه السلام هنگامى كه صدقه اى به سائل مى داد آن را از او مى گرفت.
فَقَبَّلَهُ وَشَمَّهُ ثُمَّ رَدَّهُ فِي يَدِ السَّائِلِ
و مى بوسيد و مى بوييد و بار ديگر به او مى داد
وَذَلِکَ أَنَّهَا تَقَعُ فِي يَدِ اللَّهِ قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ السَّائِل
و همان عبارت را تكرار مى كرد.
صدقه قبل از اینکه به دست فقیر برسد در دست خدا قرار مى گیرد.
❄️ وَكَانَ عليه السلام يُقَبِّلُ يَدَهُ عِنْدَ الصَّدَقَةِ فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِنَّهَا تَقَعُ فِي يَدِ اللَّهِ قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ السَّائِلِ
امام هنگامى كه صدقه اى به نيازمندى مى داد دست خود را مى بوسيد و مى فرمود: «صدقه قبل از آنكه به دست سائل برسد در دست خدا قرار مىگيرد.
⏪معنای دیگری برای جمله،
” إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ”
مستمند، فرستاده خداست، کسى که کمک خود را از او دريغ دارد از خدا دريغ داشته و کسى که به او عطا کند به خداوند عطا کرده است.
🌀فقر جامعه میتواند نشانگر کم کاری مسئولین باشد. حضرت در این حکمت میفرماید اگر خواستید ببینید وضع مردم خوب است یا نه!!
اوضاع اقتصادی مردم خوب است یا نه !!
به میزان فقرا و نیازمندان جامعه نگاه کنید؛ آنان فرستادگانی از خدا بر مسئولین هستند که حجت را بر آنها تمام کرده اند و با صدای بلند فریاد میزنند در جامعه فقیر است و این به خاطر بی تدبیری و رانت خواری و پارتی بازی و توزیع ناعادلانه و قوانین غیر منصفانه شماست.
*⃣تهدید حضرت در اینجا متوجه مسئولین است که میفرماید: اگر شما جلوی رسیدن کمک به مستضعفین را بگیرید با خدا طرف هستنید؛ و اگر برای رفع مشکلات آنها تلاش کنید، خداوند با شما حساب خواهد کرد.
🌀مسئولین باید دنبال عدالت باشند نه جود
اگر چه بحث بخشش و انفاق بسیار مورد تاکید است ولی حقیقت آن است که از منظر امیرالمومنین، مقام و جایگاه عدالت بالاتر از بخشش است.
در حکمت ۴۳۷ فرمود:
اولا ؛ جود یعنی کسی حق دیگری را خورده وشخص ثالثی بخواهد برای اوجبران کند.
ثانیا ؛ جود نمی تواند همیشگی باشد و مشکل همه را حل کند بنابر این:
فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا.
عدالت شريفتر و برتر از جود است.
🔀بدا به حال مسئولینی که حق ضعفا را خوردند.
حضرت در نامه ۲۶ در انذار یکی از کارگزاران که مسئول جمع آوری زکات و بیت المال بود نوشتند:
وَ إِلَّا تَفْعَلْ فَإِنَّكَ مِنْ أَكْثَرِ النَّاسِ خُصُوماً يَوْمَ الْقِيَامَةِ،
اگر حقوق ضعفا را رعایت نکنی از کسانى خواهى بود که در قيامت بيش از همه دشمن و شاکى دارند،
وَ بُؤْسَى لِمَنْ خَصْمُهُ عِنْدَ اللَّهِ الْفُقَرَاءُ وَ الْمَسَاكِينُ
بدا به حال کسى که مدعیانش در پيشگاه عدل خداوند، فقرا و مساکين و سائلان و رانده شدگان و وامداران و در راه ماندگان باشند.
❄️در نامه ۵۳ خطاب به مالک اشتر که بناست فرماندار مصر بشود نوشتند:
ثُمَّ اللهَ اللهَ فِي الطَّبَقَةِ السُّفْلَى مِنَ الَّذِينَ لاَ حِيلَةَ لَهُمْ
خدا را در نظر داشته باش درباره طبقه پايين اجتماع; همانها که راه چاره اى حتى براى معيشت ساده ندارند.
مِنَ الْمَسَاکِينِ وَالْمُحْتَاجِينَ وَأَهْلِ الْبُؤْسَى وَ الزَّمْنَى
آن ها مستمندان و نيازمندان و تهى دستان و از کار افتادگان هستند،
فَإِنَّ فِي هَذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً وَمُعْتَرّاً
و بدان در اين طبقه گروهى قانع اند و به آنچه به آنها بدهند اکتفا مى کنند و گروهى ديگر کسانى هستند که به درخواست و گدایی رو می آورند،
وَاحْفَظ لِلَّهِ مَا اسْتَحْفَظَکَ مِنْ حَقِّهِ فِيهِمْ آنچه را خداوند درباره حق خود نسبت به آنها به تو دستور داده است حفظ کن که همین باعث ، محافظت تو از
آتش جهنم می شود.
و در بخش دیگری از نامه ۵۳ فرمود:
وَإِنَّمَا يُؤْتَى خَرَابُ الاَْرْضِ مِنْ إِعْوَازِ أَهْلِهَا، وَإِنَّمَا يُعْوِزُ أَهْلُهَا
منحصرا ويرانى زمين تنها به علت فقر صاحبان آن حاصل مى شود.
لاِِشْرَافِ أَنْفُسِ الْوُلاَةِ عَلَى الْجَمْعِ، وَسُوءِ ظَنِّهِمْ بِالْبَقَاءِ،
و فقر آنها تنها به سبب توجّه زمامداران به جمع مال و زراندوزى و بدگمانى به بقاى حکومتشان،
وَقِلَّةِ انْتِفَاعِهِمْ بِالْعِبَرِ
و کم عبرت گرفتن از سرنوشت زمامدارانِ پيشين خواهد بود.
🌀 اگر مسئولین صدای فقرا را می شنیدند و این رسولان الهی را می دیدند؛ به حرف افراد چاپلوس توجه نمی کردند و تلاش میکردند برای بهتر کردن اوضاع جامعه و رساندن حق به حقدار…
همانطور که حضرت در این حکمت فرمود
“إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ،
1⃣ ضرورت کمک و دستگیری از فقرا زیرا انها فرستاده خدا هستند.
2⃣ ضرورت توجه مسئولین به اقشار مستضعف مردم و در کشف دردهای واقعی مردم از این اقشار.
📘کمک به فقرا در آئینه آیات و روایات:
باید دیگران را بر خود ترجیح داد.
قرآن کریم در مدح انصار میفرماید:
《 وَ يُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ؛ حشر – ۹》
اینها کسانی هستند که به هرچیزی نیز احتیاج داشته باشند باز مهاجرین را بر خود ترجیح میدهند.
❄️صدقه بدهید، اگر چه اندک باشد.
پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود:
اِتَّقُوا اَلنَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فَبِكَلِمَةٍ طَيِّبَةٍ
بپرهيزيد از آتش اگر چه به وسيلۀ نصف خرمايى باشد،و اگر ممكن نبود به سخن خوش.
🔀دستی که امروز بخشنده نباشد، فردا بسته است.
امام باقر علیه السلام فرمود :
إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَبْعَثُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ نَاساً مِنْ قُبُورِهِمْ مَشْدُودَةً أَيْدِيهِمْ إِلَى أَعْنَاقِهِمْ
به راستى در روز رستاخيز خداوند متعال گروهى از مردم را در حالى از قبرهايشان محشور مىنمايد كه دستان آنها به گردنهايشان بسته شده است.
لاَ يَسْتَطِيعُونَ أَنْ يَتَنَاوَلُوا بِهَا قِيسَ أَنْمُلَةٍ
آنان توان برداشتن از نعمت های اطراف خود را نداند حتی به اندازۀ مورچه.
مَعَهُمْ مَلاَئِكَةٌ يُعَيِّرُونَهُمْ تَعْيِيراً شَدِيداً
فرشتگانى آنها را همراهى مىكنند كه به شدّت به آنها عيب و خرده مىگيرند.
يَقُولُونَ هَؤُلاَءِ اَلَّذِينَ مَنَعُوا خَيْراً قَلِيلاً مِنْ خَيْرٍ كَثِيرٍ
و مىگويند:اينان همان ها هستند که از دارایی زیاد، اندکی را نمی بخشیدند. هَؤُلاَءِ اَلَّذِينَ أَعْطَاهُمُ اَللَّهُ فَمَنَعُوا حَقَّ اَللَّهِ فِي أَمْوَالِهِمْ
اينان افرادى بودند كه خداوند به آنها عطا فرمود، ولى آنها از پرداخت حق خود در اموالشان خوددارى كردند.
⏪دو کار با اهمیت برای رسول الله.
و کان ص لا یَکِلُ خَصلتین إلی غیره کان
یصنع طهوره و کان یناول المسکین بیده رسول خدا دو کار خویش را به کسی وا نمی گذاشت ،
یکی فراهم ساختن آب برای وضوی نیمه شب،
و دیگری پرداخت صدقه به مسکین که به دست خود انجام می داد.
نه برای عبادت کسی را به زحمت می انداخت، نه به دیگران توصیه میکرد صدقه بدهند و کار مردم را راه بیندازند و خود مشارکت نکند.
🌀کمک نکردن به فقیر ابتلا و گرفتاری دارد.
مرحوم عیاشی در ذیل تفسیر سوره یوسف این حدیث عجیب را نقل میکنند:
عَنْ أَبِي حَمْزَةَ اَلثُّمَالِيِّ قَالَ: صَلَّيْتُ مَعَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ اَلْفَجْرَ بِالْمَدِينَةِ يَوْمَ اَلْجُمُعَةِ
نماز صبح روز جمعه را در مدينه با حضرت على بن الحسين عليهما السّلام خواندم
فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ صَلاَتِهِ وَ سُبْحَتِهِ نَهَضَ إِلَى مَنْزِلِهِ وَ أَنَا مَعَهُ
وقتى آن حضرت از نماز و تسبيحات فارغ شدند از جا برخاسته و به اتّفاق به طرف منزل آن جناب رفتيم.
فَدَعَا مَوْلاَةً لَهُ تُسَمَّى سُكَيْنَةَ
به درب منزل حضرت كه رسيديم كنيز خود به نام سكينه را صدا زده و به او فرمودند:
فَقَالَ لَهَا لاَ يَعْبُرْ عَلَى بَابِي سَائِلٌ إِلاَّ أَطْعَمْتُمُوهُ فَإِنَّ اَلْيَوْمَ يَوْمُ اَلْجُمُعَةِ
هر سائلى كه از درب منزل من عبور كرد حتما به او طعام بدهيد چه آن كه امروز،روز جمعه مىباشد.
قُلْتُ لَهُ لَيْسَ كُلُّ مَنْ يَسْأَلُ مُسْتَحِقّاً
كنيز عرضه داشت:هر سائلى كه مستحق نيست؟
فَقَالَ يَا ثَابِتُ أَخَافُ أَنْ يَكُونَ بَعْضُ مَنْ يَسْأَلُنَا مُحِقّاً فَلاَ نُطْعِمَهُ وَ نَرُدَّهُ فَيَنْزِلَ بِنَا أَهْلَ اَلْبَيْتِ
حضرت فرمودند:مىترسم برخى از سائلين مستحق بوده و ما به آنها طعام نداده ردّشان كنيم
مَا نَزَلَ بِيَعْقُوبَ وَ آلِهِ أَطْعِمُوهُمْ أَطْعِمُوهُمْ
پس آنچه به يعقوب نازل شد به ما اهل بيت نيز نازل گردد،بنا بر اين به هر سائلى اطعام كنيد و حتما او را بهرهمند نماييد. إِنَّ يَعْقُوبَ كَانَ يَذْبَحُ كُلَّ يَوْمٍ كَبْشاً فَيَتَصَدَّقُ مِنْهُ وَ يَأْكُلُ هُوَ وَ عِيَالُهُ مِنْهُ
جناب يعقوب هر روز قوچى را سر مىبريد و از آن تصدّق مىنمود و خود و عيالش نيز از آن تناول مىكردند،
وَ أَنَّ سَائِلاً مُؤْمِناً صَوَّاماً مُحِقّاً لَهُ عِنْدَ اَللَّهِ مَنْزِلَةٌ وَ كَانَ مُجْتَازاً غَرِيباً اِعْتَرَّ عَلَى بَابِ
سائلى مؤمن كه روزهدار و مستحق بود به خانه آن حضرت عبور كرد
يَعْقُوبَ عَشِيَّةَ جُمُعَةٍ عِنْدَ أَوَانِ إِفْطَارِهِ يَهْتِفُ عَلَى بَابِهِ أَطْعِمُوا اَلسَّائِلَ اَلْمُجْتَازَ
شب جمعهاى هنگام غروب در وقتى كه حضرت يعقوب مىخواستند افطار كنند سائلى مؤمن كه روزهدار و مستحق بود به خانه آن حضرت عبور كرد و فرياد زد:
اَلْغَرِيبَ اَلْجَائِعَ مِنْ فَضْلِ طَعَامِكُمْ يَهْتِفُ بِذَلِكَ عَلَى بَابِهِ مِرَاراً
سائلى غريب و گرسنه را از زيادى طعام خود بدهيد.مكرّر اين نداء را داد.
وَ هُمْ يَسْمَعُونَهُ وَ قَدْ جَهِلُوا حَقَّهُ وَ لَمْ يُصَدِّقُوا قَوْلَهُ
و جناب يعقوب و اهل خانهاش آن را مىشنيدند و چون به استحقاقش واقف نبودند كلامش را تصديق نمىكردند.
فَلَمَّا يَئِسَ أَنْ يُطْعِمُوهُ
سائل چون از احسان آنها مأيوس شد
وَ غَشِيَهُ اَللَّيْلُ اِسْتَرْجَعَ وَ اِسْتَعْبَرَ
و شب فرا رسيد كلمه استرجاع بر زبان جارى كرد و اشك ريخت
وَ شَكَا جُوعَهُ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
و از گرسنگى خود شكايت به حقّ تعالى نمود
وَ بَاتَ طَاوِياً وَ أَصْبَحَ صَائِماً جَائِعاً صَابِراً حَامِداً لِلَّهِ
و روز بعد را با گرسنگى روزه داشت در حالى كه حمد خداى را بجا مىآورد.
وَ بَاتَ يَعْقُوبُ وَ آلُ يَعْقُوبَ شِبَاعاً بِطَاناً وَ أَصْبَحُوا
و از آن طرف يعقوب و اهل بيتش سير و با شكم پر شب را به صبح رسانده،
وَ عِنْدَهُمْ فَضْلَةٌ مِنْ طَعَامِهِمْ
در حالى كه طعام زيادى نزدشان بود.
أَ وَ مَا عَلِمْتَ يَا يَعْقُوبُ أَنَّ اَلْعُقُوبَةَ وَ اَلْبَلْوَى إِلَى أَوْلِيَائِي أَسْرَعُ مِنْهَا إِلَى أَعْدَائِي
آيا نمىدانى كه عقوبت و مؤاخذه من نسبت به دوستانم سريعتر و زودتر از تنبيه و عقوبت دشمنانم مىباشد؟
وَ ذَلِكَ حُسْنُ اَلنَّظَرِ مِنِّي لِأَوْلِيَائِي وَ اِسْتِدْرَاجٌ مِنِّي لِأَعْدَائِي
و اين نيست مگر حسن نظر من به دوستان و در استدراج قرار دادن دشمنان.
أَمَا وَ عِزَّتِي لَأُنْزِلُ عَلَيْكَ بَلْوَايَ
به عزّت و جلال خود قسم،بر تو گرفتارى نازل خواهم نمود،
وَ لَأَجْعَلَنَّكَ وَ وُلْدَكَ عَرْضاً لِمُصَابِي وَ لَأُوذِيَنَّكَ بِعُقُوبَتِي
تو و فرزندانت را در معرض مصيبت قرار داده و با عقوبتم آزار و ايذائت خواهم نمود،
فَاسْتَعِدُّوا لِبَلْوَايَ وَ اِرْضَوْا بِقَضَائِي وَ اِصْبِرُوا لِلْمَصَائِبِ
پس آماده بلا و سختى بوده و به قضاء من راضى و در مصائب شكيبا باشيد.
اللهم الرزقنا رزقا طیبا طاهرا کثیرا
بسم الله الرحمن الرحیمپ
شرح حکمتها:
حکمت سیصد و چهارم نهج البلاغه
۴۰۳/۱۱//۲۰ . ۹شعبان
حکمت ۳۰4
وَ قَالَ (علیه السلام): إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ.
و فرمود (ع): بينوايى كه از تو چيزى مى طلبد، فرستاده خداست. كسى كه او را چيزى ندهد، گويى حق خدا را ادا نكرده است و هر كه او را چيزى دهد، حق خدا را ادا كرده است.
💠وَ قَالَ (علیه السلام): إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ
مستمند، فرستاده خداست،
💠 فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ
كسى كه از او دريغ دارد از خدا دريغ داشته و كسى كه به او عطا كند به خداوند عطا كرده است.
🌀 این حکمت در واقع بیان وظیفه ثروتمندان در مقابل ضعفای جامعه است، و تشویقی است برای ثروتمندان که با خداوند معامله کنند و از نیازمندان دستگیری کنند.
⏪این حکمت از دو بخش کلی تشکیل شده، یکی رسول الله بودن فقیر،
و یکی ضرورت کمک به نیازمندان.
🌀 بر ثروتمندان جامعه لازم است کمک کنند.. حضرت درحکمت ۳۲۸ فرمود:
إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ،
خداوند سبحان قُوت و نيازهاى فقرا را در اموال اغنيا واجب و معين كرده است،
فَمَا جَاعَ فَقِيرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِيٌّ،
از اين رو هيچ فقيرى گرسنه نمى ماند مگر به سبب بهره مندى غنى و ممانعت او از پرداخت حق فقير و خداى متعال روز قيامت دراين باره از آنها سؤال و بازخواست مى كند.
همانگونه که در دنیا انسان فقیر “سائل” است و در خواست میکند؛ در قیامت انسان ثروتمند “مسئول” است و از او در مورد اینکه چرا کمک نکرده، چرا دست گیری نکرده است سوال خواهد شد.
❄️ طرف حساب ثروتمندان، خداوند است. قرآن کریم میفرماید:
《مَّنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضآ حَسَنآ فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافآ كَثِيرَةً؛ بقره -۲۴۵ 》
چه كسی است كه به خدا قرض الحسنه دهد و از اموالى كه خدا به او بخشيده، انفاق كند، تا خداوند آن مال را براى او، چندين برابر كند؟
یا در آیه دیگری میفرماید:
《 إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ؛ تغابن – ۱۷》
اگر به خدا وام نیکو دهید، آن را برای شما دو چندان می کند و شما را می آمرزد و خدا عطا کننده پاداش فراوان در برابر عمل اندک می باشد و بردبار است.
در این حکمت علاوه بر بحث قرض الحسنه، بحث تشکر خداوند از انسان نیکو کار نیز مطرح شده است.
🌀خداوند محتاج نیست ولی قرض میگیرد. در خطبه ۱۸۳ فرمود:
فَقَدْ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ»
«اگر خدا را يارى کنيد، شما را يارى مى کند و گامهايتان را استوار مى دارد»
《 وَ قَالَ تَعَالَى «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ؛ حدید – ۱۱》
و نيز فرموده است: «کيست که به خداوند قرض نيکو دهد تا چند برابر به او عطا کند و براى چنين کسى پاداش والايى است»
فَلَمْ يَسْتَنْصِرْكُمْ مِنْ ذُلٍّ وَ لَمْ يَسْتَقْرِضْكُمْ مِنْ قُلٍّ
به يقين خدا به سبب ضعف و ناتوانى از شما يارى نطلبيده و قرض گرفتنش از شما به سبب کمبود نيست.
اسْتَنْصَرَكُمْ وَ لَهُ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
او از شما يارى خواسته در حالى که لشکرهاى آسمانها و زمين از آن اوست و شکست ناپذير و حکيم است ،
وَ اسْتَقْرَضَكُمْ وَ لَهُ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ
همچنين از شما درخواست قرض کرده در حالى که گنجهاى آسمانها و زمين به او تعلق دارد و بى نياز و شايسته ستايش است.
وَ إِنَّمَا أَرَادَ أَنْ يَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا
او خواسته است شما را بيازمايد که کدام يک نيکوکارتريد.
إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ
انسان گرفتار و فقیر فرستاده خداوند است به سمت ثروتمندان.
خداوند اراده کرده است تا نیاز فقرا به سبب ثروت دولتمندان برطرف شود.
⏪نیازمند هدیه فرستاده شده از جانب خداست
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود :
هَدِيَّةُ اللّه ِ إلَى المُؤمِنِ السّائِلُ عَلى بابِهِ هديه خدا به مؤمن ، درخواست كننده اى است كه بر درِ خانه اوست.
❄️نیازهای مردم، نعمت خدا هستند.
امام حسین علیه السلام فرمود :
اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَيْكُمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَيْكُمْ فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَتَحَوَّلَ إِلَى غَيْرِكُم
نيازهاى مردم به سوى شما از نعمتهاى خداوند است، از نعمتها خسته نشويد و به ديگران محوّل نكنيد.
⏪حفظ حرمت رسول لازم است.
همانگونه که در دنیا اگر انسان شخصی را به عنوان وکیل و نماینده خود برای مراسمی انتخاب کند، تکریم او لازم و واجب است؛ در مورد سائل نیز همین تکریم لازم و ضروری است زیرا سائل فرستاده خداست و انسان باید نهایت اکرام را نسبت به او داشته باشد و بی احترامی به او، بی احترامی اوست.
🌀سائل فرستاده خداست و دست سائل دست خداست.
كَانَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ يَقُولُ: اَلصَّدَقَةُ تُطْفِئُ غَضَبَ اَلرَّبِّ
امام سجاد علیه اسلام فرمود :صدقه خاموش میکند آتش غضب الهی را.
قَالَ وَ كَانَ يُقَبِّلُ اَلصَّدَقَةَ قَبْلَ أَنْ يُعْطِيَهَا اَلسَّائِلَ
امام سجاد علیه السلام قبل از اینکه صدقه را به فقیر بدهد آن را مى بوسید. قِيلَ لَهُ مَا يَحْمِلُكَ عَلَى هَذَا
از امام سؤال شد، حکمت این کار شما چیست؟
قَالَ فَقَالَ لَسْتُ اُقَبِّلُ يَدَ اَلسَّائِلِ
فرمودند: من دست پروردگارم را مى بوسم نه دست فقیر را،
إِنَّمَا أُقَبِّلُ يَدَ رَبِّي إِنَّهَا تَقَعُ فِي يَدِ رَبِّي قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ اَلسَّائِلِ
زیرا صدقه قبل از اینکه به دست فقیر برسد در دست خدا قرار مى گیرد.
❄️امام باقر علیه السلام فرمود :
كَانَ أَبِي إِذَا تَصَدَّقَ بِشَيْءٍ وَضَعَهُ فِي يَدِ السَّائِلِ ثُمَّ ارْتَجَعَهُ مِنْهُ
امام عليه السلام هنگامى كه صدقه اى به سائل مى داد آن را از او مى گرفت.
فَقَبَّلَهُ وَشَمَّهُ ثُمَّ رَدَّهُ فِي يَدِ السَّائِلِ
و مى بوسيد و مى بوييد و بار ديگر به او مى داد
وَذَلِکَ أَنَّهَا تَقَعُ فِي يَدِ اللَّهِ قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ السَّائِل
و همان عبارت را تكرار مى كرد.
صدقه قبل از اینکه به دست فقیر برسد در دست خدا قرار مى گیرد.
❄️ وَكَانَ عليه السلام يُقَبِّلُ يَدَهُ عِنْدَ الصَّدَقَةِ فَسُئِلَ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِنَّهَا تَقَعُ فِي يَدِ اللَّهِ قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِي يَدِ السَّائِلِ
امام هنگامى كه صدقه اى به نيازمندى مى داد دست خود را مى بوسيد و مى فرمود: «صدقه قبل از آنكه به دست سائل برسد در دست خدا قرار مىگيرد.
⏪معنای دیگری برای جمله،
” إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ”
مستمند، فرستاده خداست، کسى که کمک خود را از او دريغ دارد از خدا دريغ داشته و کسى که به او عطا کند به خداوند عطا کرده است.
🌀فقر جامعه میتواند نشانگر کم کاری مسئولین باشد. حضرت در این حکمت میفرماید اگر خواستید ببینید وضع مردم خوب است یا نه!!
اوضاع اقتصادی مردم خوب است یا نه !!
به میزان فقرا و نیازمندان جامعه نگاه کنید؛ آنان فرستادگانی از خدا بر مسئولین هستند که حجت را بر آنها تمام کرده اند و با صدای بلند فریاد میزنند در جامعه فقیر است و این به خاطر بی تدبیری و رانت خواری و پارتی بازی و توزیع ناعادلانه و قوانین غیر منصفانه شماست.
*⃣تهدید حضرت در اینجا متوجه مسئولین است که میفرماید: اگر شما جلوی رسیدن کمک به مستضعفین را بگیرید با خدا طرف هستنید؛ و اگر برای رفع مشکلات آنها تلاش کنید، خداوند با شما حساب خواهد کرد.
🌀مسئولین باید دنبال عدالت باشند نه جود
اگر چه بحث بخشش و انفاق بسیار مورد تاکید است ولی حقیقت آن است که از منظر امیرالمومنین، مقام و جایگاه عدالت بالاتر از بخشش است.
در حکمت ۴۳۷ فرمود:
اولا ؛ جود یعنی کسی حق دیگری را خورده وشخص ثالثی بخواهد برای اوجبران کند.
ثانیا ؛ جود نمی تواند همیشگی باشد و مشکل همه را حل کند بنابر این:
فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا.
عدالت شريفتر و برتر از جود است.
🔀بدا به حال مسئولینی که حق ضعفا را خوردند.
حضرت در نامه ۲۶ در انذار یکی از کارگزاران که مسئول جمع آوری زکات و بیت المال بود نوشتند:
وَ إِلَّا تَفْعَلْ فَإِنَّكَ مِنْ أَكْثَرِ النَّاسِ خُصُوماً يَوْمَ الْقِيَامَةِ،
اگر حقوق ضعفا را رعایت نکنی از کسانى خواهى بود که در قيامت بيش از همه دشمن و شاکى دارند،
وَ بُؤْسَى لِمَنْ خَصْمُهُ عِنْدَ اللَّهِ الْفُقَرَاءُ وَ الْمَسَاكِينُ
بدا به حال کسى که مدعیانش در پيشگاه عدل خداوند، فقرا و مساکين و سائلان و رانده شدگان و وامداران و در راه ماندگان باشند.
❄️در نامه ۵۳ خطاب به مالک اشتر که بناست فرماندار مصر بشود نوشتند:
ثُمَّ اللهَ اللهَ فِي الطَّبَقَةِ السُّفْلَى مِنَ الَّذِينَ لاَ حِيلَةَ لَهُمْ
خدا را در نظر داشته باش درباره طبقه پايين اجتماع; همانها که راه چاره اى حتى براى معيشت ساده ندارند.
مِنَ الْمَسَاکِينِ وَالْمُحْتَاجِينَ وَأَهْلِ الْبُؤْسَى وَ الزَّمْنَى
آن ها مستمندان و نيازمندان و تهى دستان و از کار افتادگان هستند،
فَإِنَّ فِي هَذِهِ الطَّبَقَةِ قَانِعاً وَمُعْتَرّاً
و بدان در اين طبقه گروهى قانع اند و به آنچه به آنها بدهند اکتفا مى کنند و گروهى ديگر کسانى هستند که به درخواست و گدایی رو می آورند،
وَاحْفَظ لِلَّهِ مَا اسْتَحْفَظَکَ مِنْ حَقِّهِ فِيهِمْ آنچه را خداوند درباره حق خود نسبت به آنها به تو دستور داده است حفظ کن که همین باعث ، محافظت تو از
آتش جهنم می شود.
و در بخش دیگری از نامه ۵۳ فرمود:
وَإِنَّمَا يُؤْتَى خَرَابُ الاَْرْضِ مِنْ إِعْوَازِ أَهْلِهَا، وَإِنَّمَا يُعْوِزُ أَهْلُهَا
منحصرا ويرانى زمين تنها به علت فقر صاحبان آن حاصل مى شود.
لاِِشْرَافِ أَنْفُسِ الْوُلاَةِ عَلَى الْجَمْعِ، وَسُوءِ ظَنِّهِمْ بِالْبَقَاءِ،
و فقر آنها تنها به سبب توجّه زمامداران به جمع مال و زراندوزى و بدگمانى به بقاى حکومتشان،
وَقِلَّةِ انْتِفَاعِهِمْ بِالْعِبَرِ
و کم عبرت گرفتن از سرنوشت زمامدارانِ پيشين خواهد بود.
🌀 اگر مسئولین صدای فقرا را می شنیدند و این رسولان الهی را می دیدند؛ به حرف افراد چاپلوس توجه نمی کردند و تلاش میکردند برای بهتر کردن اوضاع جامعه و رساندن حق به حقدار…
همانطور که حضرت در این حکمت فرمود
“إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ،
1⃣ ضرورت کمک و دستگیری از فقرا زیرا انها فرستاده خدا هستند.
2⃣ ضرورت توجه مسئولین به اقشار مستضعف مردم و در کشف دردهای واقعی مردم از این اقشار.
📘کمک به فقرا در آئینه آیات و روایات:
باید دیگران را بر خود ترجیح داد.
قرآن کریم در مدح انصار میفرماید:
《 وَ يُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ؛ حشر – ۹》
اینها کسانی هستند که به هرچیزی نیز احتیاج داشته باشند باز مهاجرین را بر خود ترجیح میدهند.
❄️صدقه بدهید، اگر چه اندک باشد.
پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود:
اِتَّقُوا اَلنَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فَبِكَلِمَةٍ طَيِّبَةٍ
بپرهيزيد از آتش اگر چه به وسيلۀ نصف خرمايى باشد،و اگر ممكن نبود به سخن خوش.
🔀دستی که امروز بخشنده نباشد، فردا بسته است.
امام باقر علیه السلام فرمود :
إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَبْعَثُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ نَاساً مِنْ قُبُورِهِمْ مَشْدُودَةً أَيْدِيهِمْ إِلَى أَعْنَاقِهِمْ
به راستى در روز رستاخيز خداوند متعال گروهى از مردم را در حالى از قبرهايشان محشور مىنمايد كه دستان آنها به گردنهايشان بسته شده است.
لاَ يَسْتَطِيعُونَ أَنْ يَتَنَاوَلُوا بِهَا قِيسَ أَنْمُلَةٍ
آنان توان برداشتن از نعمت های اطراف خود را نداند حتی به اندازۀ مورچه.
مَعَهُمْ مَلاَئِكَةٌ يُعَيِّرُونَهُمْ تَعْيِيراً شَدِيداً
فرشتگانى آنها را همراهى مىكنند كه به شدّت به آنها عيب و خرده مىگيرند.
يَقُولُونَ هَؤُلاَءِ اَلَّذِينَ مَنَعُوا خَيْراً قَلِيلاً مِنْ خَيْرٍ كَثِيرٍ
و مىگويند:اينان همان ها هستند که از دارایی زیاد، اندکی را نمی بخشیدند. هَؤُلاَءِ اَلَّذِينَ أَعْطَاهُمُ اَللَّهُ فَمَنَعُوا حَقَّ اَللَّهِ فِي أَمْوَالِهِمْ
اينان افرادى بودند كه خداوند به آنها عطا فرمود، ولى آنها از پرداخت حق خود در اموالشان خوددارى كردند.
⏪دو کار با اهمیت برای رسول الله.
و کان ص لا یَکِلُ خَصلتین إلی غیره کان
یصنع طهوره و کان یناول المسکین بیده رسول خدا دو کار خویش را به کسی وا نمی گذاشت ،
یکی فراهم ساختن آب برای وضوی نیمه شب،
و دیگری پرداخت صدقه به مسکین که به دست خود انجام می داد.
نه برای عبادت کسی را به زحمت می انداخت، نه به دیگران توصیه میکرد صدقه بدهند و کار مردم را راه بیندازند و خود مشارکت نکند.
🌀کمک نکردن به فقیر ابتلا و گرفتاری دارد.
مرحوم عیاشی در ذیل تفسیر سوره یوسف این حدیث عجیب را نقل میکنند:
عَنْ أَبِي حَمْزَةَ اَلثُّمَالِيِّ قَالَ: صَلَّيْتُ مَعَ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ اَلْفَجْرَ بِالْمَدِينَةِ يَوْمَ اَلْجُمُعَةِ
نماز صبح روز جمعه را در مدينه با حضرت على بن الحسين عليهما السّلام خواندم
فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ صَلاَتِهِ وَ سُبْحَتِهِ نَهَضَ إِلَى مَنْزِلِهِ وَ أَنَا مَعَهُ
وقتى آن حضرت از نماز و تسبيحات فارغ شدند از جا برخاسته و به اتّفاق به طرف منزل آن جناب رفتيم.
فَدَعَا مَوْلاَةً لَهُ تُسَمَّى سُكَيْنَةَ
به درب منزل حضرت كه رسيديم كنيز خود به نام سكينه را صدا زده و به او فرمودند:
فَقَالَ لَهَا لاَ يَعْبُرْ عَلَى بَابِي سَائِلٌ إِلاَّ أَطْعَمْتُمُوهُ فَإِنَّ اَلْيَوْمَ يَوْمُ اَلْجُمُعَةِ
هر سائلى كه از درب منزل من عبور كرد حتما به او طعام بدهيد چه آن كه امروز،روز جمعه مىباشد.
قُلْتُ لَهُ لَيْسَ كُلُّ مَنْ يَسْأَلُ مُسْتَحِقّاً
كنيز عرضه داشت:هر سائلى كه مستحق نيست؟
فَقَالَ يَا ثَابِتُ أَخَافُ أَنْ يَكُونَ بَعْضُ مَنْ يَسْأَلُنَا مُحِقّاً فَلاَ نُطْعِمَهُ وَ نَرُدَّهُ فَيَنْزِلَ بِنَا أَهْلَ اَلْبَيْتِ
حضرت فرمودند:مىترسم برخى از سائلين مستحق بوده و ما به آنها طعام نداده ردّشان كنيم
مَا نَزَلَ بِيَعْقُوبَ وَ آلِهِ أَطْعِمُوهُمْ أَطْعِمُوهُمْ
پس آنچه به يعقوب نازل شد به ما اهل بيت نيز نازل گردد،بنا بر اين به هر سائلى اطعام كنيد و حتما او را بهرهمند نماييد. إِنَّ يَعْقُوبَ كَانَ يَذْبَحُ كُلَّ يَوْمٍ كَبْشاً فَيَتَصَدَّقُ مِنْهُ وَ يَأْكُلُ هُوَ وَ عِيَالُهُ مِنْهُ
جناب يعقوب هر روز قوچى را سر مىبريد و از آن تصدّق مىنمود و خود و عيالش نيز از آن تناول مىكردند،
وَ أَنَّ سَائِلاً مُؤْمِناً صَوَّاماً مُحِقّاً لَهُ عِنْدَ اَللَّهِ مَنْزِلَةٌ وَ كَانَ مُجْتَازاً غَرِيباً اِعْتَرَّ عَلَى بَابِ
سائلى مؤمن كه روزهدار و مستحق بود به خانه آن حضرت عبور كرد
يَعْقُوبَ عَشِيَّةَ جُمُعَةٍ عِنْدَ أَوَانِ إِفْطَارِهِ يَهْتِفُ عَلَى بَابِهِ أَطْعِمُوا اَلسَّائِلَ اَلْمُجْتَازَ
شب جمعهاى هنگام غروب در وقتى كه حضرت يعقوب مىخواستند افطار كنند سائلى مؤمن كه روزهدار و مستحق بود به خانه آن حضرت عبور كرد و فرياد زد:
اَلْغَرِيبَ اَلْجَائِعَ مِنْ فَضْلِ طَعَامِكُمْ يَهْتِفُ بِذَلِكَ عَلَى بَابِهِ مِرَاراً
سائلى غريب و گرسنه را از زيادى طعام خود بدهيد.مكرّر اين نداء را داد.
وَ هُمْ يَسْمَعُونَهُ وَ قَدْ جَهِلُوا حَقَّهُ وَ لَمْ يُصَدِّقُوا قَوْلَهُ
و جناب يعقوب و اهل خانهاش آن را مىشنيدند و چون به استحقاقش واقف نبودند كلامش را تصديق نمىكردند.
فَلَمَّا يَئِسَ أَنْ يُطْعِمُوهُ
سائل چون از احسان آنها مأيوس شد
وَ غَشِيَهُ اَللَّيْلُ اِسْتَرْجَعَ وَ اِسْتَعْبَرَ
و شب فرا رسيد كلمه استرجاع بر زبان جارى كرد و اشك ريخت
وَ شَكَا جُوعَهُ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
و از گرسنگى خود شكايت به حقّ تعالى نمود
وَ بَاتَ طَاوِياً وَ أَصْبَحَ صَائِماً جَائِعاً صَابِراً حَامِداً لِلَّهِ
و روز بعد را با گرسنگى روزه داشت در حالى كه حمد خداى را بجا مىآورد.
وَ بَاتَ يَعْقُوبُ وَ آلُ يَعْقُوبَ شِبَاعاً بِطَاناً وَ أَصْبَحُوا
و از آن طرف يعقوب و اهل بيتش سير و با شكم پر شب را به صبح رسانده،
وَ عِنْدَهُمْ فَضْلَةٌ مِنْ طَعَامِهِمْ
در حالى كه طعام زيادى نزدشان بود.
أَ وَ مَا عَلِمْتَ يَا يَعْقُوبُ أَنَّ اَلْعُقُوبَةَ وَ اَلْبَلْوَى إِلَى أَوْلِيَائِي أَسْرَعُ مِنْهَا إِلَى أَعْدَائِي
آيا نمىدانى كه عقوبت و مؤاخذه من نسبت به دوستانم سريعتر و زودتر از تنبيه و عقوبت دشمنانم مىباشد؟
وَ ذَلِكَ حُسْنُ اَلنَّظَرِ مِنِّي لِأَوْلِيَائِي وَ اِسْتِدْرَاجٌ مِنِّي لِأَعْدَائِي
و اين نيست مگر حسن نظر من به دوستان و در استدراج قرار دادن دشمنان.
أَمَا وَ عِزَّتِي لَأُنْزِلُ عَلَيْكَ بَلْوَايَ
به عزّت و جلال خود قسم،بر تو گرفتارى نازل خواهم نمود،
وَ لَأَجْعَلَنَّكَ وَ وُلْدَكَ عَرْضاً لِمُصَابِي وَ لَأُوذِيَنَّكَ بِعُقُوبَتِي
تو و فرزندانت را در معرض مصيبت قرار داده و با عقوبتم آزار و ايذائت خواهم نمود،
فَاسْتَعِدُّوا لِبَلْوَايَ وَ اِرْضَوْا بِقَضَائِي وَ اِصْبِرُوا لِلْمَصَائِبِ
پس آماده بلا و سختى بوده و به قضاء من راضى و در مصائب شكيبا باشيد.
اللهم الرزقنا رزقا طیبا طاهرا کثیرا