💠وَ قَالَ (علیه السلام):
امام علیه‌السلام میفرمایند.

💠مَا الْمُبْتَلَى الَّذِي قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ، بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَى‏ الَّذِي لَا يَأْمَنُ الْبَلَاء.
آن كسی كه به شدت به بلا گرفتار است، محتاجتر به دعا نيست از كسى كه مبتلا نيست ولى در هيچ لحظه ايمن از بلا نمى باشد.
 

✅ گرفتاران و بیماران نوعا به چشم می آیند و مورد ترحم اند:
کسانی که گرفتار باشند حداقل از سه جهت حالشان بهتر از کسانی است که گرفتار نیستند:

👈الف)
خود گرفتار و بیمار به خاطر ضربه ای که خورده است، دل شکسته ای دارد و ارتباطش با خدا بیشتر شده و بر اثر همین گرفتاری از غفلت بیرون آمده است.

👈ب)
مردم نیز غالبآ به افراد گرفتار توجه دارند به خصوص گرفتارانى كه به شدت مبتلا شده اند؛ کسانی که گرفتارى مالى يا انواع بيمارى ها و….دارند.  و اینها معمولا در معرض دعا و توجه مادی و معنوی دیگران اند.

👈ج)
از طرفی خداوند نگاه رحمت دارد به کسانی که دچار بلا و سختی و گرفتاری اند.

🔺امام سجاد در دعای ۱۵ صحیفه سجادیه که دعا هنگام بیماری و گرفتاری است میفرماید:
اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا لَمْ أَزَلْ أَتَصَرَّفُ فِيهِ مِنْ سَلَامَةِ بَدَنِي
خدایا! تو را سپاس بر تندرستی بدنم که پیوسته از آن برخوردار بودم،
وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا أَحْدَثْتَ بِي مِنْ عِلَّةٍ فِي جَسَدِي
و تو را سپاس بر بیماری و مرضی که در جسمم پدید آوردی.
فَمَا أَدْرِي، يَا إِلَهِي، أَيُّ الْحَالَيْنِ أَحَقُّ بِالشُّكْرِ لَكَ، وَ أَيُّ الْوَقْتَيْنِ أَوْلَى بِالْحَمْدِ لَكَ ….
ای خدای من! کدام یک از این دو حال، برای سپاس گزاری به درگاهت سزاوارتر، و کدام یک از این دو وقت، برای سپاس و ثنا به پیشگاهت شایسته تر است؟…
وَ فِي خِلَالِ ذَلِكَ مَا كَتَبَ لِيَ الْكَاتِبَانِ مِنْ زَكِيِّ الْأَعْمَالِ
و در اثنای آن بیماری، از جمله تحفه هایی که به من عنایت کردی این است که فرشتگان کاتب در پرونده اعمالم، کارای پاکیزه ای اضافه کردند،
مَا لَا قَلْبٌ فَكَّرَ فِيهِ، وَ لَا لِسَانٌ نَطَقَ بِهِ، وَ لَا جَارِحَةٌ تَكَلَّفَتْهُ
اعمالی که نه دلی در آن فکر کرده، و نه زبانی به آن گویا شده، و نه عضوی در انجامش رنج برده،
بَلْ إِفْضَالًا مِنْكَ عَلَيَّ، وَ إِحْسَاناً مِنْ صَنِيعِكَ إِلَيَّ
بلکه بخششی از جانب تو بر من و احسانی از ساختۀ تو به سوی من بود.

✍حال بیماری جای شکر دارد چرا که هم خود انسان از غفلت خارج میشود و هم خداوند نسبت به انسان بیمار رحمت بیشتری دارد و هم مردم دعا گوی او هستند و به او توجه میکنند.

⁉️چرا انسان های در عافیت بیشتر به دعا محتاج اند؟!
اگرچه بیمار، و سالم هر دو نیاز به دعا دارند، ولی؛
افرادى كه در عافيتند گاه گرفتار غرور و غفلت فوق العاده اى مى شوند و از رعایت مسائل بهداشتی و امنیتی غافل میشوند و در معرض خطر اند.
در حالى كه مبتلايان، نه مغرورند و نه غافل و پيوسته به در خانه خدا رفته و دعا مى كنند، و از اين نظر حال عافيت مندان از مبتلايان سخت تر است.

 ❌اینگونه نباشید:

🔺حضرت در حکمت ۱۵۰ مارا توصیه میکنند که مثل چند گروه نباشیم یکی از این گروه‌ها عبارت است از:
لَا تَكُنْ مِمَّنْ…إِنْ سَقِمَ ظَلَّ نَادِماً، وَ إِنْ صَحَّ أَمِنَ لَاهِياً
از کسانی نباش هرگاه بيمار مى شود از اعمال بد خود پشيمان مى گردد و هرگاه تندرست شود احساس امنيت مى كند و به لهو و لعب مى پردازد.
يُعْجَبُ بِنَفْسِهِ إِذَا عُوفِيَ، وَ يَقْنَطُ إِذَا ابْتُلِيَ
به هنگام سلامت خودخواه و مغرور مى شود و به هنگام گرفتارى نااميد مى گردد؛
إِنْ أَصَابَهُ بَلَاءٌ دَعَا مُضْطَرّاً، وَ إِنْ نَالَهُ رَخَاءٌ أَعْرَضَ مُغْتَرّاً
اگر بلايى به وى برسد همچون بيچارگان دست به دعا بر مى دارد و اگر وسعت و آرامشى به او دست دهد با غرور از خدا روى گردان مى شود.

✳️دعا و تضرع فقط در سختی ها نباشد:
در یکی از دعاهای امام سجاد میخوانیم:
لاَ تَجْعَلْنِي مِمَّنْ يَبْطَرُهُ اَلرَّخَاءُ
خدایا مرا از کسانی قرار نده که آسایش باعث شادمانی و تکبر او گردد.
وَ يَصْرَعُهُ اَلْبَلاَءُ
و مصیبت او را به زمین زند،
فَلاَ يَدْعُوكَ إِلاَّ عِنْدَ حُلُولِ نَازِلَةٍ وَ لاَ يَذْكُرُكَ إِلاَّ عِنْدَ وُقُوعِ جَائِحَةٍ
و تنها به هنگام سختی روزگار تو را بخواند و تنها وقتی بلا همه گیر شود تو را یاد می کند
فَيَصْرَعُ لَكَ خَدَّهُ وَ تَرْفَعُ بِالْمَسْأَلَةِ إِلَيْكَ يَدَهُ
پس در این حالت پیشانی اش را به خاک می ساید و دستانش را برای خواهش از تو بالا می آورد.

✍قرآن و دعا فقط برای زمان بیماری و گرفتاری و مجلس ختم نیست، قرآن برای روز عروسی هم هست، نباید فقط در گرفتاری به سراغ خدا برویم.

🔺ابن میثم بحرانی میگوید:
انسان گرفتار و انسان در عافیت هر دو به دعا نیازمندند، آن یکی برای نجات از گرفتاری و این یکی برای دوام عافیتش و ایمن شدن از رسیدن بلا.
و این سخن تشویق اهل عافیت به دعا و درخواست از خداست، تا خداوند به آنان توجه کند و لطفش درباره ی آنان پایدار باشد.

✅دوام العافیه را باید طلب کرد:
راوی میگوید: 
صَلَّيْتُ مَعَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً فَكَانَ إِذَا اِنْفَتَلَ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى اَلسَّمَاءِ وَ قَالَ
چهل صبح در خدمت امام صادق علیه‌السلام با آن حضرت نماز صبح خواندم، وقتی حضرت نمازش تمام میشد دستها را بسوى آسمان برميداشت و ميگفت:
« أَصْبَحْنَا وَ أَصْبَحَ اَلْمُلْكُ لِلَّهِ
صبح كرديم و صبح كرد  همه عالم برای خدا
اَللَّهُمَّ إِنَّا عَبِيدُكَ وَ أَبْنَاءُ عَبِيدِكَ
خداوندا همه بندگان تو و بنده‌زادگان توايم
اَللَّهُمَّ اِحْفَظْنَا مِنْ حَيْثُ نَحْتَفِظُ وَ مِنْ حَيْثُ لاَ نَحْتَفِظُ
خداوندا ما را حفظ‍‌ فرما از آنجا که میتوانیم خودمان را حفظ کنیم و از آنجا که نمی توانیم
اَللَّهُمَّ اُحْرُسْنَا مِنْ حَيْثُ نَحْتَرِسُ وَ مِنْ حَيْثُ لاَ نَحْتَرِسُ
پروردگارا ما را نگهدار از آنچه مى‌توانيم خود را حفظ‍‌ كنيم و از آنچه نميتوانيم
 اَللَّهُمَّ اُسْتُرْنَا مِنْ حَيْثُ نَسْتَتِرُ وَ مِنْ حَيْثُ لاَ نَسْتَتِرُ
پروردگارا كارهاى زشت ما را بپوشان از آنجا كه خود میتوانيم بپوشانیم و از آنجا كه نمیتوانيم
اَللَّهُمَّ اُسْتُرْنَا بِالْغِنَى وَ اَلْعَافِيَةِ اَللَّهُمَّ اُرْزُقْنَا اَلْعَافِيَةَ
خداوندا جامۀ بى‌نيازى از غير تو و عافيت را بر قامت ما بپوشان
وَ دَوَامَ اَلْعَافِيَةِ وَ اُرْزُقْنَا اَلشُّكْرَ عَلَى اَلْعَافِيَةِ
و دوام سلامتى را بر ما ارزانى بدار و شكرگزارى آن سلامت را بر ما روزى گردان.

✍اگر یک لحظه حفاظت و حراست الهی برداشته شود، عافیت و سلامتی به نقمت و گرفتاری تبدیل خواهد شد.

❇️تا در دنیا هستیم، در معرض بلاییم پس باید مواظب باشیم/
ابن ابی الحدید میگوید:
انسان ها دو گونه اند: بیمار و گرفتار بالفعل، بیمار و گرفتار بالقوه.
 مَا دَامَ اَلْإِنْسَانُ فِي قيد هَذِهِ اَلْحَيَاةِ اَلدُّنْيَا فَهُوَ مِنْ أَهْلِ اَلْبَلاَءِ عَلَيَّ اَلْحَقِيقَةُ
انسان تا وقتی در دنیاست، قابلیت گرفتاری و رنج و بیماری را دارد، پس باید همواره دعا و تضرع کند تا در این ابتلائات قرار نگیرد.

 ✅گاه بیمار خوب میشود و سالم می‌میرد:
📚مرحوم کلینی در کتاب الحجه در باب احوالات امام عسکری روایت نقل میکند:
شخصی به نام سیف بن لیث که از اهل مصر است میگوید:
خَلَّفْتُ اِبْناً لِي عَلِيلاً بِمِصْرَ عِنْدَ خُرُوجِي عَنْهَا
من از مصر به سامرا آمدم در حالی که فرزند علیل و بیماری داشتم
وَ اِبْناً لِي آخَرَ أَسَنَّ مِنْهُ كَانَ وَصِيِّي وَ قَيِّمِي عَلَى عِيَالِي وَ فِي ضِيَاعِي
و پسر بزرگترى از او داشتم كه وصى و قيم من بود بر خانواده و بر مزرعۀ من
فَكَتَبْتُ إِلَى أَبِي مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَسْأَلُهُ اَلدُّعَاءَ لاِبْنِيَ اَلْعَلِيلِ
من به امام عسکری نامه نوشتم و از خواستم كه براى پسر بيمارم دعا كند.
فَكَتَبَ إِلَيَّ قَدْ عُوفِيَ اِبْنُكَ اَلْمُعْتَلُّ وَ مَاتَ اَلْكَبِيرُ وَصِيُّكَ وَ قَيِّمُكَ
حضرت در پاسخ نوشت كه پسر بيمارت خود خوب شده و آن پسر بزرگ كه وصى و قيّم تو بود از دنیا رفته است.
فَاحْمَدِ اَللَّهَ وَ لاَ تَجْزَعْ فَيَحْبَطَ أَجْرُكَ
خدا را حمد كن و بى‌تابى مكن تا أجرِ تو از بین نرود.
فَوَرَدَ عَلَيَّ اَلْخَبَرُ أَنَّ اِبْنِي قَدْ عُوفِيَ مِنْ عِلَّتِهِ وَ مَاتَ اَلْكَبِيرُ يَوْمَ وَرَدَ عَلَيَّ جَوَابُ أَبِي مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ
این شخص میگوید دقیقا همان روزی که نامه امام عسکری به دستم رسید، خبر صحت فرزندم و مرگ دیگری نیز از مصر به من رسید.

✍این قاعده دنیا است که حتما انسان مریض از دنیا نمی‌رود ،بلکه ممکن است شخص سالم عمر کوتاه‌تری داشته باشد.

✳️خنده امام رضا بالای سر محتضَر:
راوی میگوید: 
كُنْتُ أَنَا وَ أَخِي عِنْدَ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَأَتَاهُ مَنْ أَخْبَرَهُ أَنَّهُ قَدْ رَبَطَ ذَقَنَ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ
من و برادرم خدمت حضرت رضا بوديم يك نفر آمد و خبر آورد كه محمّد بن جعفر به حالت احتضار درآمده و چانه‌اش قفل شده است،
فَمَضَى أَبُو اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ مَضَيْنَا مَعَهُ وَ إِذَا لَحْيَاهُ قَدْ رُبِطَا
حضرت رضا حركت كرد ما هم در خدمت ايشان رفتيم ديديم چانه‌اش قفل شده.
وَ إِذَا إِسْحَاقُ بْنُ جَعْفَرٍ وَ وُلْدُهُ وَ جَمَاعَةُ آلِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يَبْكُونَ  اسحاق بن جعفر و فرزندش با گروهى از آل ابى طالب گريه ميكردند.
فَجَلَسَ أَبُو اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ عِنْدَ رَأْسِهِ وَ نَظَرَ فِي وَجْهِهِ فَتَبَسَّمَ
حضرت رضا بالاى سر محتضر نشست نگاهى به چهرۀ او افكند و لبخندى زد.
فَنَقَمَ مَنْ كَانَ فِي اَلْمَجْلِسِ عَلَيْهِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ إِنَّمَا تَبَسَّمَ شَامِتاً بِعَمِّهِ
كسانى كه حضور داشتند از لبخند حضرت رضا ناراحت شدند بعضى گفتند خنده او از روى سرزنش براى عمويش بود
قَالَ وَ خَرَجَ لِيُصَلِّيَ فِي اَلْمَسْجِدِ فَقُلْنَا لَهُ جُعِلْنَا فِدَاكَ قَدْ سَمِعْنَا فِيكَ مِنْ هَؤُلاَءِ مَا نَكْرَهُ حِينَ تَبَسَّمْتَ
امام عليه السّلام خارج شد تا در مسجد نماز بخواند عرض كرديم آقا فدايت كسانى كه در مجلس حضور داشتند موقعى كه خنديدند حرف زدند.
 فَقَالَ أَبُو اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنَّمَا تَعَجَّبْتُ مِنْ بُكَاءِ إِسْحَاقَ وَ هُوَ وَ اَللَّهِ يَمُوتُ قَبْلَهُ وَ يَبْكِيهِ مُحَمَّدٌ قَالَ فَبَرَأَ مُحَمَّدٌ وَ مَاتَ إِسْحَاقُ
حضرت رضا فرمود من تعجب ميكردم از گريه اسحاق به خدا قسم او قبل از محمّد از دنيا خواهد رفت و محمّد بر جنازه او گريه خواهد كرد و راوى گفت محمّد خوب شد. ولى اسحاق از دنيا رفت.

✍کسی که سالم است نباید به فردای خود اطمینان کند بلکه باید برای دوام عافیتش دعا کند.

✅قبل از آنکه روزگار سختی برسد باید چاره ای کرد:
به تعبیر جناب سعدی:
علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد  /
  دریغ سود ندارد چو رفت کار از دست
به روزگار سلامت سلاح جنگ بساز / 
وگرنه سیل چو بگرفت، سد نشاید بست

📚هم مرحوم کلینی در کافی، هم مرحوم مجلسی در بحارالانوار ” بَابُ التَّقَدُّمِ فِي الدُّعَاءِ” دارند. یعنی باید قبل از پیش آمدن حادثه و واقعه ای به فکر بود و با دعا آن را از بین برد.

 🔺 امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
تَقَدَّمُوا بِالدُّعَاءِ قَبْلَ نُزُولِ اَلْبَلاَءِ  
پيش از آن که بلا نازل شود دعا کنيد.

 🔺یکی از جملاتی که امام علی علیه‌السلام مکرراً بیان میکردند همین حکمت ۳۰۲ است:
أَنَّ عَلِيّاً صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ كَانَ يَقُولُ: مَا مِنْ أَحَدٍ اُبْتُلِيَ وَ إِنْ عَظُمَتْ بَلْوَاهُ بِأَحَقَّ بِالدُّعَاءِ مِنَ اَلْمُعَافَى اَلَّذِي لاَ يَأْمَنُ اَلْبَلاَءَ  
هیچ کسی نیست که مبتلا به مشکل بزرگی شده باشد مگر اینکه انسانی که امروز در عافیت است از او بیشتر محتاج دعاست.

❇️دعا باید همیشگی باشد:
حضرت سلیمان علیه‌السلام میفرمایند:
 قَالَ سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أُوتِينَا مَا أُوتِيَ اَلنَّاسُ وَ مَا لَمْ يُؤْتَوْا وَ عُلِّمْنَا مَا عُلِّمَ اَلنَّاسُ وَ مَا لَمْ يُعَلَّمُوا
همه فضائلی که به مخلوقات داده شد و بیش از آن به ما داده شد، همه علمی که به خلایق داده شد و بیش از آن به ما داده شد.
فَلَمْ نَجِدْ شَيْئاً أَفْضَلَ مِنْ خَشْيَةِ اَللَّهِ فِي اَلْمَغِيبِ وَ اَلْمَشْهَدِ
و با این حال هیچ چیزی را بالاتر از خشیت الهی نیافتیم که در پنهان و آشکار انسان از خدا بترسد.
وَ اَلْقَصْدِ فِي اَلْغِنَى وَ اَلْفَقْرِ
و در ثروت و فقر انسان میانه رو باشد.
وَ كَلِمَةِ اَلْحَقِّ فِي اَلرِّضَا وَ اَلْغَضَبِ  
و در غضب و خوشی حرف باطلی نزند.
 وَ اَلتَّضَرُّعِ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى كُلِّ حَالٍ
و در همه حال اهل تضرع و دعا باشد.

✳️در روز خوشی به یاد من باش تا در روز سختی به یادت باشم:
خداوند به حضرت داود صلوات الله علیه وحی کرد:
أَوْحَى اَللَّهُ تَعَالَى إِلَى دَاوُدَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ: اُذْكُرْنِي فِي أَيَّامِ سَرَّائِكَ حَتَّى أَسْتَجِيبَ لَكَ فِي أَيَّامِ ضَرَّائِكَ
مرا یاد کن در ایام خوشی و نیکویی تا من جواب تو را بدهم در حال سختی و ناخوشی.

❎صدای آشنای اهل دعا برای اهل آسمان:
امام صادق علیه‌السلام از قول جدش امام سجاد نقل میکند:
كَانَ جَدِّي عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: تَقَدَّمُوا فِي اَلدُّعَاءِ فَإِنَّ اَلْعَبْدَ إِذَا كَانَ دَعَّاءً
در دعا پيش دستى كنيد و پيش از آنكه گرفتار شويد دعا كنيد زيرا چون بنده‌اى بسيار دعا كند و بلائى به او برسد و دنبالش دعا كند گفته میشود.
قِيلَ صَوْتٌ مَعْرُوفٌ وَ إِذَا لَمْ يَكُنْ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ اَلْبَلاَءُ قِيلَ أَيْنَ كُنْتَ قَبْلَ اَلْيَوْمِ
آوازى آشنا است، و چون بسيار دعا نكند و بلائى به او برسد و دنبالش دعا كند به او گفته میشود: تا به امروز كجا بودى‌؟ 

✳️اگر از امری نگران هستید برای آن دعا کنید:
امام صادق علیه‌السلام میفرمایند:
  مَنْ تَخَوَّفَ بَلاَءً يُصِيبُهُ فَتَقَدَّمَ فِيهِ بِالدُّعَاءِ لَمْ يُرِهِ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ اَلْبَلاَءَ أَبَداً
هر كه نگران رسيدن بلايى به خود باشد و پيش از رسيدن بلا دعا كند ، خداوند عز و جل هرگز آن بلا را به او نرساند.

✍این کلام امام بر خلاف آن چیزی است که معروف شده که اگر از چیزی ترسیدیدو به زبان آوردید دچار آن بلا میشوید و نفوس بد نزنید، امام میفرمایند دعا این نگرانی ها را از بین میبرد.

❎برخی بلاها کوتاه هستند، برخی طولانی:
امام صادق علیه‌السلام:
تَعْرِفُونَ طُولَ اَلْبَلاَءِ مِنْ قِصَرِهِ قُلْتُ لاَ
آيا مى‌دانيد بلای طولانى کدام است و بلای كوتاه کدام؟ گفتم:نه
قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُكُمُ اَلدُّعَاءَ عِنْدَ اَلْبَلاَءِ فَاعْلَمُوا أَنَّ اَلْبَلاَءَ قَصِيرٌ
هر کدام از شما که گرفتار بلایی شدید ولی خداوند به یاد شما آورد دعا کردن را، بدانید آن بلا کوتاه است.

✍ در این روایت هم الهام دعا قابل توجه است که به معنای یادآوری خداست، خدا باید بخواهد تا ما دعا کنیم.
هم نقش دعا که از بین برنده بلاها هست.

👈نکته:
از این حکمت به خوبی بحث
“نقش دعا در رفع بلا و دفع بلا”
قابل استفاده است.
ما محتاج به دعا هستیم هم محتاج دعای خودمان وهم دعای دیگران،
در صحیفه سجادیه هم دعای فرزندان برای والدین و هم دعای والدین برای فرزندان آمده است.

🔺 امیرالمؤمنین علیه‌السلام میفرمایند:
أحَبُّ الأعمالِ إلى اللّه ِ عزّ و جلّ في الأرضِ الدُّعاءُ .
محبوب ترين كارها نزد خداوند عزّ و جلّ در زمين، دعا كردن است.

🔺امام سجاد علیه‌السلام میفرمایند:
الدُّعاءُ یَدفَعُ البَلاءَ النّازِلَ وَما لَم یَنزِلْ
دعا، بلاى نازل شده را رفع و بلای نازل نشده را دفع می‌کند.

🔺حضرت در حکمت ۱۴۶ میفرماید:
ادْفَعُوا أَمْوَاجَ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاءِ.
امواج بلا را با دعا دفع کنید.
آنکس که گرفتار غم و درد و بلاست *
با زاری و التماس، در فکر شفاست
هشدار، که بیش از آنکه بیمار شده * آنکس که سلامت است، محتاج دعاست.

اللهم لا تجعل الدنیا اکبر همّنا