💠وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ تَذَكَّرَ بُعْدَ السَّفَرِ، إسْتَعَدَّ

كسى كه دورى سفر آخرت را به خاطر داشته باشد خود را برای آن مهيا مى سازد.

⏪ این حکمت بر دو پایه استوار است: یکی تذکر و یادآوری مسیر طولانی ای که انسان در پیش دارد؛ و یکی هم آماده شدن.

◀️ الف. یاد آوری مسیر طولانی:
بر اساس منابع دینی مردمِ دنيا به مسافرانى تشبيه شده اند كه به سوى منزلگاه دور دست اما بسيار مرفه و پر بركتی در حركت اند و بايد براى رسيدن به سر منزل مقصود مركبى راهوار و زاد و توشه اى فراوان آماده سازند و گرنه در وسط راه مى مانند و به مقصد نخواهند رسيد.

⛔️باید آماده سفر شد و از دنیا گذر کرد.
أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ لِأَصْحَابِهِ إِنَّمَا مَثَلِي وَ مَثَلُكُمْ وَ مَثَلُ اَلدُّنْيَا كَمَثَلِ قَوْمٍ سَلَكُوا مَفَازَةً غَبْرَاءَ
رسول خدا به اصحابش فرمود:مثل من و مثل شما و مثل دنيا همانند آن مردى است كه در بيابانى غبار آلود حركت كنند،
حَتَّى إِذَا لَمْ يَدْرُوا مَا سَلَكُوا مِنْهَا أَكْثَرُ أَمْ مَا بَقِيَ
به طورى كه ندانند مقدار راهى كه طى كرده‌اند زياد است يا كم و يا آنچه مانده چقدر است.
أَنْفَدُوا اَلزَّادَ وَ خَسِرُوا اَلظَّهْرَ وَ بَقُوا بَيْنَ ظَهْرَانَيِ اَلْمَفَازَةِ لاَ زَادَ وَ لاَ حَمُولَةَ
توشۀ راه را تمام كرده و خسته شده و در وسط‍‌ بيابان بدون توشه و راحله مانده
فَأَيْقَنُوا بِالْهَلَكَةِ
و به مردن خود يقين پيدا كرده‌اند.
فَبَيْنَا هُمْ كَذَلِكَ إِذْ خَرَجَ عَلَيْهِمْ رَجُلٌ فِي حُلَّةٍ يَقْطُرُ رَأْسُهُ مَاءً فَقَالُوا هَذَا قَرِيبُ عَهْدٍ بِرِيفٍ وَ مَا جَاءَكُمْ هَذَا إِلاَّ مِنْ قَرِيبٍ
و در همان اثنا ناگاه مردى با لباس فاخر را ببينند كه از سرش آب مى‌چكد و بگويد اين نزديكى‌ها زمين پرآب و علف و سرسبزى است،و بزودى به آنجا مى‌رسيد.
قَالَ أَ رَأَيْتُكُمْ إِنْ هَدَيْتُكُمْ إِلَى مَاءٍ رَوَاءٍ وَ رِيَاضٍ خُضْرٍ مَا تَعْمَلُونَ
آن شخص بگويد:آيا مى‌دانيد كه اگر شما را به آب روان و باغهاى سرسبز راهنمايى كنم چه مى‌كنيد؟
قَالُوا لاَ نَعْصِيكَ شَيْئاً
گويند:نافرمانى تو را نمى‌كنيم،هر چه بگويى انجام مى‌دهيم.
قَالَ أَعْطُونِي عُهُودَكُمْ وَ مَوَاثِيقَكُمْ بِاللَّهِ فَأَعْطَوْهُ عُهُودَهُمْ وَ مَوَاثِيقَهُمْ بِاللَّهِ لاَ يَعْصُونَهُ شَيْئاً
گويد:عهد و پيمان الهى با من ببنديد، و آنها عهد و پيمان خدايى به او ببندند كه نافرمانى وى را نخواهند كرد.
قَالَ فَأَوْرَدَهُمْ مَاءً رَوَاءً وَ رِيَاضاً خُضْراً فَمَكَثَ فِيهِمْ مَا شَاءَ اَللَّهُ ثُمَّ قَالَ اَلرَّحِيلَ آنگاه ايشان را به آب جارى و باغهاى سبز راهنمايى كند،و همراه ايشان تا انجا که خدا بخواهد بايستد،و بعد بگويد:حركت كنيد.
قَالُوا إِلَى أَيْنَ؟
گويند:به كجا حركت كنيم‌؟
قَالَ إِلَى مَاءٍ لَيْسَ كَمَائِكُمْ وَ إِلَى رِيَاضٍ لَيْسَ كَرِيَاضِكُمْ
میگوید به جانب آبى كه نظير اين آب و به طرف باغهايى كه مانند اين باغها نيست.
فَقَالَ أَكْثَرُهُمْ وَ اَللَّهِ مَا وَجَدْنَا هَذَا حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّا لاَ نَجِدُهُ وَ مَا نَصْنَعُ بِعَيْشٍ خَيْرٍ مِنْ هَذَا
بيشتر آنها بگويند:به خدا قسم ما آنچه در دسترس داريم تصور نمى‌كنيم بهتر از آن را به دست آوريم، و بهتر از اين زندگى نصيب ما شود.
قَالَ وَ قَالَتْ طَائِفَةٌ وَ هِيَ أَقَلُّهُمْ أَ لَمْ تُعْطُوا هَذَا اَلرَّجُلَ عُهُودَكُمْ وَ مَوَاثِيقَكُمْ بِاللَّهِ أَنْ لاَ تَعْصُوهُ شَيْئاً
امّا عدۀ ديگر كه اندك اند، گويند:مگر شما با اين مرد عهد و پيمان الهى نبستيد كه هيچ نافرمانى نكنيد،
وَ قَدْ صَدَقَكُمْ فِي أَوَّلِ حَدِيثِهِ وَ اَللَّهِ لَيَصْدُقَنَّكُمْ فِي آخِرِهِ
و او در آغاز دروغ نگفت،به خدا قسم كه در آخر هم دروغ نخواهد گفت.
فَرَاحَ فِيمَنِ اِتَّبَعَهُ وَ تَخَلَّفَ بَقِيَّتُهُمْ فَبَدَرَ بِهِمْ عَدُوٌّ فَأَصْبَحُوا بَيْنَ أَسِيرٍ وَ قَتِيلٍ
در نتيجه پيروانش را آسوده گذاشته بر بقيه كه تخلّف ورزيده‌اند حمله كند گروهى از آنها اسير و جمعى كشته شوند.

❌ متاسفانه بعضی از ما وقتی در دنیا قرار میگیریم یادمان میرود که دنیا محل گذر است و باید از آن عبور کرد و در دنیا گرفتار میشویم. لذا حضرت میفرماید:
مَنْ تَذَكَّرَ بُعْدَ السَّفَرِ، إسْتَعَدَّ؛
تذکر و یادآوری مهم است.

ب/ استعداد و آمادگی برای این سفر طولانی
آمادگی برای مرگ به این است که اولا انسان از جهت عقیدتی بداند و باور داشته باشد ماندنی نیست و باید برود، ثانیا باید اعمال و رفتار او در دنیا متناسب با کسی باشد که میخواهد به سفری بی بازگشت برود. لذا زاد و توشه کافی از دنیا برداشته است.

◀️ ب. استعداد و آمادگی برای این سفر طولانی:
آمادگی برای مرگ به این است که اولا انسان از جهت عقیدتی بداند و باور داشته باشد ماندنی نیست و باید برود،
ثانیا باید اعمال و رفتار او در دنیا متناسب با کسی باشد که میخواهد به سفری بی بازگشت برود. لذا زاد و توشه کافی از دنیا برداشته است.

⛔️گریه نیمه شب های امیرالمومنین به خاطر توشه قیامت:
در حكمت ۷۷ آمده است :
ضِرَارِ بْنِ ضَمْرَةَ الضَّبَائِيِّ عِنْدَ دُخُولِهِ عَلَى مُعَاوِيَةَ
ضرار بن ضمره يكى از اصحاب ويژه حضرت امير عليه السلام بر معاويه وارد شد،
وَ مَسْأَلَتِهِ لَهُ عَنِْنِينَ (علیه السلام)،
معاويه گفت: على را براى من توصيف كن. ضرار با اصرار معاويه لب به سخن گشود
وَ قَالَ فَأَشْهَدُ لَقَدْ رَأَيْتُهُ فِي بَعْضِ مَوَاقِفِهِ وَ قَدْ أَرْخَى اللَّيْلُ سُدُولَهُ وَ هُوَ قَائِمٌ فِي مِحْرَابِهِ،
ضرار گفت: شهادت مى دهم كه او را در جايى كه عبادت مى كرد ديدم. شب پرده برافكنده بود و او در محراب خود ايستاده بود.
قَابِضٌ عَلَى لِحْيَتِهِ، يَتَمَلْمَلُ تَمَلْمُلَ السَّلِيمِ وَ يَبْكِي بُكَاءَ الْحَزِينِ
محاسن خود را به دست گرفته، چون مار گزيده به خود مى پيچيد و چون اندوهگينان مى گريست
وَ هُوَ يَقُولُ:
و مى گفت:
يَا دُنْيَا يَا دُنْيَا، إِلَيْكِ عَنِّي؛ أَ بِي تَعَرَّضْتِ؟
اى دنيا، اى دنيا، از من دور شو. آيا خود را به من مى نمايانى
أَمْ إِلَيَّ تَشَوَّقْتِ؟
يا به من مشتاق شده اى؟
لَا حَانَ حِينُكِ؛ هَيْهَاتَ،غُرِّي غَيْرِي؛
هنگام فريبت نزديك مباد. هيهات ديگرى را بفريب،
لَا حَاجَةَ لِي فِيكِ؛ قَدْ طَلَّقْتُكِ ثَلَاثاً لَا رَجْعَةَ فِيهَا؛
مرا به تو نيازى نيست. تو را سه طلاق گفته ام كه ديگر در آن بازگشتى نباشد.
فَعَيْشُكِ قَصِيرٌ وَ خَطَرُكِ يَسِيرٌ وَ أَمَلُكِ حَقِيرٌ.
زندگيت كوتاه است و آرزويت حقير است.
آهِ مِنْ قِلَّةِ الزَّادِ وَ طُولِ الطَّرِيقِ وَ بُعْدِ السَّفَرِ
آه از كمى زاد و توشه و طولانى بودن راه و دورى سفر.

💮 آیت الله العظمی بروجردی اواخر عمر چند روزی بیمار شد و از دنیا رفت. در آن روزهای آخر مدام احساس خسران میکرد که من کاری انجام نداده ام. اطرافیان میگفتند شما مرجع تام هستید،
خدمات به دین داشتید، کتب زیادی نوشتید، شاگرد تربیت کردید، مدرسه و مسجد و بیمارستان و حوزه ساختید.
ولی ایشان میفرمود چه کنیم با این حدیث قدسی؟
قالَ تَعالى: يَابْنَ آدَمَ!
خداوند متعال فرمود:
اَكْثِرْ مِنَ الزّادِ اِلى طَريقٍ بَعيدٍ،
اى فرزند آدم! براى راهى طولانى توشه بسيار برگير
وَ خَفِّفِ الْحَمْلَ فَالصِّراطُ دَقيقٌ
و بار خود را سبك كن، چرا كه راه، باريك است.
وَ اَخْلِصِ الْعَمَلَ فَاِنَّ النّاقِدَ بَصيرٌ
و كار و عمل را خالص ساز، چرا كه ارزياب، بيناست.
وَاَخِّرْ نَوْمَكَ اِلَى القُبُورِ
و خواب خود را براى قبر نگهدار.
وَفَخْرَكَ اِلىَ الميزانِ
و افتخار خويش را براى ميزان نگهدار
وَ لَذّاتِكَ اِلَى الجَنَّةِ
و لذّت هاى خود را براى بهشت،
وَ كُنْ لى، اَكُنْ لَكَ.
و براى من باش، تا براى تو باشم.

⛔️علامه شوشتری در مورد کلام حضرت
“مَنْ تَذَكَّرَ بُعْدَ السَّفَرِ، إسْتَعَدَّ” میفرماید:
اِستَعِدّ بِقَدرِ بُعدِهِ
به اندازه ی طولانی بودن مسیر باید مقدمات فراهم کرد.
به تعبیر مرحوم علامه حسن زاده، ما ابد در پیش داریم.
وقتی کسی ابد در پیش دارد باید به اندازه بعد آن که ابد است تلاش کند و زاد و توشه جمع کند.
اعمال انسان باید ابدی باشند، اگر دنیایی باشند در قیامت خریدار ندارند.
باید بتواند تا ابد برسد
“من جاء بالحسنه فله عشر امثالها”
کسی که اعمال خالص را تا انجا ببرد ده برابر پاداش دارد ، فقط صرف انجام دادن نیست باید بتواند نگهدارد.

🔻نکته1:
جز دنیا جایی برای ایجاد آمادگی و برداشتن زاد و توشه وجود ندارد.

⏪ از امروز به فکر فردا باشید.
خطبه ۲۰۳ فرمود:
أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّمَا الدُّنْيَا دَارُ مَجَازٍ وَ الْآخِرَةُ دَارُ قَرَارٍ،
(اى مردم! دنيا تنها سراى عبور است و آخرت خانه جاودانه،
فَخُذُوا مِنْ مَمَرِّكُمْ لِمَقَرِّكُمْ
حال که چنين است از اين گذرگاه خود براى محل استقرار خويش در آخرت، توشه برگيريد؛
وَ لَا تَهْتِكُوا أَسْتَارَكُمْ عِنْدَ مَنْ يَعْلَمُ أَسْرَارَكُمْ
و پرده هاى خويش را در پيش کسى که از اسرارتان آگاه است ندريد،
وَ أَخْرِجُوا مِنَ الدُّنْيَا قُلُوبَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَخْرُجَ مِنْهَا أَبْدَانُكُمْ
و قلوبتان را از دنيا خارج کنيد پيش از آنکه بدنهايتان از آن خارج شود،
فَفِيهَا اخْتُبِرْتُمْ وَ لِغَيْرِهَا خُلِقْتُمْ
چرا که شما در دنيا آزمايش مى شويد و براى غير آن، آفريده شده ايد.
إِنَّ الْمَرْءَ إِذَا هَلَكَ قَالَ النَّاسُ مَا تَرَكَ، وَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ مَا قَدَّمَ؟
هنگامى که انسان مى ميرد، مردم مى گويند چه چيز باقى گذاشت؟ ولى فرشتگان مى گويند چه چيز پيش از خود فرستاد؟
لِلَّهِ آبَاؤُكُمْ، فَقَدِّمُوا بَعْضاً يَكُنْ لَكُمْ قَرْضاً
خدا پدرتان را رحمت کند بخشى از ثروت خود را از پيش بفرستيد تا به عنوان قرض نزد خدا براى شما باقى بماند،
وَ لَا تُخْلِفُوا كُلًّا فَيَكُونَ فَرْضاً عَلَيْكُم.
و همه را براى بعد از خود نگذاريد که مسئوليت سنگينى بر دوش شما خواهد گذارد.

⏪ امروز روز عمل است و فردا روز حساب.
در خطبه ۴۲ فرمود :
أَلَا وَ إِنَّ الدُّنْيَا قَدْ وَلَّتْ حَذَّاءَ
آگاه باشيد دنيا پشت کرده و به سرعت مى گذرد،
فَلَمْ يَبْقَ مِنْهَا إِلَّا صُبَابَةٌ كَصُبَابَةِ الْإِنَاءِ اصْطَبَّهَا صَابُّهَا
و از آن چيزى جز به اندازه ته مانده ظرفى که آب آن را ريخته باشند بيشتر باقى نمانده است ؛
أَلَا وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ أَقْبَلَتْ
و آگاه باشيد آخرت روى آورده است،
وَ لِكُلٍّ مِنْهُمَا بَنُونَ، فَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ وَ لَا تَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا،
و براى هر کدام از دنيا و آخرت فرزندانى است، شما از فرزندان آخرت باشيد، نه از فرزندان دنيا،
فَإِنَّ كُلَّ وَلَدٍ سَيُلْحَقُ بِأَبِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
چرا که هر فرزندى روز رستاخيز به پدر خود ملحق مى شود،
وَ إِنَّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ وَ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَلَ
امروز روز عمل است، نه حساب ،
و فردا وقت حساب است نه عمل!

⏪ دنیا دار بی نیازی برای آخرت است.
در حکمت ۱۳۱ فرمود :
الدُّنْيَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا
دنيا سراى صدق و راستى است براى آن كس كه به راستى با آن رفتار كند.
وَ دَارُ عَافِيَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا
و جايگاه عافيت است براى كسى كه از آن چيزى بفهمد،
وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا
و سراى بى‌نيازى است براى آن كس كه از آن توشه برگيرد.
وَ دَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا
و محلّ موعظه و اندرز است براى كسى كه از آن اندرز گيرد.

↙️ ما در دنیا مامور به جمع آواری زاد و توشه هستیم.
در خطبه ۱۸۳ فرمود :
وَ أَنْتُمْ بَنُو سَبِيلٍ عَلَى سَفَرٍ مِنْ دَارٍ لَيْسَتْ بِدَارِكُمْ،
شما مانند مسافرانى هستید که از سرایى که خانه حقیقى شما نیست به سوى سراى جاودان خود در حرکتید.
وَ قَدْ أُوذِنْتُمْ مِنْهَا بِالارْتِحَالِ وَ أُمِرْتُمْ فِيهَا بِالزَّادِ.
فرمانِ کوچ از این سرا، صادر شده و دستور گرفتن زاد و توشه را به شما داده اند.

⛔️حضرت درغرر الحکم فرمود:
أَ لَا مُتَزَوِّدٌ لِآخِرَتِهِ قَبْلَ أُزُوفِ رِحْلَتِهِ.
آيا كسى نيست كه پيش از نزديك شدن زمان كوچش از دنيا ، براى آخرتش توشه برگيرد؟

↙️در دنیا باید توشه گردنه صعب العبور قیامت را فراهم کنیم:
در نامه ۳۱ فرمود:
وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَكَ طَرِيقاً ذَا مَسَافَةٍ بَعِيدَةٍ وَ مَشَقَّةٍ شَدِيدَةٍ،
فرزندم! بدان راهى بس طولانى و پر مشقت در پيش دارى.
وَ أَنَّهُ لَا غِنَى بِكَ فِيهِ عَنْ حُسْنِ الِارْتِيَادِ وَ قَدْرِ بَلَاغِكَ مِنَ الزَّادِ
در اين راه پر خوف و خطر از کوشش و تلاش صحيح و فراوان و توشه کافى که تو را به مقصد برساند بى نياز نيستى
مَعَ خِفَّةِ الظَّهْرِ
به علاوه بايد در اين راه سبکبار باشى تا بتوانى به مقصد برسى،
فَلَا تَحْمِلَنَّ عَلَى ظَهْرِكَ فَوْقَ طَاقَتِكَ
بنابراين بيش از حدِ توانت مسئوليت اموال دنيا را بر دوش مگير،
فَيَكُونَ ثِقْلُ ذَلِكَ وَبَالًا عَلَيْكَ
زيرا سنگينى آن مايه مشقت و وبال تو خواهد بود.
وَ إِذَا وَجَدْتَ مِنْ أَهْلِ الْفَاقَةِ مَنْ يَحْمِلُ لَكَ زَادَكَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ
هرگاه در زمانى که قدرت دارى نيازمندى را يافتى که مى تواند زاد و توشه تو را براى روز رستاخيز تو بر دوش گيرد
فَيُوَافِيكَ بِهِ غَداً حَيْثُ تَحْتَاجُ إِلَيْهِ فَاغْتَنِمْهُ وَ حَمِّلْهُ إِيَّاهُ
و فردا که به آن نيازمند مى شوى به تو بازپس گرداند، آن را غنيمت بشمار
وَ أَكْثِرْ مِنْ تَزْوِيدِهِ وَ أَنْتَ قَادِرٌ عَلَيْهِ فَلَعَلَّكَ تَطْلُبُهُ فَلَا تَجِدُهُ؛
هر چه زودتر و بيشتر، اين زاد و توشه را بر دوش او بگذار، زيرا ممکن است روزى در جستجوى چنين شخصى برآيى و پيدايش نکنى.
وَ اغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَكَ فِي حَالِ غِنَاكَ لِيَجْعَلَ قَضَاءَهُ لَكَ فِي يَوْمِ عُسْرَتِكَ
اگر کسى را پيدا کنى که در حال غنا و بى نيازيت از تو وام _قرض الحسنه ، انفاق، بگيرد و اداى آن را براى روز سختى و تنگدستى تو بگذارد، آن را غنيمنت بشمار!
وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَكَ عَقَبَةً كَئُوداً الْمُخِفُّ فِيهَا أَحْسَنُ حَالًا مِنَ الْمُثْقِل
فرزندم! بدان پيش روى تو گردنه صعب العبورى هست که سبکباران براى عبور از آن حالشان از سنگين باران بهتر است،
وَ الْمُبْطِئُ عَلَيْهَا أَقْبَحُ حَالًا مِنَ الْمُسْرِعِ
و کسانی که آرام حرکت میکنند وضعشان بسيار بدتر از شتاب کنندگان است
وَ أَنَّ مَهْبِطَكَ بِهَا لَا مَحَالَةَ إِمَّا عَلَى جَنَّةٍ أَوْ عَلَى نَارٍ ؛ فَارْتَدْ لِنَفْسِكَ قَبْلَ نُزُولِكَ
بدان که نزول تو بعد از عبور از آن گردنه به يقين يا در بهشت است و يا در دوزخ، بنابراين پيش از ورودت در آنجا وسايل لازم را براى خويش مهيا ساز.
وَ وَطِّئِ الْمَنْزِلَ قَبْلَ حُلُولِكَ، فَلَيْسَ بَعْدَ الْمَوْتِ مُسْتَعْتَبٌ وَ لَا إِلَى الدُّنْيَا مُنْصَرَفٌ
و منزلگاه را پيش از نزول، آماده نما، زيرا پس از مرگ راهى براى عذرخواهى نيست و طريقى براى بازگشت به دنيا و جبران گذشته وجود ندارد.

🔻نکته ۲:
زاد و توشه این راه طول و دراز چیست؟

↙️ اعمال شما توشه آخرت شماست.
قرآن کریم در یک قاعده کلی میفرماید :
《 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ ۖوَاتَّقُوا اللَّهَ؛ حشر – ۱۸ ۚ》
ای کسانی که ایمان آورده‌اید از مخالفت خدا بپرهیزید؛ و هر کس باید بنگرد تا برای فردایش چه چیز از پیش فرستاده؛ و از خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!

↙️اعمال صالح توشه قیامت:
در خطبه ۲۰۴ فرمود :
تَجَهَّزُوا رَحِمَكُمُ اللَّهُ،
خداوند شما را رحمت کند،
فَقَدْ نُودِيَ فِيكُمْ بِالرَّحِيلِ،
آماده کوچ از اين جهان شويد، چرا که نداى رحيل در ميان شما داده شده است،
وَ أَقِلُّوا الْعُرْجَةَ عَلَى الدُّنْيَا، وَ انْقَلِبُوا بِصَالِحِ مَا بِحَضْرَتِكُمْ مِنَ الزَّادِ
علاقه و تکيه خود را بر دنيا کم کنيد و با تهيّه زاد و توشه از اعمال صالحى که در قدرت داريد به سوى آخرت باز گرديد.

↙️بهترین و تنها ترین توشه قیامت تقواست.
قرآن کریم میفرماید:
《تَزَوَّدُوا فَاِنَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوى؛ بقره – ۱۹۷》
زاد و توشه برگیرید که بهترین زاد و توشه تقوى است.

⛔️حضرت در خطبه 111 فرمود:
لَا خَيْرَ فِي شَيْ‏ءٍ مِنْ أَزْوَادِهَا إِلَّا التَّقْوَى‏ هیچ یک از زاد و توشه هاى دنیا برکتى ندارد، مگر زاد و توشه تقوا.

⛔️آن حضرت پس از بازگشت از جنگ صفّین، هنگامى که به دروازه کوفه مى رسد، حکمت ۱۳۰ :
وَ قَدْ رَجَعَ مِنْ صِفِّينَ فَأَشْرَفَ عَلَى الْقُبُورِ بِظَاهِرِ الْكُوفَةِ
در کنار قبرستان مسلمین توقّف مى کند، حوادث و خبرهاى دنیا را براى ارواح مردگان بیان مى کند!
سپس از آن ها خواست که حوادث و اخبار جهان آخرت را براى او و همراهانش بیان کنند! حضرت در ادامه و در میان بهت و حیرت همراهان فرمود:
يَا أَهْلَ الدِّيَارِ الْمُوحِشَةِ
اى ساكنان خانه هاى وحشتزا
وَ الْمَحَالِّ الْمُقْفِرَةِ وَ الْقُبُورِ الْمُظْلِمَةِ
و محله هاى تهى و گورهاى تاريك،
يَا أَهْلَ التُّرْبَةِ يَا أَهْلَ الْغُرْبَةِ يَا أَهْلَ الْوَحْدَةِ يَا أَهْلَ الْوَحْشَةِ
اى در خاك غنودگان، اى غريبان، اى ترسندگان،
أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ سَابِقٌ وَ نَحْنُ لَكُمْ تَبَعٌ لَاحِقٌ
شما در رفتن بر ما پيشى گرفته ايد و ما از پى شما مى آييم.
أَمَّا الدُّورُ فَقَدْ سُكِنَتْ وَ أَمَّا الْأَزْوَاجُ فَقَدْ نُكِحَتْ
اما خانه هايتان، ديگران در آنها آرميده اند و امّا زنانتان، ديگران آنان را به زنى گرفته اند،
وَ أَمَّا الْأَمْوَالُ فَقَدْ قُسِمَتْ
اما اموالتان به ميان ديگران تقسيم شده.
هَذَا خَبَرُ مَا عِنْدَنَا فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَكُمْ
اينها خبرهايى بود كه ما داشتيم، شما چه خبر داريد؟
ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَمَا وَ اللَّهِ‏ لَوْ أُذِنَ لَهُمْ فِي الْكَلَامِ لَأَخْبَرُوكُمْ أَنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى‏
[سپس، به اصحابش روى كرد و فرمود:] اگر اينان رخصت سخن گفتن مى داشتند، به شما مى گفتند كه بهترين توشه ها پرهيزگارى است.

💮دعای ۲۱ صحیفه:
وَ اجْعَلْ تَقْوَاكَ مِنَ الدُّنْيَا زَادِي‏
خدايا! تقوای از خود را در دنيا ، توشه آخرتم گردان!

💮قال لقمان لاِبنِهِ وهُوَ يَعِظُهُ :
لقمان عليه السلام ـ در اندرز به فرزندش
يا بُنَيَّ ، مِن حينِ سَقَطتَ مِن بَطنِ اُمِّكَ استَدبَرتَ الدُّنيا وَاستَقبَلتَ الآخِرَةَ
پسرم! از همان زمان كه از شكم مادرت افتادى ، دنيا را پشت سر خود نهادى و آخرت را پيش رويت قرار دادى ،
وأنتَ في كُلِّ يَومٍ إلى مَا استَقبَلتَ أقرَبُ مِنكَ إلى مَا استَدبَرتَ
و تو در هر روز ، به آنچه پيش رو دارى ، نزديك تر مى شوى و از آنچه پشت سر دارى دور تر میشوی ،
فَتَزَوَّد لِدارٍ أنتَ مُستَقبِلُها ، وعَلَيكَ بِالتَّقوى ؛ فَإِنَّهُ أربَحُ التِّجاراتِ
پس ، براى سرايى كه پيش رو دارى ، توشه برگير و بر تو باد تقوا كه آن سودمندترين سود و تجارت است.

⏪ برخی مصادیق زاد و توشه قیامت در روایات:
واجبات، محرمات و اخلاقیات مصادیق زاد و توشه قیامت . امالی شیخ صدوق:
وَ قِيلَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع مَا الِاسْتِعْدَادُ لِلْمَوْتِ
از امير المؤمنين‌ سؤال شد:آمادگى براى مرگ چيست‌؟
قَالَ أَدَاءُ الْفَرَائِضِ وَ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ وَ الِاشْتِمَالُ عَلَى الْمَكَارِمِ
فرمودند: انجام فرائض، ترك محرّمات و دارا بودن اخلاق خوب.
ثُمَّ لَا يُبَالِي أَ وَقَعَ عَلَى الْمَوْتِ أَمْ وَقَعَ الْمَوْتُ عَلَيْهِ وَ اللَّهِ مَا يُبَالِي ابْنُ أَبِي طَالِبٍ أَ وَقَعَ عَلَى الْمَوْتِ أَمْ وَقَعَ الْمَوْتُ عَلَيْهِ.
و چنين فردى برايش فرق ندارد كه او به سراغ مرگ برود يا مرگ به سراغ او بيايد..

1⃣ اداءُ الفرائض:
انجام واجبات‌، واجبات فقط نماز و روزه و واجبات مالی نیست، واجباتِ اجتماعی مانند امر به معروف و نهی از منکر‌، اهتمام به امور مسلمین و… هم واجب است.

2⃣ واجتنابُ المحارم:
از محرّمات هم اجتناب کنید! محرمّات غالباً کارهایی هستند که هوای نفس و غرائز انسان را به آن می‌کشاند؛ شهرت‌طلبی، لذت‌طلبی، راحت‌طلبی و… از جمله چیزهایی است که ما را به سمت محارم می‌کشاند. راه اصلی و کار اصلی‌، اجتناب از محرّمات است. والّا اگر اجتناب از محرمات نشد، فرائض که هیچ‌، نوافل را هم انسان بجا بیاورد‌، نتیجه مطلوب نخواهد گرفت.

3⃣ والاشتمالُ علی المکارم:
انسان به مکارم اخلاق مشتمل بشود، مکارمی مانند: صبر‌، شکر، محبت، رافت و امثال این مکارم را در خودش جمع کند.

📕من لا یحضره الفقیه/ بَابُ الزَّادِ فِي السَّفَرِ
از این روایات میشود هم زاد و توشه ظاهری و دنیایی را برداشت کرد هم اخروی را ، پیامبر صلی الله علیه وآله:
مِنْ شَرَفِ الرَّجُلِ أَنْ يُطَيِّبَ زَادَهُ إِذَا خَرَجَ فِي سَفَرٍ
از شرافت مرد است که وقتی به سفر می‌رود، زاد و توشه خوبی همراه خود ببرد.
اگر برای چهار روز سفر دنیایی به ما گفته اند بهترین زاد و توشه را با خود ببرید برای سفر آخرتی نباید بهترین زاد و توشه را برد؟

⏪ پنج مصداق “زاد و توشه قیامت” در کلام جناب ابوذر:
شیخ صدوق در ادامه روایات باب زاد و توشه سفر این روایت را نقل میکند
وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَامَ أَبُو ذَرٍّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ عِنْدَ الْكَعْبَةِ فَقَالَ أَنَا جُنْدَبُ بْنُ السَّكَنِ
در موسم حج که جمعیتی از بلاد مختلف اسلامی اطراف کعبه جمع شده بودند، جناب ابی ذرّ که با نام معروف بود، اما شخص او را غالباً نمی شناختند، در کنار کعبه ایستاد و با صدای بلند گفت:
انا جندبُ بن السکن،
من ابوذرم. خودش را معرفی کرد.
فَاكْتَنَفَهُ النَّاسُ فَقَالَ لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ أَرَادَ سَفَراً لَاتَّخَذَ فِيهِ مِنَ الزَّادِ مَا يُصْلِحُهُ لِسَفَرِهِ
مردم دورش جمع شدند. بلافاصله زبان به نصیحت باز کرد، فرمود: اگر بخواهید سفری در پیش بگیرید، زاد و توشه ای متناسب با آن سفر برای خودتان تهیه می کنید.
فَتَزَوَّدُوا لِسَفَرِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ
قیامت سفری است که همه این سفر را خواهیم رفت، برای این سفر، زاد و توشۀ مناسب تهیه کنید!
أَ مَا تُرِيدُونَ فِيهِ مَا يُصْلِحُكُمْ
آیا نمی خواهید در این سفر، چیزی که مورد نیازتان خواهد بود، با خودتان بردارید؟
فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ أَرْشِدْنَا فَقَالَ
یک نفر بلند شد گفت: ای صحابی پیغمبر! بفرما! چکار کنیم؟
برای اینکه زاد و توشه ای برداریم، چه عملی انجام بدهیم؟
ابوذر گفت:
_ صُمْ يَوْماً شَدِيدَ الْحَرِّ لِلنُّشُورِ
یک روزِ گرمی را انتخاب کن! روزه بگیر! برای روز نشور و قیامت.
_ وَ حُجَّ حَجَّةً لِعَظَائِمِ الْأُمُورِ
حجّی بگذار! برای حوادث بزرگی که برای تو در این سفر طولانی پیش خواهد آمد.
_ وَ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ فِي سَوَادِ اللَّيْلِ لِوَحْشَةِ الْقُبُورِ
نیمۀ شب برخیز دو رکعت نماز بخوان! برای علاج وحشت در قبر.
_كَلِمَةُ خَيْرٍ تَقُولُهَا وَ كَلِمَةُ شَرٍّ تَسْكُتُ عَنْهَا
یک کلمۀ خیری را در آنجایی که باید بگویی، بگو! امساک نکن! یک حرف بدی، شرّی که از آن سکوت کنی، این هم یکی از زادها و توشه هاست.
_أَوْ صَدَقَةٌ مِنْكَ عَلَى مِسْكِينٍ لَعَلَّكَ تَنْجُو بِهَا يَا مِسْكِينُ مِنْ يَوْمٍ عَسِيرٍ
صدقه به مسکینی بده شاید در روز سختی که تو مسکین هستی نجاتت دهد.

↙️توکل به خدا، توشه آخرت است.
در مناجات های نیمه شب امام سجاد آمده است:
إلهی إن كانَ قَلَّ زادِی فی الْمَسِیرِ إلَیْكَ، فَلَقَدْ حَسُنَ ظَنِّی بِالتَّوكُّلِ عَلَیْكَ
خدایا اگر توشه‌‌ی من در این سفر به سوی تو اندك است، اما حسن ظنّ من به توكل بر تو زیاد است.

↙️ شکر، زاد و توشه قیامت
امیرالمومنین علیه السلام :
أُوصِيكَ بِوَصِيَّةٍ فَاحْفَظْهَا :
شما را وصیت میکنم به توصیه ای که انرا حفظ کنید
اتَّقِ اللَّهَ وَ لْيَكُنْ أَوْلَى الْأُمُورِ بِكَ الشُّكْرَ لِلَّهِ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ فَإِنَّ الشُّكْرَ خَيْرُ زَادٍ.
توای خدا پیشه کنیدولیکن سزاوارترین امور شکرگذاری در پنهان و آشکار، و بهترین توشا اخرتی شکر است.

↙️بدترین توشه قیامت، ظلم به بندگان است. حکمت ۲۲۱ آمده :
بِئْسَ الزَّادُ إِلَى الْمَعَادِ الْعُدْوَانُ عَلَى الْعِبَاد
بدترین توشه معاددشمنی بر بندگان خداست.

↙️امام سجاد و به دوش کشیدن بار آخرت.
زهری که از تابعین پیامبر است میگوید: رَأَى الزُّهْرِيُّ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع لَيْلَةً بَارِدَةً مَطِيرَةً وَ عَلَى ظَهْرِهِ دَقِيقٌ وَ حَطَبٌ وَ هُوَ يَمْشِي
زهری على بن الحسين عليهما السّلام را یک شب سرد و طوفانى در حالى كه بر دوشش آرد و هيزم حمل مى‌كرد ديد،
فَقَالَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا هَذَا
محضرش عرضه داشت:اى فرزند رسول خدا اين بار چيست‌؟
قَالَ أُرِيدُ سَفَراً أُعِدُّ لَهُ زَاداً أَحْمِلُهُ إِلَى مَوْضِعٍ حَرِيزٍ
حضرت فرمودند:قصد سفر دارم و براى آن توشه‌اى آماده كرده‌ام كه به مكان امن و محفوظى مى‌برم.
فَقَالَ الزُّهْرِيُّ فَهَذَا غُلَامِي يَحْمِلُهُ عَنْكَ فَأَبَى
زهرى عرض كرد:اين غلام من است و بار شما را حمل مى‌كند،حضرت از دادن بار امتناع نمودند.
قَالَ أَنَا أَحْمِلُهُ عَنْكَ فَإِنِّي أَرْفَعُكَ عَنْ حَمْلِهِ
زهرى عرض كرد:من خودم آن را برمى‌دارم و شما را خلاص مى‌كنم.
فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ لَكِنِّي لَا أَرْفَعُ نَفْسِي عَمَّا يُنْجِينِي فِي سَفَرِي وَ يُحْسِنُ وُرُودِي عَلَى مَا أَرِدُ عَلَيْهِ
حضرت فرمودند: چگونه خودم را راحت کنم از چیزی که مرا نجات خواهد داد.
أَسْأَلُكَ بِحَقِّ اللَّهِ لَمَّا مَضَيْتَ لِحَاجَتِكَ وَ تَرَكْتَنِي
تو را به خدا مرا به حال خود رها کن. فَانْصَرَفَ عَنْهُ فَلَمَّا كَانَ بَعْدَ أَيَّامٍ قَالَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لَسْتُ أَرَى لِذَلِكَ السَّفَرِ الَّذِي ذَكَرْتَهُ أَثَراً
پس زهرى مى‌گويد:از حضرت منصرف شدم و به كار خويش پرداختم،بعد از چند روز ديگر كه با آن جناب ملاقات كردم به آن حضرت عرض نمودم:اى فرزند رسول خدا هيچ اثرى از سفرى كه فرموديد در شما نمى‌بينم.
قَالَ بَلَى يَا زُهْرِيُّ لَيْسَ مَا ظَنَنْتَ وَ لَكِنَّهُ الْمَوْتُ
حضرت فرمودند:آرى،سفرى كه تو پنداشتى مقصودم نبود بلكه مرادم از آن مرگ بود
وَ لَهُ كُنْتُ أَسْتَعِدُّ
براى آن خود را آماده مى‌كنم
إِنَّمَا الِاسْتِعْدَادُ لِلْمَوْتِ تَجَنُّبُ الْحَرَامِ وَ بَذْلُ النَّدَى وَ الْخَيْرِ.
و آماده شدن براى مرگ به اين است كه از حرام اجتناب كرده و خيرات را بذل و اعطاء نمود.

↙️به تعبیر امام سجاد:
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي التَّجَافِيَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ
بار خدايا دورى گزيدن از خانه غرور و فريب را روزى من فرما
وَ الْإِنَابَةَ إِلَى دَارِ الْخُلُودِ
و هم بازگشت بسوى خانه جاويدان روزی فرما.
وَ الِاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْت‏
و هم آمادگى براى مرگ را پيش از فرا رسيدنش روزى من گردان. 

اللهم اخرج حبّ الدنیا عن قلوبنا