💠وَ قَالَ (علیه السلام): جَاهِلُكُمْ مُزْدَادٌ، وَ عَالِمُكُمْ مُسَوِّفٌ.
نادان هاى شما پيوسته بر اعمال خلاف خود مى افزايند و عالمان شما امروز و فردا مى كنند.
(مُزداد: به معنای افزایش، زیاد کردن و ازدیاد است
مُسَوِّف: از سوف سوف، به معنای موکول به بعد کردن است.)

🔹 با توجه به اینکه حضرت زیاد کردن چه چیز و به تاخیر انداختن چه چیزی , مشخص نکرده است، شارحان نهج البلاغه برای این حکمت دو معنا بیان کرده اند:

1⃣ اکثر شارحان نهج البلاغه میفرمایند مقصود حضرت “نهی از کثرت عمل توسط نادان و به تاخیر انداختن و کمی عمل و توبه توسط عالم” است.
اهمیت ظاهر اعمال به اندازه باطن و محتوای اعمال نیست اول باطن عمل را یاد بگیرید که برداشت شخصی خودتان نباشد بعد عمل کنید

⏪ اول بصیرت بعد عمل:
آنها كه نادانند فقط از افزایش عمل خوشحال اند و بدون هیچ جهان بینی و بصیرت و هدفی فقط خود را به زحمت می اندارند برای اعمال طاقت فرسا. و آنهايى كه عالم هستند گرفتار ترديد و ضعف تصميم گيرى و اراده اند. یا نمیتوانند به موقع تصمیم بگیرند، یا نمیتوانند کامل و جامع عمل کنند.
آنها که نمیدانند فقط عمل میکنند و آنها میدانند از عمل خالی اند و مسیری بی عملی را در پیش گرفته اند .

↙️بلای خشکه مقدس ها و بی عمل ها
امیرالمومنین علیه السلام
قَصَمَ ظَهْرِي رَجُلَانِ
دو گروه کمر مرا شکستند
عَالِمٌ مُتَهَتِّكٌ
عالمانی که هتک حرمت خدا و شریعت کردند و به دانسته ها عمل نکردند
(عالم منظور هر کسی است که حکم چیزی را میداند )
وَ جَاهِلٌ مُتَنَسِّكٌ
و جاهلانی که به شدت مشغول عبادت و تمسک به ظواهر اند
هَذَا يُضِلُّ النَّاسَ عَنْ عِلْمِهِ بِتَهَتُّكِهِ
عالم بی عمل به خاطر این هتک حرمت،
عمل نکردن ، مردم را از دین دور میکند.
وَ هَذَا يَدْعُوهُمْ إِلَى جَهِلِهِ بِتَنَسُّكِه‏
و جاهل پر عمل به خاطر ظاهر مقدس مآبش مردم را به انحراف می کشاند

🔸 حضرت عیسی علیه السلام :
اَشْقَی النَّاسِ مَنْ هُوَ مَعْرُوفٌ عِنْدَ النَّاسِ بِعِلْمِه مَجْهُولٌ بِعَمَلِه
بدبخت‌ترین مردم کسی است که در میان مردم به علم معروف باشد؛ اما مردم نمی‌دانند که او به سخن خود عمل نمی‌کند

🔹بلاى “تسويف”
يكى از خطرناك ترين وسوسه هاى نفس و شيطان مسئله تسويف است:
یا انسان به اشتباهات و خطاهاى خود واقف مى شود؛ ولى پيوسته امروز وفردا مى كند تا فرصت ها مى گذرند.
يا اسباب اطاعت فراهم است؛ ولى در استفاده از آن تأخير مى اندازد تا فرصتها از دست مى روند.
امام باقر علیه السلام :
إِيَّاکَ وَالتَّسْوِيفَ فَإِنَّهُ بَحْرٌ يَغْرَقُ فِيهِ الْهَلْكَى
از تسويف بپرهيز كه دريايى است كه گروه زيادى در آن غرق مى شوند

⏪تسویف کار شیطان است
در خطبه ۶۴ فرمود:
فَاتَّقَى عَبْدٌ رَبَّهُ
بنده بايد از پروردگارش بترسد!
نَصَحَ نَفْسَهُ وَ قَدَّمَ تَوْبَتَهُ وَ غَلَبَ شَهْوَتَهُ خويشتن را اندرز دهد، توبه را مقدّم دارد، و بر شهوات خود چيره شود
وَ الشَّيْطَانُ مُوَكَّلٌ بِهِ يُزَيِّنُ لَهُ الْمَعْصِيَةَ لِيَرْكَبَهَا
وشيطان همواره مراقب اوست و گناه را در نظرش جلوه مى دهد، تا مرتکب شود
وَ يُمَنِّيهِ التَّوْبَةَ لِيُسَوِّفَهَا
و او را در آرزوى توبه نگه مى دارد، تا آن رابه تأخير اندازد

🔸تسویف در کارهای خوب
درحکمت ۲۸۵ فرمود :
وَ كُلُّ مُؤَجَّلٍ يَتَعَلَّلُ بِالتَّسْوِيف.
آنان كه مهلت دارند كوتاهى مى ورزند
گناه را زود انجام میدهند ولی عمل خوب را به تاخیر می اندازد .

🔹دشمنان حضرت، جاهلان مُزداد
و اطرافیان حضرت عالمان مُسوِّف اند. مرحوم کمره ای در منهاج البراعه میفرماید:
لَعَلَّ غَرَضَهُ مِنْ اَهْلِ اَلْجِهالِهِ اتبَاعُ معاويه اَلْمَفْتُونُونَ بِضَلاَلَتِهِ.
اَوْ اَلْخَوَارِجُ الْمُشْتَبِهُونَ فِي امرِ امامتِهِ.
اصحاب معاویه خیلی در راه اهداف معاویه تلاش میکردند و خوارج خشک مقدس های پر عمل بودند همان قدر که حضرت از اصحاب معاویه شکایت و گله کردند از اصحاب خود هم گله کردند

🔸مرحوم فیض الاسلام میفرماید با توجه به اینکه حضرت نفرموده جاهلان در چه چیزی زیاده روی میکنند و عالمان در چه چه چیزی کم میگذارند، مضمون کلی کلام حضرت در مورد ” نكوهش افراط و تفریط” است.

🔹جبهه افراط و تفریطی از نظر علی علیه السلام محکوم است و تنها،
معتدلین هستند که امید به پیروزی و آینده آنهاست، امید به نجات و بهشتی شدن آنهاست.درحکمت ۷۰ فرمود:
لَا تَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً.
جاهل یا در حال افراط است یا تفریط .
در حکمت ۱۱۷ فرمود:
هَلَكَ فِيَّ رَجُلَانِ، مُحِبٌّ غَالٍ وَ مُبْغِضٌ قَالٍ.
دو گروه روی سعادت را نمی بینند ،دشمنان که حضرت را از جایگاه اصلی پایین آوردند و غلو کنندگان در حق حضرت ، آنها هم هلاک شدند و به سعادت نمی‌رسند
درحکمت ۱۰۹ فرمود:
نَحْنُ النُّمْرُقَةُ الْوُسْطَى، بِهَا يَلْحَقُ التَّالِي وَ إِلَيْهَا يَرْجِعُ الْغَالِي.
ما حد اعتدال هستیم از طریق ما راه
زندگی عالمانه ای است که در آن عمل است جهل در آن نیست

👈نکته:
علت ازدیاد عمل جاهل و ترک عمل عالم چیست؟!

⤵️کسانی که عالم اند ولی به علمشان عمل نمیکنند، تحت تسلط نفس یا شیطان قرار گرفته اند.
زرق و برق زندگی و دنیا آنها را مجذوب خود ساخته و از انجام وظایف غافل شده اند. احتمال محروم شدن از قدرت و شهرت و در معرض هجمه قرار گرفتن باعث شده آنها محتاط بشوند،
حرف حق را نگویند، به موقع اقدام نکنند.
ترک عمل توسط عالِم بیشتر ریشه در مقاصد دنیایی دارد.

⤵️ ولی علت پر عمل بودن انسان های جاهل چیست؟
جاهلان خیال میکنند مقیاس و معیار دینداری کثرت عمل است. هر کسی بیشتر نماز بخواند بالاتر است. هر کسی بیشتر قرآن ختم کند مقام بالاتری دارد و…. در حالی که اینگونه نیست.
معیار ارزش هر کسی این است “چقدر مطیع خداست”.

⤵️ و مطیع شدن ممکن نیست مگر اینکه بدانیم وظیفه چیست، مگر اینکه دین شناس شویم خطبه ۱۵۴ :
إِنَّ الْعَامِلَ بِغَيْرِ عِلْمٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ طَرِيقٍ فَلَا يَزِيدُهُ بُعْدُهُ عَنِ الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ إِلَّا بُعْداً مِنْ حَاجَتِه‏
کسی که بدون علم ،عمل کند مانند کسی است که به بیراهه میرود هر چه تندتر برود ، دورتر میشود

⏪دین شناس نباشیم با کثرت عمل، بیشتر از مسیر دور میشویم.
درحکمت ۹۷ فرمود:
وَ سَمِعَ (علیه السلام) رَجُلًا مِنَ الْحَرُورِيَّةِ يَتَهَجَّدُ وَ يَقْرَأُ، فَقَالَ: نَوْمٌ عَلَى يَقِينٍ، خَيْرٌ مِنْ صَلَاةٍ فِي شَكٍ
حضرت با کمیل شب هنگام در کوچه های کوفه قدم برمی‌داشتند صدای صوت قرآن به گوش می‌رسید
حضرت فرمود آدم بخوابد ولی بداند وظیفه اش درقبال دین چیست بهتر از این است که وظیفه اش را نداند ولی بیدار باشد و نماز بخواند

🔹جبهه افراط و تفریطی از نظر علی علیه السلام محکوم است و تنها،
معتدلین هستند که امید به پیروزی و آینده آنهاست، امید به نجات و بهشتی شدن آنهاست.درحکمت ۷۰ فرمود:
لَا تَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً.
جاهل یا در حال افراط است یا تفریط .
در حکمت ۱۱۷ فرمود:
هَلَكَ فِيَّ رَجُلَانِ، مُحِبٌّ غَالٍ وَ مُبْغِضٌ قَالٍ.
دو گروه روی سعادت را نمی بینند ،دشمنان که حضرت را از جایگاه اصلی پایین آوردند و غلو کنندگان در حق حضرت ، آنها هم هلاک شدند و به سعادت نمی‌رسند
درحکمت ۱۰۹ فرمود:
نَحْنُ النُّمْرُقَةُ الْوُسْطَى، بِهَا يَلْحَقُ التَّالِي وَ إِلَيْهَا يَرْجِعُ الْغَالِي.
ما حد اعتدال هستیم از طریق ما راه
زندگی عالمانه ای است که در آن عمل است جهل در آن نیست

👈نکته:
علت ازدیاد عمل جاهل و ترک عمل عالم چیست؟!

⤵️کسانی که عالم اند ولی به علمشان عمل نمیکنند، تحت تسلط نفس یا شیطان قرار گرفته اند.
زرق و برق زندگی و دنیا آنها را مجذوب خود ساخته و از انجام وظایف غافل شده اند. احتمال محروم شدن از قدرت و شهرت و در معرض هجمه قرار گرفتن باعث شده آنها محتاط بشوند،
حرف حق را نگویند، به موقع اقدام نکنند.
ترک عمل توسط عالِم بیشتر ریشه در مقاصد دنیایی دارد.

⤵️ ولی علت پر عمل بودن انسان های جاهل چیست؟
جاهلان خیال میکنند مقیاس و معیار دینداری کثرت عمل است. هر کسی بیشتر نماز بخواند بالاتر است. هر کسی بیشتر قرآن ختم کند مقام بالاتری دارد و…. در حالی که اینگونه نیست.
معیار ارزش هر کسی این است “چقدر مطیع خداست”.

⤵️ و مطیع شدن ممکن نیست مگر اینکه بدانیم وظیفه چیست، مگر اینکه دین شناس شویم خطبه ۱۵۴ :
إِنَّ الْعَامِلَ بِغَيْرِ عِلْمٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ طَرِيقٍ فَلَا يَزِيدُهُ بُعْدُهُ عَنِ الطَّرِيقِ الْوَاضِحِ إِلَّا بُعْداً مِنْ حَاجَتِه‏
کسی که بدون علم ،عمل کند مانند کسی است که به بیراهه میرود هر چه تندتر برود ، دورتر میشود

⏪دین شناس نباشیم با کثرت عمل، بیشتر از مسیر دور میشویم.
درحکمت ۹۷ فرمود:
وَ سَمِعَ (علیه السلام) رَجُلًا مِنَ الْحَرُورِيَّةِ يَتَهَجَّدُ وَ يَقْرَأُ، فَقَالَ: نَوْمٌ عَلَى يَقِينٍ، خَيْرٌ مِنْ صَلَاةٍ فِي شَكٍ
حضرت با کمیل شب هنگام در کوچه های کوفه قدم برمی‌داشتند صدای صوت قرآن به گوش می‌رسید
حضرت فرمود آدم بخوابد ولی بداند وظیفه اش درقبال دین چیست بهتر از این است که وظیفه اش را نداند ولی بیدار باشد و نماز بخواند

⏪مصادیقی از دین شناس شدن
(در مقابل کثرت عمل):
ثواب روزه به اطاعت است نه به تشنگی،
در ایام رجب، شعبان و رمضان اعمال فراوانی هست که برای هر کدام ثواب های بسیار زیادی بیانش شده مثلا در مورد روزه روز 27 رجب داریم که ثوابی به اندازه 70 سال عبادت و روزه داری دارد.
انسان جاهل میگوید من روزه میگیرم،
هر اتفاقی هم بیفتد.
ولی دین شناس میگوید اگر من رفتم خانه، همسرم یا مادرم به من تعارف کردند و گفتند اگر سر سفره کنار ما بنشینی خوشحال میشویم. اینجا روزه را باز میکند.
و اتفاقا همه فرمودند چنین شخصی دو ثواب میبرید اولاً ثواب روزه ثانیا ثواب خوشحال کردن مومن.
ما که روزه نمیگیریم برای گرسنه شدن و تشنه شدن و لاغر شدن، ما روزه میگیریم برای اطاعت و اطاعت را خدا مشخص میکند.

↙️حل مشکل مردم، بالاتر از نماز شب:
انسان گاهی در امور مستحبی دچار تحیّر میشود که کدام کار را انجام دهد بهتر است. اینجا هم معیار همان اطاعت از خداست نه خوش آمد نفس انسان.
خادم مرحوم آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی گفته بود من سالها خادم خانه ایشان بودم، آقای خوئی اهل نماز شب نبود. ایشان افرادی که علاقه داشتند به نماز شب را برای نماز شب بیدار میکرد ولی خود ایشان نماز شب نمیخواند. و میفرمود نماز شب برای شما بهترین مستحب است.
ولی کار من این است که نامه ها و استفتائاتی که رسیده است را جواب بدهم و دل مومنی را شاد کنم.
میخواهم دل مردم را شاد کنم و به داد مردم برسم. آن از نماز شب مهمتر است.
چه زمانی ما میتوانیم این را تشخیص دهیم؟
وقتی که “دین شناس باشیم”

↙️خدمت به دوستان بالاتر ازطواف خانه خدا :
در کتاب کافی، راوی میگوید:
قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا إِذَا قَدِمْنَا مَكَّةَ ذَهَبَ أَصْحَابُنَا يَطُوفُونَ وَ يَتْرُكُونِّي أَحْفَظُ مَتَاعَهُمْ
ما با عده ای به حج آمده ایم. دوستان ما همیشه مرا به عنوان نگهبان وسایل میگذارند و خودشان به طواف و زیارت و عبادت می پردازند
قَالَ أَنْتَ‏ أَعْظَمُهُمْ‏ أَجْراً
امام صادق علیه السلام فرمود اجر در خانه نشستن تو بیشتر از طواف آنهاست.

↙️خدمت امام راحل به زائران به جای زیارت طولانی.
امام زمانی با رفقای خود مشهد رفته بودم همه دو الی سه ساعت زیارت می ماندند امام زودتر از بقیه زیارت را تمام میکرد و خانه میآمد.
به امام گفتند زیارت امام رضا را بنشینید یک مقدار دعا و نماز بخوانید.
چرا زود بلند میشوید و میروید.
امام گفته بود درست است که من آن جا هر چه نماز و دعا بخوانم خوب است، ولی شما هم زائر امام رضا هستید من زودتر میآیم، سر راه یک میوه ای میخرم، میوه ها را میشویم، جارو میکنم، سفرهای پهن میکنم، چای میگذارم. خدمت به زائر امام رضا ثوابش از زیارت امام رضا بالاتر است. این دین شناسی میخواهد.

↙️پرستاری از مریض از زیارت بالاتر:
در کتاب کافی، راوی میگوید ما با عده ای برای حج رفته بودیم که:
فَلَمَّا دَخَلْنَا الْمَدِينَةَ اعْتَلَلْتُ
من در مدینه بیمار شدم
فَكَانَ يَمْضِي إِلَى الْمَسْجِدِ وَ يَدَعُنِي وَحْدِي
دوستم مرا تنها گذاشت و برای عبادت و زیارت قبر رسول الله به مسجد النبی رفت
فَشَكَوْتُ ذَلِكَ إِلَى مُصَادِفٍ فَأَخْبَرَ بِهِ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع
راوی میگوید من از این رفیقم گلایه کردم و خبر به امام صادق علیه السلام رسید
فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ قُعُودُكَ عِنْدَهُ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاتِكَ فِي الْمَسْجِد
حضرت آن دوست مرا خواست و به او فرمود: بشینید از این مریض پرستاری کنید ثواب آن به مراتب بالاتر از زیارت است.

↙️طواف با امام را بخاطرحاجت برادر
مومن ترک کن.
أَبَانِ بْنِ تَغْلِب‏ میگوید:
كُنْتُ مَعَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع
ابان می گوید من محضر امام صادق طواف میکردم .
فَعَرَضَ لِي رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا كَانَ سَأَلَنِي الذَّهَابَ مَعَهُ فِي حَاجَةٍ فَأَشَارَ إِلَيَّ
در یکی از دورها یک نفر از بیرون به من اشاره کرد بیرون بیا من شما را کار دارم.
فَكَرِهْتُ أَنْ أَدَعَ‏ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَذْهَبَ إِلَيْهِ
گفت من نمیخواستم همراهی با امام صادق علیه السلام را از دست بدهم لذا اعتنا نکردم
فَبَيْنَا أَنَا أَطُوفُ إِذْ أَشَارَ إِلَيَّ أَيْضاً فَرَآهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
دور بعدی امام صادق من را دیدند، آن آقا را دیدند که به من اشاره میکرد.
فَقَالَ يَا أَبَانُ إِيَّاكَ يُرِيدُ هَذَا قُلْتُ نَعَمْ
فرمودند ابان با تو کار دارد؟ گفتم بله.
قَالَ فَمَنْ هُوَ قُلْتُ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا
فرمود چرا نمیروید؟ گفتم طواف انجام میدهم.
قَالَ هُوَ عَلَى مِثْلِ مَا أَنْتَ عَلَيْهِ قُلْتُ نَعَمْ. قَالَ فَاذْهَبْ إِلَيْه‏
فرمود: برو کار مومن را انجام بده قدر و منزلت آن کار بالاتر از طواف با من است ابان میگوید: پرسیدم مولا، در طواف مستحبی اینکار را انجام دهم یا درحج واجب هم میشود ؟
حضرت فرمود: حتی در حج واجب طواف را قطع کن کار مومن را انجام بده دوباره طواف را شروع کن .

↙️قرض دادن به مردم مهمتر از خدمت به امام
صَدَقَةَ الْحُلْوَانِيِّ میگوید من در حال طواف بودم که :
سَأَلَنِي رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا قَرْضَ دِينَارَيْنِ یکی از شیعیان به من اشاره کرد دو دینار قرض میخواهم
فَقُلْتُ لَهُ اقْعُدْ حَتَّى أَتِمَّ طَوَافِي
گفتم بگذار طواف کنم می آیم
وَ قَدْ طُفْتُ خَمْسَةَ أَشْوَاطٍ فَلَمَّا كُنْتُ فِي السَّادِسِ اعْتَمَدَ عَلَيَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى مَنْكِبِي
من در دور ششم طواف بودم که امام صادق علیه السلام هم در حال طواف بود و به علت خستگی دستش را به شانه من گذاشت _امام هم سن زیادی داشته و در طواف خسته میشده است_
فَأَتْمَمْتُ السَّابِعَ وَ دَخَلْتُ مَعَهُ فِي طَوَافِهِ كَرَاهِيَةَ أَنْ أَخْرُجَ عَنْهُ وَ هُوَ مُعْتَمِدٌ عَلَيَّ
من هفت دورم تمام شد ولی باز هم با امام ادامه دادم که حضرت دستش را از شانه من بر ندارد.

↙️راوی میگوید آن بنده خدا فکر کرد من فراموش کرده ام به سراغش بروم و با دست به من اشاره میکرد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
مَا لِي أَرَى هَذَا يُومِئُ بِيَدِهِ؟ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَنْتَظِرُ حَتَّى أَطُوفَ وَ أَخْرُجَ إِلَيْهِ فَلَمَّا اعْتَمَدْتَ عَلَيَّ كَرِهْتُ أَنْ أَخْرُجَ وَ أَدَعَكَ قَالَ فَاخْرُجْ عَنِّي وَ دَعْنِي وَ اذْهَبْ فَأَعْطِهِ
حضرت دستش را از شانه من برداشت و فرمود برو مشکل آن بنده خدا را حل کن
شنیدن این حرفها گاهی برای بعضی سخت است چه برسد به عمل به آن

↙️ماندن پیش همسر مهمتر از حج:
مرحوم آیت الله احمدی میانجی را به عنوان روحانی حج معرفی کرده بودند ولی ایشان نپذیرفته بود. بچه های ایشان به ایشان عرض کرده بودند شما چرا نمیروید؟ فرموده بود که من 30 روز، 40 روز آن جا بروم مادر شما تنها این جا باشد؟، من که واجب خود را رفتم. ثواب ماندن پیش همسرم بیشتر است.
بچه ها به ایشان پیشنهادی کرده بودند که شما غصه مادررا نخورید. ما قول میدهیم این یک ماه _ 40 روز که شما مکه و مدینه هستید به نوبت بیاییم خدمت مادر باشیم. ایشان گفته میدانم شما می آیید ولی مادر شما با من راحتتر است.
این دین شناسی است

↙️نشستن در کنار زن و بچه مهمتر از اعتکاف در مسجد النبی:
پیامبرصلی الله علیه و آله فرمودند :
جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِيَالِه مِنِ اعْتِكَافٍ فِي مَسْجِدِي هَذَا
مردی که کنار زن و فرزند باشد مشکلات آنها را برطرف کند بالاتر از اعتکاف در مسجد النبی می باشد

غفرالله لی و لکم الحمدلله رب العالمین