💠وَ قَالَ (علیه السلام): صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ
همنشين سلطان مانند كسى است كه بر شير سوار است.

💠 يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ
ديگران به مقام او غبطه مى خورند ولى او خود بهتر مى داند در چه وضع خطرناكى قرار گرفته است.

♻️حکمت در مورد همنشینی با بزرگان،حاکمان،  واصحاب قدرت است
بسیاری هستند که آرزوی ریاست، پول، شهرت و … را دارند در صورتی که برخلاف آنچه تصور می شود نه ریاست آسایش آور است، نه پول و نه شهرت. این مطلب برای کسانی که به واقعیت زندگی دقت کرده اند روشن است. زیرا هر قدر مقام بالاتر باشد مسئولیت شدیدتر می گردد و خطر جانی فزونتر.

⏪تشبیه نزدیکان سلطان به شیر سوار:
شخصى كه سوار شير است مردم او را صاحب قدرت تصور مى كنند كه چگونه توانسته شير را كه قوى ترين حيوانات است تحت سلطه خود قرار دهد ولى از سويى ديگر، شير هرگز خوى درندگى خود را فراموش نمى‌كند؛
ناگهان از يك فرصت استفاده كرده، سوار خود را بر زمين مى زند و او را مى درد. بسيار ديده شده است كه پرورش دهندگان شير در باغ وحش يا در سيركها براى تماشاى مردم سالها از اين حيوان درنده مراقبت كرده و به او محبت نموده اند؛ ولى ناگهان خوى درندگى شير ظاهر شده و مراقب و پرورش دهنده خود را دريده است.

⏪ از جهات مختلف همنشینی با سلطان باعث گرفتاری است:

◀️الف. سلاطين انتظار دارند اطرافيانشان كارهاى آنها را بزرگ جلوه دهند و نقاط ضعف را نبينند و تملق و چاپلوسى را به درجه اعلا برسانند. اگر کسی چنین کاری نکرد خیلی زود از چشم سلطان می افتد و مورد قهر او قرار میگیرد.

◀️ ب. نزدیکان سلطان همیشه مورد حسادت افراد حسود هستند  و اگر كمترين لغزشى براى آنها پيدا شود، حسودان آن را بزرگ كرده به سلطان گزارش مى دهند و سعى مى كنند تخم بدبينى را در ذهن سلطان بكارند.

◀️ ج. گاه سلطان از نفوذ اطرافیان به وحشت مى افتد و چنين مى پندارد كه ممكن است اطرافيانش رقيب او شوند و حتى قدرت را از دست او گرفته او را از اوج عزت به زير آورند.
اين عوامل دست به دست هم مى دهند و سبب مى شوند كه آنها هميشه در خطر باشند.

✳️تعبیری دیگری از فرمایش امیرالمومنین: درحکمت ۲۶۳ فرمود:
صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ
همنشين سلطان مانند كسى است كه بر شير سوار است.
يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ
ديگران به مقام او غبطه مى خورند ولى او خود بهتر مى داند در چه وضع خطرناكى قرار گرفته است.

✳️در کتاب سراج الملوك طرطوشى تعبير زيباى ديگرى از اين حديث آمده است:
صاحِبُ السُّلْطانِ كَراكِبِ الاْسَدِ يَهابُهُ النّاسُ وَ هُوَ لِمَرْكُوبِهِ أهْيَبُ
يار سلطان همچون كسى است كه بر شير سوار شده، مردم از او مى ترسند و او از مركبش بيشتر مى ترسد.
ترس اطرافیان سلطان از سلطان، بیشتر از ترس مردم از این اطرافیان است.

♻️ابن ابی الحدید در مثال های متعددی این معنا را بیان میکند:
و کان یقال إذا صحبتَ السلطان فلتَکُن مداراتُک له مداراةُ المرأةِ القبیحة لبَعلِها المُبغِض لها.
هنگامى كه با سلطان همنشين شدى بايد با او چنان مدارا كنى كه زن زشت صورت با شوهرى كه از او متنفر است رفتار مى كند؛
فإنّها لا تدع التصنع له علی حال
يعنى پيوسته خود را در نظر او زيبا جلوه دهى.
باید مدام طوری رفتار کنی که او خوشش بیاید.

❇️قیل للعتابی لِمَ لا تَقصَد الأمیر؟
به شخصی گفته شد چرا خودت را به سلطان نزدیک نمی کنی؟
قال لأنی أراه یَعطی واحدا لغیر حسنةٍ و لا یدٍ، و یَقتل آخِر بلا سیئة و لا ذنب
گفت چون دیده ام سلطان بدون اینکه در شخصی قابلیتی باشد، به او مقام میدهد و بدون دلیل شخص دیگری را به قتل میرساند.
و لست أدری أی الرجلین أکون و لا أرجو منه مقدار ما أخاطر به.
و من نمیدانم کدام یک از این دو نفر هستم پس خودم را به خطر نمی اندازم.

✳️و کان سعید بن حمید یقول عمل السلطان کالحمام الخارج یؤثر الدخول و الداخل یؤثر الخروج
از شخص ديگرى به نام «سعيد بن حميد» نقل مى كند كه مى گويد: خدمت سلطان مانند حمام است؛ آنها كه بيرون هستند مايلند هرچه زودتر وارد و آنها كه داخلند مايلند خارج شوند.

♻️علامه شوشتری هم مواردی از این دست آورده است:
قال بعض الحکماء: ایاک و السلطان فانه یغضِب غضب الصبی و یاخذ اخذ السَبُع
بعضی از حکما در مورد حکمت ۲۶۳ گفته اند:  از همنشینی با سلطان بپرهیز مانند بچه بهانه گیر است و ماننده درنده، وحشی.

📌 چهار نکته در ذیل حکمت۲۶۳:

🔻نکته1:
عذاب اخروی همنشینی با سلطان.
همنشینی با حاکمان ظالم، در دنیا گرفتاری و سختی هایی دارد در آخرت نیز باعث گرفتاری است.

❇️ پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود:
إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ أَيْنَ أَعْوَانُ الظَّلَمَةِ
چون روز قيامت فرا رسد، منادى فرياد بر مى‌آورد:ظالمان و ياوران آنان كجا هستند؟
وَ مَنْ لَاقَ لَهُمْ دَوَاةً
كجايند آنان كه«ليق»و نخ بهم پيچيدۀ ابريشمى در دوات آنان گذاشتند؟
أَوْ رَبَطَ كِيساً
و آنان كه در كيسه‌اى را براى آنها بستند؟
أَوْ مَدَّ لَهُمْ مَدَّةَ قَلَمٍ
يا آنان كه سر قلم آنها را تراشيدند؟
فَاحْشُرُوهُمْ مَعَهُمْ
اكنون آنان را با ظالمان محشور و همراه گردانيد.

🔻نکته۲:
اکثر مردم متوجه این خطرها نیستند.
حضرت در خطبه ۲۱۰ فرمود:
إِنَّمَا النَّاسُ مَعَ الْمُلُوكِ وَ الدُّنْيَا إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّه‏
مردم دنباله روی ملوک و دنیاهستند، مگر عده ای که خداوند آنها را حفظ کند. 
حضرت میفرماید با همه تاکیدهایی که  ما داریم و تجربیاتی که بشر کسب کرده است باز هم انسان روحیه ترقی دفعی دارد و میخواهد در یک مدت کوتاه به خاطر همنشینی با اشراف به مدارج بالا برسد. و تنها کسانی میتوانند از این موضع خطر نجات پیدا کنند که خداوند هوای آنها را داشته باشد.

🔻نکته ۳:
فرق است بین سلطان عادل و ظالم.
آنچه امیرالمومنین ما را از آن بر حذر داشته، حاکمان ظالم و ستمگر است وگرنه نسبت به حاکمان عادل و متقی باید با آنها نشست و برخاست داشت و از آنها اطاعت کرد.

♻️وقتی حضرت در نامه ۵۳ خطاب به مالک اشتر می فرماید:
وَأَکْثِرْ مُدَارَسَةَ الْعُلَمَاءِ، وَمُنَاقَشَةَ الْحُکَمَاءِ
با علما خیلی نشست وبرخاست کن،با حکما بیشتر گفتگو کن.
معلوم است که علما و حکما هم باید با حاکم همنشین شوند.

✅️ وظیفه مردم اطاعت از حاکم است:
حضرت در  خطبه ۳۴ فرمود:
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ لِي عَلَيْكُمْ حَقّاً وَ لَكُمْ عَلَيَّ حَقٌّ
ای مردم، من حاکم برشما حقی دارم و شما مردم هم بر من حقی دارید.
وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ فَالْوَفَاءُ بِالْبَيْعَةِ
حق من بر شما این است که بیعت  کردید پای بیعت باستید.
وَ النَّصِيحَةُ فِي الْمَشْهَدِ وَ الْمَغِيبِ وَ الْإِجَابَةُ حِينَ أَدْعُوكُمْ وَ الطَّاعَةُ حِينَ آمُرُكُم‏.
بایدبرای حاکم دلسوزی کنید چه در پیش روی او چه در خفا‌.هر موقع شما را فرا می خوانم ، اجابت کنید، هر موقع فرمان می دهم، فرمان برید.شما باید مطیع من باشید.

❇️ این موارد مخصوص به شخص امیرالمومنین که امام است نیست، بلکه در مورد همه حاکمان عادل صادق است زیرا بخش زیادی از مردم در حکومت امیرالمومنین شیعه نبوده اند و برای حضرت امامت قائل نبوده اند و با این حال حضرت همه مردم را مخاطب این سخن قرار میدهند، یعنی برای حاکم عادل این شان وجود دارد.

✳️ پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
طَاعَهُ السُّلْطَانِ وَاجِبَهٌ
فرمان‌بردن از سلطان، واجب است.
وَ مَنْ تَرَکَ طَاعَهَ السُّلْطَانِ فَقَدْ تَرَکَ طَاعَهَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ
و هرکه فرمان سلطان نبرد، فرمان خدای عزّوجلّ را نبرده.

❎ یک تعداد از روایات در اطاعت از سلطان داریم، که مورد اختلاف علماست، بعضیها میگویند این روایات ساختگی است، برخی هم می گویند این روایات در حالت تقیه است. بله این حرف درستی است فرموده اند اگرحاکمان ظالمی هم سر کار بودند شما با او راه بیایید ومسیر خودتان را پیش ببرید.
اگر چه در مورد این روایات که در مورد اطاعت از سلطان است، برخی از افراد آنها را جعلی یا تقیه ای شمرده اند ولی میتوان آنها را برای حاکم عادل ثابت شده دانست. و در مورد تقیه هم ثابت هستند.

🔻نکته ۴:
پرهیز از مواضع خطر در همه جا ضروری است.
صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ
اگر چه این حکمت در پرهیز از همنشینی با سلطان و حاکم است ولی به طور کلی باید از مواضع خطر و جایگاه های آسیب پرهیز کرد.

به طور کلی از منطقه خطر دوری کنید.
قرآن کریم می فرماید :
《لَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ 》
خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید!

⏪موارد متعدد مواضع خطر:

1️⃣ اشتباه محاسباتی کردن منطقه خطر است.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:
  إِحْذَرْ کُلَّ الْحَذَرِ أَنْ یَخْدَعَکَ الشَّیْطَانُ    به‌شدّت بترس و به دور باش از اینکه شیطان تو را فریب دهد.
فَیَمْثُلُ لَکَ التَّوَانِیَ فِی صُورَهِ التَّوَکُّلِ
به این شکل که ضعف و ناتوانی را به شکل توکّل برایت نمایان می‌کند.

✳️ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ
پیامبر فرمودند: شتر خود را محکم ببندید (جوانب امر را تدبیرکنید) و در همان حال توکّل کنید.
اسم تنبلی را توکل گذاشتن، اسم گناه کاری را امید به بخشش خدا گذاشتن و… منطقه خطر است.

2️⃣ یکی از جایگاه های خطر سرزنش دیگران است. پیامبر صلواه الله علیه فرمود :
مَن‌ عَيَّرَ مُؤمِناً بِشَي‌ءٍ، لَم يَمُت حَتّى‌ يَركَبَهُ
  هر كس مؤمنى را به چيزى سرزنش كند، نمى‌ميرد تا آن كه خودش مرتكب آن شود.
امیرالمومنین سلام الله علیه فرمود: 
مَن‌ عَيَّرَ بِشَي‌ءٍ بُلِيَ بِهِ.
هر كس به چيزى سرزنش كند، خودش به آن گرفتار شود.

3️⃣خود را در موضع تهمت قرار دادن، جایگاه خطر است. درحکمت ۱۵۹ فرمود:
مَنْ وَضَعَ نَفْسَهُ مَوَاضِعَ التُّهَمَةِ فَلَا يَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّن‏
هر کس خود را در معرض تهمت قرار دهد، نباید کسی را که به او بدگمان می شود ملامت کند.

4️⃣همنشینی با احمق موضع خطر است.
درحکمت ۲۹۳ فرمود : 
لَا تَصْحَبِ الْمَائِقَ، فَإِنَّهُ يُزَيِّنُ لَكَ فِعْلَهُ وَ يَوَدُّ أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُ
با احمق معاشرت مكن كه كارهاى احمقانه خود را براى تو زيبا جلوه مى دهد و دوست دارد تو هم مثل او باشى.

5️⃣مطلق گناه پرتگاه خطرناک است.
حضرت درخطبه ۸۳ فرمود : 
احْذَرُوا الذُّنُوبَ الْمُوَرِّطَةَ وَ الْعُيُوبَ الْمُسْخِطَةَ.
بترسيد از گناهانى که انسان را به هلاکت مى افکند! و از عيوبى که موجب خشم پروردگار است!

6️⃣مستی نعمت، جایگاه خطرناکی است.
در خطبه ۱۵۱ فرمود:
فَاتَّقُوا سَكَرَاتِ النِّعْمَةِ وَ احْذَرُوا بَوَائِقَ النِّقْمَةِ
از مستى نعمت بپرهيزيد و از بلاهايى که کيفر اعمال شماست برحذر باشيد.

7️⃣ از شیطان دوری کنید که جایگاه خطر است. حضرت درخطبه ۱۹۲ فرمود: 
فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللَّهِ عَدُوَّ اللَّهِ أَنْ يُعْدِيَكُمْ بِدَائِهِ 
اى بندگان خدا! از اين دشمن خدا، ابليس بر حذر باشيد. نکند شما را به بيمارى خويش، کبر و غرور و تعصّب مبتلا سازد.

8️⃣ از دنیا برحذر باشید:
در خطبه ۲۳۰ فرمودند :
فَاحْذَرُوا الدُّنْيَا فَإِنَّهَا غَدَّارَةٌ غَرَّارَةٌ خَدُوعٌ 
از زرق و برق دنيا برحذر باشيد زيرا دنيا بى وفا و فريبنده و حيله گر است.

💠وَ قَالَ (علیه السلام): صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْأَسَدِ
همنشين سلطان مانند كسى است كه بر شير سوار است.

💠 يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ
ديگران به مقام او غبطه مى خورند ولى او خود بهتر مى داند در چه وضع خطرناكى قرار گرفته است.

اللهم احفظنا من شرور انفسنا