💠وَ قَالَ (علیه السلام): مَا أَهَمَّنِي ذَنْبٌ اُمْهِلْتُ بَعْدَهُ
مرا ناراحت نمیکند گناهى كه پس از آن مهلت پیدا کنم،

💠حَتَّى اُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ وَ أَسْأَلَ اللَّهَ الْعَافِيَةَ
تا دو ركعت نماز بخوانم و از خدا طلب عافیت کنم.

⏪ این حکمت متکی به مقدماتی است که باید در جایگاه خاص خودش بررسی شود تا دست آویزی برای گناه کاری عده ای نشود:

◀️ اولاً؛ انسان مامور است به ترک گناه.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
غالِبوا أنفُسَكُم على تَركِ العاداتِ تَغلِبوها ،
با نفس هاى خود بر ترك عادتها بستيزيد تا بر آنها چيره آييد،
و جاهِدوا أهواءكُم تَملِكُوها
و با هوس هاى خود مبارزه كنيد، تا بر آنها تسلّط يابيد.

⚛ امام باقرعلیه السلام می فرماید :
عَجَباً لِمَن يَحتَمي مِن الطَّعامِ مَخافَةَ الداءِ
تعجب است از كسى كه به خاطر ترس از بيمارى، از خوردن غذا پرهيز مى كند ،
كيفَ لا يَحتَمِي مِنَ الذُّنوبِ مَخافةَ النارِ ؟!
چگونه از ترسِ آتش دوزخ ، از گناهان پرهيز نمى كند؟!)

◀️ ثانیا؛ ترک گناه آسان تر از توبه است.حضرت در حکمت ۱۷۰ فرمود:
تَرْكُ الذَّنْبِ، أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِ الْمَعُونَةِ التَّوْبَةِ
 ترك گناه، آسانتر از تقاضاى بخشش توبه است …

◀️ ثالثا؛ در صورت گناه، راه برای بازگشت هست.
اگر انسان دچار گناه شد نباید راه بازگشت را بر خود ببندید، بلکه خداوند درب توبه را به روی او باز کرده است و همین حکمت مصداق این بخش است. نه اینکه حضرت ما را توصیه به گناه کرده باشند.

⚛ تا راه توبه باز است، جای غصه نیست.
در این حکمت حضرت همگان را به توبه و بازگشت به خدا تشویق میکند و میفرماید راه خدا بسته نیست. حتی با گناه و اشتباه هم دچار یاس نشوید و امید به بخشش او داشته باشید.

✳️ اگر مهلت پیدا کردید، نگران نباشید:
حضرت در این حکمت شرط نترسیدن از گناه را یک چیز میداند و آن “مهلت پیدا کردن” است.
اگر بعد از گناه مهلت پیدا کردید، این جای نگرانی نیست و امید به بخشش زیاد است.
البته مفهوم کلام حضرت این است که نگران باشید که مبادا “فرصت” پیدا نکنید. چه بسا انسان بعد از گناه فرصت پیدا نکند و در این صورت جای نگرانی دارد. بسیار بوده اند افرادی که میخواستند توبه کنند ولی هرگز زمان و شرایط فراهم نشد.

✴️حضرت دو مصداق برای “مهلت” بیان میکند:
۱. مهلت دو رکعت نماز
۲. مهلت درخواست عافیت و دعا برای نجات از آفات آن گناه
انسان باید از مهلت ها استفاده کند، مخصوصا مهلت هایی که در بخشش گناه موثر هستند یعنی نماز و دعا و استغفا

💠مَا أَهَمَّنِي ذَنْبٌ اُمْهِلْتُ بَعْدَهُ
مرا ناراحت نمیکند گناهى كه پس از آن مهلت پیدا کنم،

💠حَتَّى اُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ وَ أَسْأَلَ اللَّهَ الْعَافِيَةَ
تا دو ركعت نماز بخوانم و از خدا طلب عافیت کنم.

⏪ نماز درحبط گناه نقش دارد:

◀️ اولا؛ نماز جرء حسنات است.
قرآن کریم میفرماید:
《 إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ؛ هود – ۱۱۴ 》
نماز حسنه ای است که گناه و آثار گناه را از نامه اعمال او و روح و جان انسان محو كند.

◀️ ثانیا؛ خود نماز عامل حبط گناه دارد.
پیامبر به امیرالمومنین علیهما السلام فرمود:
وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً
قسم به آن خدایی که مرا به حقّ، بشارت‌دهنده و بیم‌دهنده، مبعوث گردانید،
إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَقُومُ إِلَی وُضُوئِهِ فَتَسَاقَطُ عَنْ جَوَارِحِهِ الذُّنُوبُ
هرکس به این نیّت که وضو بسازد از جای خویش برخیزد، همه‌ی گناهان او می‌ریزد. فَإِذَا اسْتَقْبَلَ اللَّهَ بِوَجْهِهِ وَ قَلْبِهِ لَمْ یَنْفَتِلْ عَنْ صَلَاتِهِ وَ عَلَیْهِ مِنْ ذُنُوبِهِ شَیْءٌ کَمَا وَلَدَتْهُ أُمُّهُ
و آن‌گاه که با دل و روی خویش رو در روی پروردگار بایستد، قبل از آنکه نمازش تمام شود همه‌ی گناهانش بخشوده می‌شود، و همچون نوزاد معصومی می‌شود که از مادر زاییده شده است.
فَإِنْ أَصَابَ شَیْئاً بَیْنَ الصَّلَاتَیْنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ
و اگر در میان دو نماز کار نیکی انجام دهد، اجر و مزد دو چندان ببیند
یَا عَلِیُّ (علیه السلام) إِنَّمَا مَنْزِلَهُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ لِأُمَّتِی کَنَهَرٍ جَارٍ عَلَی بَابِ أَحَدِکُمْ
ای علی ! جایگاه نمازهای پنج‌گانه برای امّت من مثل جوی آبی است که بر در منزل آن‌ها روان‌است.
فَمَا ظَنَّ أَحَدُکُمْ لَوْ کَانَ فِی جَسَدِهِ دَرَنٌ ثُمَّ اغْتَسَلَ فِی ذَلِکَ النَّهَرِ خَمْسَ مَرَّاتٍ فِی الْیَوْمِ أَ کَانَ یَبْقَی فِی جَسَدِهِ دَرَنٌ فَکَذَلِکَ
به نظر شما اگر کسی که بدنش چرکین و آلوده است، روزی پنج‌بار در این جوی، خود را بشوید، آیا چرک و آلودگی در بدن او باقی خواهد ماند؟
(به خدا قسم! حکایت نمازهای پنج‌گانه برای امّت من نیز چنین است)

◀️ ثالثا؛ نماز زمینه ساز حبط گناه است. قرآن کریم میفرماید:
《 أَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ؛ عنکبوت – ۴۵》
نماز را به پا دار، یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد.

⚛علامه طباطباییایی در تفسیر این آیه میفرماید: «مقصود قرآن کریم که می فرماید: نماز، انسان را از گناه باز می دارد، این نیست، که هر فرد نمازگزار در برابر تمام گناهان مصون است.
بلکه منظور این است که نماز موجب یاد پروردگار و سبب توجه به مقام ربوبی می شود، و اثر طبیعی چنین توجهی این است که در انسان زمینه روح اطاعت و ترک گناه پدید آورد،
ولی در عین حال ممکن است بر اثر ضعف توجه به خداوند، عامل های نیرومندتری اثر آن را خنثی سازد!
نماز زمینه ساز انجام ندادن گناه است چون عقلانیت را افزایش داده و انسان را در محضر خداوند قرار میدهد که در این صورت انگیزه گناه از بین میرود.

⏪احادیث در باب حبط گناه با نماز فراوان است. دو رکعت نماز با اخلاص انسان را بهشتی میکند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
إيّاكُم و الكَسَلَ؛ فإنّ رَبَّكُم رَحِيمٌ يَشكُرُ القَليلَ
از تنبلى دورى كنيد ؛ زيرا پروردگار شما مهربان است و از كار اندك نيز قدردانى مى كند؛
إنَّ الرَّجُلَ لَيُصَلِّي الرَّكعتَينِ يُرِيدُ بِهِما وَجهَ اللّه ِ تعالى فَيُدخِلُهُ اللّه ُ بهِما الجَنَّةَ همانا آدمى دو ركعت نماز براى خدا مى گزارد و خداوند به واسطه آن دو ركعت او را به بهشت مى برد .

⚛خاموشی آتش ها با نماز:
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
ما مِنْ صَـلاةٍ يَحْضُرُ وَقْتُـها اِلاّ نـادى مَلَكٌ بَيْنَ يَـدَىِ النّـاسِ
هيچ گاه وقت نماز نمى رسد مگر اينكه فرشته اى در ميان مردم ندا مى دهد كه:
اَيـُّهَا النّاسُ قُومُوا اِلى نيرانِكُمُ الَّتى اَوْقَدْتُمُوها عَلى ظُهُورِكُمْ فَاَطفَئُوها بِصَلاتِكُمْ
اى مردم بپاخيزيد و با نماز خود آتشهائى را كه برافروخته ايد خاموش كنيد.)

✳️نماز با توجه و اعتقاد:
امام صادق علیه السلام فرمود:
مَن صَلّى رَكعتَين يَعلَمُ ما يقولُ فيهِما، انصَرَفَ و لَيسَ بينَهُ و بينَ اللّه ِ ذَنبٌ
هر كه دو ركعت نماز بخواند و بداند در آنها چه مى گويد ، نمازش كه تمام شد گناهى ميان او و خداوند باقى نماند.

✴️امام صادق علیه السلام فرمود:
يُؤْتَى بِشَيْخٍ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ فَيُدْفَعُ إِلَيْهِ كِتَابُهُ ظَاهِرُهُ مِمَّا يَلِي اَلنَّاسَ لاَ يَرَى إِلاَّ مَسَاوِيَ فَيَطُولُ ذَلِكَ عَلَيْهِ
روز قیامت پیر مردی را می آورند که ظاهر نامه اعمالش پر از گناه است.
فَيَقُولُ يَا رَبِّ أَ تَأْمُرُنِي إِلَى اَلنَّارِ
او میگوید خدایا مرا به جهنم میبری؟
فَيَقُولُ اَلْجَبَّارُ جَلَّ جَلاَلُهُ يَا شَيْخُ أَنَا أَسْتَحْيِي أَنْ أُعَذِّبَكَ وَ قَدْ كُنْتَ تُصَلِّي فِي دَارِ اَلدُّنْيَا
خدا میفرماید من حیا دارم کسی که در دنیا نماز خوانده است را جهنم ببرم.

⚛نماز شب و پاک کردن گناه.
امام صادق در تفسیر آیه :
«إنَّ الحَسَناتِ يُذهِبْنَ السَّيّئاتِ» فرمود: صلاةُ المؤمنِ بِالليلِ تَذهَبُ بما عَمِلَ مِن ذَنبٍ بِالنهارِ
نماز شبِ مؤمن ، گناهى را كه در روز مرتكب شده است از بين مى برد.

💠 مَا أَهَمَّنِي ذَنْبٌ اُمْهِلْتُ بَعْدَهُ
مرا ناراحت نمیکند گناهى كه پس از آن مهلت پیدا کنم،

💠حَتَّى اُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ وَ أَسْأَلَ اللَّهَ الْعَافِيَةَ
تا دو ركعت نماز بخوانم و از خدا طلب عافیت کنم.

⏪حضرت دو مصداق برای “مهلت” بیان میکند:
۱. مهلت دو رکعت نماز
۲. مهلت درخواست عافیت و دعا برای نجات از آفات آن گناه

⚛خوف و رجاء همزمان:
اگر انسان بعد از گناه توفیق پیدا کند دعا کند، توبه کند، استغفار کند و از خدا طلب بخشش کند؛ در این صورت می تواند ناراحت نباشد.
ولی در عالم واقع بسیاری از افراد بعد از ارتکاب گناه، هرگز فرصت و مهلت دعا و توبه و استغفار را پیدا نمی کنند و در اینصورت جای ترس و دلهره وجود دارد.

✳️ دعا، استغفار و توبه؛
در مناجات التائبین آمده :
إِلَهِی أَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِكَ بَاباً إِلَى عَفْوِكَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ
خدایا تویى كه درى از عفو و بخششت به روى بندگان باز كردى و نامش توبه نهادى. فَقُلْتَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبَابِ بَعْدَ فَتْحِهِ‏
و در كتابت فرمودى اى بندگان به درگاه من به توبه با حقیقت باز آیید تا از گناهانتان درگذرم پس عذر آنكه از این در كه باز كردى غافل است چه خواهد بود. إِلَهِی إِنْ كَانَ قَبُحَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ‏
اى خدا اگر گناه از من زشت است عفو از تو زیباست.
إِلَهِی مَا أَنَا بِأَوَّلِ مَنْ عَصَاكَ فَتُبْتَ عَلَیْهِ وَ تَعَرَّضَ لِمَعْرُوفِكَ فَجُدْتَ عَلَیْهِ‏
اى خدا من اولین بنده نیستم كه گنه كرده، و تو از او درگذشتى و به درگاه كرمت آمد و به او احسان كردى.

✴️ درست است که باب توبه باز است ولی این امر همیشگی و همگانی نیست.
برای برخی افراد بعد از گناه مهلت توبه و دعا فراهم نیست. در برخی اوقات هم ، زیادی گناه مانع از توفیق توبه خواهد شد.

⏪توبه و تاثیرات آن:
در همه حال توبه هست، ولی توبه ها یکی نیستند
امام صادق علیه السلام فرمود:
التَّوْبَةُ حَبْلُ اللَّهِ وَمَدَدُ عِنَايَتِهِ وَ لابُدَّ لِلْعَبْدِ مِنْ مُدَاوَمَةِ التَّوْبَةِ عَلَى كُلِّ حَالٍ
توبه ريسمان الهى وامداد عنايت اوست و لازم است بندگان پيوسته و در هر حال به سراغ توبه بروند.
وَ كُلُّ فِرْقَةٍ مِنَ الْعِبَادِ لَهُمْ تَوْبَةٌ فَتَوْبَةُ الاَنْبِيَاءِ مِنِ اضْطِرَابِ السِّرِّ
ولى هر گروهى از بندگان، توبه خاص خود را دارند. توبه پيامبران از اضطراب درون آنهاست.
وَ تَوْبَةُ الاَصْفِيَاءِ مِنَ التَّنَفُّسِ
و توبه برگزيدگان از نَفَسى است كه به غير ياد خدا مى كشند.
وَتَوْبَةُ الاَوْلِيَاءِ مِنْ تَلْوِينِ الْخَطَرَاتِ
و توبه اولياء از خطورات رنگارنگى است كه در آنها ظاهر مى شود.
وَ تَوْبَةُ الْخَاصِّ مِنَ الاِشْتِغَالِ بِغَيْرِ اللَّهِ
و توبه خواص از اشتغال به غير خداست. وَتَوْبَةُ الْعَامِّ مِنَ الذُّنُوبِ
و توبه عوام از گناهان است.

⚛انسان دو وظیفه دارد:
امام باقر علیه السلام فرمود :
لا وَاللَّهِ مَا أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ النَّاسِ إِلاَّ خَصْلَتَيْنِ
به خدا قسم خداوند از بندگانش جز دو چيز نخواسته است.
أَنْ يُقِرُّوا لَهُ بِالنِّعَمِ فَيَزِيدَهُمْ
(نخست اينكه به نعمت هاى او اقرار كنند و شكر نعمت به جاى آورند تا بر آنها بيفزايد.
وَ بالذُّنُوبِ فَيَغْفِرَهَا لَهُمْ
ديگر اينكه به گناهانشان اعتراف و از آنها توبه كنند تا آنها را بر آنان ببخشد.

✳️عجله بد است مگر در توبه:
امیرالمومنین علیه السلام فرمود :
إِنْ قَارَفْتَ سَيِّئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَهَا بِالتَّوْبَةِ اگر مرتكب گناه شدى هرچه زودتر آن را با آب توبه بشوى.

💠مَا أَهَمَّنِي ذَنْبٌ اُمْهِلْتُ بَعْدَهُ
مرا ناراحت نمیکند گناهى كه پس از آن مهلت پیدا کنم،

💠حَتَّى اُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ وَ أَسْأَلَ اللَّهَ الْعَافِيَةَ
تا دو ركعت نماز بخوانم و از خدا طلب عافیت کنم.

🔻نکته 1:
در جمله “مَا أَهَمَّنِي ذَنْبٌ”،
لفظ “هَمَّ” به معنای اهمیت نیست، بلکه به معنای همّ و غم است.
این درست نیست که بگوییم،
“انجام دادن گناه برایم اهمیت نداشت” ، زیرا انجام ندادن گناه باید بسیار با اهمیت باشد. و مومن باید تمام همتش را مصروف بدارد تا از گناه دوری کند و حتی مرحله ” ورع” یعنی اهتمام بسیار زیادی در حدی که حتی انسان نزدیکی گناه هم نشود.

✴️پس مقصود حضرت این است که اگر انسان گناهی انجام داد، حق ندارد دچار یاس و ناامیدی شود و بگوید “آب که از سر گذشت چه یک وجب چه صد وجب”؛ بلکه انسان باید دنبال ایجاد فرصت باشد و بتواند خودش را از چاهی که درون آن افتاده نجات دهد.

🔻نکته۲:
اگرچه در اغلب نسخه های نهج البلاغه آمده
” مَا أَهَمَّنِي ذَنْبٌ اُمْهِلْتُ بَعْدَهُ”؛
ولی در نسخه ابن ابی الحدید آمده است “مَا أَهَمَّنِي أَمْرٌ أُمْهِلْتُ بَعْدَهُ “
یعنی : مرا ناراحت نمیکند امری _حادثه، اتفاق ناگوار، بیماری، فقر _
كه پس از آن مهلت پیدا کنم تا دو ركعت نماز بخوانم و از خدا طلب عافیت کنم.

⚛ در واقع این معنا، وسیع تر از معنای “ذنب” است و حضرت در این جمله به ضرورت توسل و تمسک به نماز و دعا و استغفار در سختی ها سفارش فرموده است.

✳️نقش نماز در رفع غم و غصه،
قرآن کریم می فرماید:
《 اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ 》
از صبر و نماز برای حل مشکلات خود کمک بخواهید.

📗در روایت داریم:
کَانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إِذَا حَزَنَهُ أَمْرُ اسْتَعَانَ بالصلاهً وَ الصَّوْمِ
هنگامی‌که پیامبر از چیزی محزون می‌شد، از نماز و روزه کمک می‌گرفت.

📙امام صادق علیه السلام فرمود:
کَانَ عَلِیٌّ علیه السلام إِذَا هَالَهُ شَیْءٌ فَزِعَ إِلَی الصَّلَاهِ
هرگاه چیزی امیرالمؤمنین را حیران‌زده می‌کرد به نماز پناه می‌برد.

📕امام صادق علیه السلام فرمودند:
مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیَا
وقتی غمی از دنیا به کسی می‌رسد،
أَنْ یَتَوَضَّأَ ثُمَّ یَدْخُلَ الْمَسْجِدَ
چه چیزی مانع می‌شود که فرد وضو گرفته و وارد مسجد شود
فَیَرْکَعَ رَکْعَتَیْنِ یَدْعُو اللَّهَ فِیهِمَا
و سپس دو رکعت نماز بگذارد و در آن دو رکعت، خدا را بخواند تا از آن غم خلاص شود؟!

⏪نقش دعا در رفع غم و غصه؛
قرآن کریم می فرماید:
《وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَىٰ فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ》 حضرت یونس را [یاد کن زمانی که خشمناک از میان قومش رفت و گمان کرد که ما زندگی را بر او تنگ نخواهیم گرفت، پس در تاریکی های شب، زیر آب، و دل ماهی ندا داد که معبودی جز تو نیست تو از هر عیب و نقصی منزّهی، همانا من از ستمکارانم.]
《فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ ۚ وَكَذَٰلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ؛ اتبیاء – ۸۷》
پس ندایش را اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم؛ و این گونه مؤمنان را نجات میدهیم.

⚛ جمله پر معنای،
” وَ کذلِک نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ ”
نشان می دهد که سنّت نجات و امداد الهی، یک حکم مخصوصی نیست بلکه جنبه عمومی و همگانی دارد، بسیاری از حوادث غم انگیز و گرفتاری های سخت و مصائب بزرگ؛ به سبب دعا از بین خواهند رفت.

✳️حدیث کسا، و برطرف شدن غصه ها:
مَا ذُکرَ خَبَرُنا هذا فی مَحفِلٍ مِن مَحافِلِ اهلِ الارضِ وَفِیهِ جَمعٌمِن شیعَتِنا وَمُحِبّینا
خبر ما در محفلی از محافل مردم زمین ذکر نمی شود، که در آن جمعی از شیعیان و دوست داران ما باشند،
وَفِیهِم مَهمومٌ الّا وَفَرَّجَ اللهُ هَمَّهُ وَلا مَغمُومٌ الّا وَ کشَفَ اللهُ غَمَّهُ
الا این که غم آنان برطرف می شود.

اللهم اعفر ذنوبنا و کفّر عنّا سیاتنا