💠وَ قَالَ (علیه السلام): لَوْ لَمْ يَتَوَعَّدِ اللَّهُ عَلَى مَعْصِيَتِهِ
اگر حتی خدا تهديد به عذاب در برابر گناه نكرده بود،
( التَوَعُّد از وعید به معنای بيم دادن، ترساندن و تهدید کردن است)

💠لَكَانَ يَجِبُ أَلَّا يُعْصَى شُكْراً لِنِعَمِهِ
باز هم واجب بود كه به خاطر نعمتهایی که عطا کرده است، مورد نافرمانى قرار نگیرد.

⛔️وجوب شکر منعم:
متكلمان، در علم كلام، نخستين مسئله اى را كه مورد بحث قرار مى دهند مسئله وجوب معرفة الله است؛
يعنى ما بايد به دنبال اين مسئله برويم كه خالق اين جهان كيست و صفاتش چيست؟
چراكه وجود خود را مشمول نعمتهاى فراوان مادى و معنوى مى بينيم و مى دانيم اين نعمتها از ما نيست؛
از لحظه انعقاد نطفه ما در رحم مادر، تا لحظه اى كه چشم از اين جهان فرو مى بنديم نعمت هايى به سوى ما سرازير است كه بسيارى از آنها را حتّى يك گام براى تحصيلش برنداشتيم.
عقل قضاوت مى كند كه ما باید به دنبال آفريننده اين نعمتها برويم و شكر منعم به جا بياوريم.

🛑هم شکر منعم واجب است هم ترک معصیت:
مرحوم فیض الاسلام: شكر نعمت به گفتار و كردار، عقلا واجب است.
پس ترك معصيت هم كه لازمه اطاعت و سپاسگزارى است واجب خواهد بود

⭕️شکر منعم در امور دنیایی:
در امور دنیایی انسان بحث شکر منعم را واجب میداند. اگر کسی به او هدیه ای داد، یا در لحظات سخت یار او بود،
یا در لحظات نیاز دستش را گرفت و… این لطف و احسان هرگز از یاد او نمیرود و خودش را مدیون او میداند.
ولی انسان در مورد خداوند اینگونه نیست و دچار عصیان میشود.

📕طبق روایات تشکر از خلق لازم است:
“مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ لَمْ يَشْكُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل”
امام رضا (ع)  مي‏فرمود: هر كه سپاس مردم نعمت دهنده را نگويد، سپاس خداي بزرگ را نگفته است.
و” لَا يَشْكُرُ اللَّهَ مَنْ لَا يَشْكُرُ النَّاسَ” ؛
ولی تشکر از خالق باید بسیار متفاوت تر و بالاتر از تشکر از مخلوق باشد

❌تفاوت منعم دنیایی و نعمت خدایی:

◀️در دنیا هر کسی به انسان نعمتی میدهد، خودش نیزیک سودی میبرد. اگر مالی را انفاق کرد بعد یک وامی میگیرد و سود مالی میکند، یا آبرو و وجاهتی پیدا میکند. در حالی که نعمت دادن خداوند فقط سود رساندن است.
وقتی شکر منعم دنیایی واجب است، به طریق اولی تشکر از خدا لازم است.

◀️ نعمت هایی که مردم به یکدیگر میدهند محدود و اندک است ولی نعمت های خدا غیر قابل تصور و اندازه گیری هستند.
نعمت حیات، نعمت عقل، نعمت بازسازی بدن نسبت به اعضای بیمار، نعمت علم آموزی و…
وقتی شکر منعم دنیایی به خاطر نعمت محدود واجب است، به طریق اولی تشکر از خدا با نعمت های بی پایان لازم است.

◀️ نعمت های مردم نوعا بعد از یک سیر و مقدماتی است، اینکه انسان با کسی آشنا شود، به او خدمتی کند، احترام او را حفظ کند و….
در حالی که خداوند ابتدا به ساکن میبخشد.در دعای ماه رجب میخوانیم:
يَا مَنْ يُعْطِي الْكَثِيرَ بِالْقَلِيلِ يَا مَنْ يُعْطِي مَنْ سَأَلَهُ‏
اى آنكه عطا مى ‏كنى بسيار را به كم اى آنكه هر كه سؤال كند عطا مى‏ كنى.
يَا مَنْ يُعْطِي مَنْ لَمْ يَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً
اى آنكه به هر كه سؤال نكند و تو را هم نشناسد باز از لطف و رحمتت عطا مى ‏كنى.
وقتی شکر منعم دنیایی که با خرج آبرو و مسالت چیزی بخشید واجب است، به طریق اولی تشکر از خدا که بی مقدمه و از روی لطف میبخشد لازم است.

◀️ در دنیا، اگر وجوب شکر منعم نشود و به کسی که لطفی به ما کرده بی احترامی شود، آن شخص شکسته شده و به آن منعم خسارت روحی و آبرویی وارد میشود. ولی اگر کسی خدا را نافرمانی کرد، همه ابتلا و گرفتاری اش به خودش باز میگردد.
وقتی شکر منعم دنیایی واجب است با اینکه او به همین تشکر نیاز دارد، به طریق اولی تشکر از خدا لازم است زیرا او هیچ احتیاجی به تشکر ما ندارد.

⛔️توجه به قاعده وجوب شکر نعمت، عبادت ساز است.
در روایتی که عمدتا کتب اهل سنت نقل کرده اند داریم که عایشه میگوید:
إنَّ نَبِيَّ اللّه ِ صلي الله عليه و آله كانَ يَقومُ مِنَ اللَّيلِ حَتّى تَتَفَطَّرَ قَدَماهُ
پيامبر آن قدر شب زنده دارى كرد تا دو پايش ورم كرد.
فَقُلتُ : لِمَ تَصنَعُ هذا يارَسولَ اللّه وقَد غَفَرَ اللّه ُلَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وما تَأَخَّرَ؟
به او عرض كردم: يا رسول اللّه ! چرا چنين مى كنى در حالى كه خداوند گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است؟
قالَ : أفَلا اُحِبُّ أن أكونَ عَبدًا شَكورًا ؟ فرمود: آيا دوست نداشته باشم كه بنده اى شكرگزار گردم؟!
پیداست یکی از انگیزه های مهم عبادت، میتواند همین وجوب شکر منعم باشد.
انسانی که مدام خودش را زیر دین و بدهکار بداند، و توجه کند به نعمت های بی حدی که خداوند به او داده است برای عبادت مشتاق‌تر میشود و عبادت برای او سختی وزحمتی به همراه نخواهد داشت.

🛑هرچه انسان چشمش بازتر باشد و
و نعمت های خدا به خودش را بیشتر ببیند، بیشتر عبودیت پیدا میکند.
ولی کسی که نعمت ها را نبیند یا آنها را کوچک به شمار بیاورد، انگیزه ای برای شکر منعم و عبادت پیدا نمیکند.
درخطبه ۱۸۵ فرمود :
وَ لَوْ فَكَّرُوا فِي عَظِيمِ الْقُدْرَةِ وَ جَسِيمِ النِّعْمَةِ،
اگر در عظمت قدرت خداوند و اهميّت نعمت او مى انديشيدند،
لَرَجَعُوا إِلَى الطَّرِيقِ وَ خَافُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ،
به راه راست باز مى گشتند، و از آتش سوزان دوزخ مى ترسيدند;
وَ لَكِنِ الْقُلُوبُ عَلِيلَةٌ وَ الْبَصَائِرُ مَدْخُولَةٌ
ولى دلها بيمار و چشمهاى بصيرت معيوب است.
اگر انسان به نعمت عظیم الهی نگاه کند، چون شکر منعم لازم است؛ او به اطاعت و عبادت الهی بر میگردد.

⛔️اگر خدا هم نگفته بود، واجب بود عبادت کنیم.
از این حکمت به خوبی استفاده میشود که جمله ای که برخی مردم میگویند درست نیست.
گاهی گفته میشود اگر خدا نماز را واجب نکرده بود من نماز نمی خواندم. اگر خدا شراب را حرام نکرده بود، من شراب میخوردم و…
در حالی که طبق فرمایش حضرت وجوب اطاعت و ترک معصیت اصلا امر مولوی نیست بلکه عقل به آن امر کرده است و شرع به حکم عقل ارشاد و راهنمایی کرده است.

💮مثل جعفر طیار، وجوب شکر منعم را بفهمیم و عمل کنیم.
أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى رَسُولِهِ ص أَنِّي شَكَرْتُ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ أَرْبَعَ خِصَالٍ خداوند به پیامبر وحى فرستاد كه من چهار خصلت از خصال جعفر بن ابى طالب را دوست میدارم.
فَدَعَاهُ النَّبِيُّ ص فَأَخْبَرَهُ
پیامبر جعفر را فراخواند و از مضمون اين وحى او را آگاه ساخت.
فَقَالَ لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَخْبَرَكَ مَا أَخْبَرْتُكَ
جعفر گفت: اگر خداوند تو را از اين امر با خبر نکرده بود، من تو را با خبر نميساختم.
مَا شَرِبْتُ خَمْراً قَطُّ لِأَنِّي عَلِمْتُ أَنِّي إِنْ شَرِبْتُهَا زَالَ عَقْلِي
من هرگز شراب ننوشيده‌ام، زيرا ميدانستم كه اگر آن را بنوشم عقلم زايل مى‌شود.
وَ مَا كَذَبْتُ قَطُّ لِأَنَّ الْكَذِبَ يَنْقُصُ الْمُرُوءَةَ و هرگز دروغ نگفته‌ام ، زيرادروغ، جوانمردی را کم میکند.
وَ مَا زَنَيْتُ قَطُّ لِأَنِّي خِفْتُ أَنِّي إِذَا عَمِلْتُ عُمِلَ بِي
و هرگز زنا نكرده‌ام، زيرا بيم آن داشتم كه اگر به ناموس كسى تجاوز كنم به ناموسم تجاوز شود.
وَ مَا عَبَدْتُ صَنَماً قَطُّ لِأَنِّي عَلِمْتُ أَنَّهُ لَا يَضُرُّ وَ لَا يَنْفَعُ
و هرگز بتى را نپرستيده‌ام، زيرا ميدانستم كه آن نه زيان ميرساند، و نه سود.
قَالَ فَضَرَبَ النَّبِيُّ ص يَدَهُ عَلَى عَاتِقِهِ وَ قَالَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَجْعَلَ لَكَ جَنَاحَيْنِ تَطِيرُ بِهِمَا مَعَ الْمَلَائِكَةِ فِي الْجَنَّةِ. پیامبر دست مرحمت بر شانۀ او زد، و فرمود: سزاوار است كه خداوند براى تو دو بال قرار دهد، كه بوسيلۀ آنها با فرشتگان در بهشت پرواز كنى.

💠لَوْ لَمْ يَتَوَعَّدِ اللَّهُ عَلَى مَعْصِيَتِهِ لَكَانَ يَجِبُ أَلَّا يُعْصَى شُكْراً لِنِعَمِهِ

🔻نکته در مورد حکمت :
اگر خدا تهدید به عذاب نکرده بود باز هم نباید گناه میکردیم، حالا که تهدید به عذاب کرده است چه؟!

❌آنجا که خداوند پیامبرش را تهدید میکند، تکلیف دیگران مشخص است.
قرآن کریم میفرماید:
《 قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ؛ انعام – ۱۵》
بگو: «من اگر نافرمانی پروردگارم کنم، از عذاب روز قیامت می‌ترسم!»
و در جای دیگر در تهدید پیامبر که گل سرسبد هستی است میفرماید:
《وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ؛ الحاقه – ۴۴》
اگر او سخنی دروغ بر ما می‌بست. 《لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ 》
ما او را با قدرت می‌گرفتیم
《 ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ》
سپس رگ قلبش را قطع می‌کردیم.

❌در تهدید به عذاب کفار میفرماید:
《إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَارًا؛ نساء – ۵۶》
یقیناً کسانی که به آیات ما کافر شدند به زودی آنان را به آتشی شکنجه آور و سوزان مبتلا میکنیم.
《 كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ؛ نساء – ۶۵ 》
هرگاه پوستشان بریان شود، پوست های دیگری جایگزین آن می کنیم تا عذاب را بچشند.
《 إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمًا 》
یقیناً خدا توانای شکست ناپذیر و حکیم است.

❌در تهدید عصیان کنندگان فرمود:
《وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ؛ نساء – ۱۴ 》
و هر که از خدا و رسولش نافرمانی کند و از حدود او تجاوز نماید، خدا او را در آتشی درآورد که در آن جاودانه است و برای او عذابی خوارکننده است.

❌در تهدید مجرمان فرمود:
《مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَىٰ؛ طه – ۷۴ 》
مسلماً کسی که گنهکار به پیشگاه پروردگارش بیاید، دوزخ برای اوست که در آن نه می میرد ونه زندگی می کند.

❌در اوضاع وخیم گناهکاران فرمود: 《یوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ ۚ وَنَحْشُرُ الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ زُرْقًا؛ طه – ۱۰۲ 》
آن روزی که در صور دمیده می شود و گنهکاران را در آن روز، کبودچشم و نابینا محشور می کنیم.

💠لَوْ لَمْ يَتَوَعَّدِ اللَّهُ عَلَى مَعْصِيَتِهِ لَكَانَ يَجِبُ أَلَّا يُعْصَى شُكْراً لِنِعَمِهِ
اگر خدا تهديد به عذاب در برابر گناه نكرده بود، باز هم واجب بود كه به خاطر نعمتها مورد نافرمانى قرار نگیرد.

🔻نکته۲:
بدتر از شکر نکردن بر نعمت، معصیت کردن با نعمت است.
درحکمت ۳۳۰ فرمود:
أَقَلُّ مَا يَلْزَمُكُمْ لِلَّهِ، أَلَّا تَسْتَعِينُوا بِنِعَمِهِ عَلَى مَعَاصِيهِ.
كمترين حقى كه خدا بر شما دارد اين است كه با استمداد از نعمتهايش او را معصيت نكنيد.

⛔️یا از نعمت استفاده کن و شاکر باشد یا…
قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ لِرَجُلٍ: إِنْ كُنْتَ لَا تُطِيعُ خَالِقَكَ فَلَا تَأْكُلْ رِزْقَهُ
اگر تو نمی خواهی از خدا اطاعت کنی پس رزقش را نخور.
وَ إِنْ كُنْتَ وَالَيْتَ عَدُوَّهُ فَاخْرُجْ عَنْ مِلْكِهِ اگر میخواهی با دشمنان خدا دوستی کنی، از ملک خدا خارج شو.
وَ إِنْ كُنْتَ غَيْرَ قَانِعٍ بِقَضَائِهِ وَ قَدَرِهِ فَاطْلُبْ رَبّاً سِوَاهُ.
اگر به قضا و قدر خدا راضی نیستی خدای دیگری انتخاب کن.
نمی شود که انسان هم نعمت الهی را مصرف کند، هم با همان نعمت به جنگ با خدا بپردازد.

🛑حقیقت شکر به کار نگرفتن نعمت در گناه است.
امام صادق علیه السلام فرمود :
وَأَنْ لا یَعْصِیَهُ بِنِعْمَتِهِ أَوْ یُخَالِفَهُ بِشَىْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَنَهْیِهِ بِسَبَبِ نِعْمَتِهِ‏
شكر به این است كه با نعمتش معصیت نكنى و از قدرت و قوّتِ نعمت در امر و نهى او به مخالفت برنخیزى.

💠لَوْ لَمْ يَتَوَعَّدِ اللَّهُ عَلَى مَعْصِيَتِهِ لَكَانَ يَجِبُ أَلَّا يُعْصَى شُكْراً لِنِعَمِهِ
اگر خدا تهديد به عذاب در برابر گناه نكرده بود، باز هم واجب بود كه به خاطر نعمتها مورد نافرمانى قرار نگیرد.

🔻نکته۳:
چون غرق نعمتیم، ملزم به شکر و عبادتیم امام صادق علیه السلام فرمود:
مَكتوبٌ في التَّوراةِ : اُشكُرْ مَن أنعَمَ علَيكَ و أنعِمْ على مَن شَكَرَكَ
در تورات نوشته شده است : از كسى كه به تو نعمتى مى دهد، تشكّر كن و به كسى كه از تو سپاسگزارى مى كند، نعمت عطا كن؛
فإنّهُ لا زَوالَ لِلنَّعماءِ إذا شُكِرَت و لا بَقاءَ لها إذا كُفِرَت
زيرا با وجود سپاسگزارى، نعمتها زوال پیدا نمیکنند و با وجود ناسپاسى، نعمتها پايدار نمی مانند ،
و الشُّكرُ زيادَةٌ في النِّعَمِ و أمانٌ مِنَ الغِيَرِ سپاسگزارى موجب افزايش نعمتها و جلوگيرى از زوال آنهاست .
نسبت به هر کسی نعمتی به تو داد شاکر باش…

💮امام حسين عليه السلام در پاسخ كسى كه گفت من مرد گناهكارى هستم و نمى توانم ترك معصيت كنم مرا موعظه اى كن. فرمود:
افْعَلْ خَمْسَةَ أَشْيَاءَ وَأَذْنِبْ مَا شِئْتَ
پنج چيز را انجام بده سپس هرچه مى خواهى گناه كن.
فَأَوَّلُ ذَلِکَ لا تَأْكُلْ رِزْقَ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ
اول روزىِ خدا را مخور وهرچه مى خواهى گناه كن.
وَالثَّانِي اخْرُجْ مِنْ وَلايَةِ اللَّهِ وَأَذْنِبْ مَا شِئْتَ
دوم از ولايت خدا بيرون رو و هرچه مى خواهى گناه كن.
وَ الثَّالِثُ اطْلُبْ مَوْضِعاً لا يَرَاکَ اللَّهُ وَأَذْنِبْ مَا شِئْتَ
سوم محلى را طلب كن كه خدا تو را در آنجا نبيند و هر گناهى مى خواهى انجام ده
وَ الرَّابِعُ إِذَا جَاءَ مَلَکُ الْمَوْتِ لِيَقْبِضَ رُوحَکَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِکَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ
چهارم هنگامى كه فرشته مرگ به سراغ تو مى آيد تا قبض روحت كند او را از خود دور كن سپس هر گناهى مى خواهى انجام ده.
وَ الْخَامِسُ إِذَا أَدْخَلَکَ مَالِکٌ فِي النَّارِ فَلا تَدْخُلْ فِي النَّارِ وَأَذْنِبْ مَا شِئْت
پنجم هنگامى كه مالك دوزخ تو را وارد آن مى كند مقاومت كن و داخل در آتش مشو و هر گناهى مى خواهى انجام ده.
چون نعمت داده است، حق نداریم گناه کنیم:
نعمت رزق، نعمت ولایت و سرپرستی، نعمت تحت نظاره خدا بودن، نعمت مرگ و رحلت به ابدیت، نعمت ترس از جهنم و عذاب قیامت.

⭕️‏شاکر باشیم، به شکر عملی:
امام صادق علیه السلام فرمود :
فِي كُلِّ نَفَسٍ مِنْ أَنْفَاسِكَ شُكْرٌ لَازِمٌ لَكَ بَلْ أَلْفٌ أَوْ أَكْثَرُ
براى هر نَفَسى شكرى لازم بلكه هزار شكر يا بيشتر لازم است.
وَ أَدْنَى الشُّكْرِ رُؤْيَةُ النِّعْمَةِ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ يَتَعَلَّقُ الْقَلْبُ بِهَا دُونَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الرِّضَا بِمَا أَعْطَى
و كمترين درجۀ شكر اين است كه نعمت را فقط‍‌ از خدا بدانى و اسباب و علت ديگرى جز خدا در دل تو جا نداشته باشد و اينكه به عطاى او راضى و خشنود باشى. وَ أَنْ لَا تَعْصِيَهُ بِنِعْمَتِهِ وَ تُخَالِفَهُ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ بِسَبَبِ نِعْمَتِهِ
و اينكه نعمت او را در راه گناه و معصيت او بكار نبرى و هيچ گونه مخالفتى با اوامر و نواهى او نداشته باشى.
فَكُنْ لِلَّهِ عَبْداً شَاكِراً عَلَى كُلِّ حَالٍ تَجِدِ اللَّهَ رَبّاً كَرِيماً عَلَى كُلِّ حَالٍ
و در هر حال بندۀ شاكر و سپاسگزارى باشى كه در جمیع احوال خداوند را پروردگار كريم و بزرگوارى خواهى ديد.

اللهم الرزقنا حمد الحامدین