💠وَ قَالَ (علیه السلام): الْوَفَاءُ لِأَهْلِ الْغَدْرِ، غَدْرٌ عِنْدَ اللَّهِ؛
وفادارى در برابر پيمان‌شكنان، پيمان‌شكنى در پيشگاه خداست.

💠 وَ الْغَدْرُ بِأَهْلِ الْغَدْرِ، وَفَاءٌ عِنْدَ اللَّهِ وپيمان‌شكنى[الْغَدْرُ] با آنان، وفادارى نزد خداوند است.

⬅️ («غَدْر» در اصل به معناى ترك گفتن چيزى است، لذا به كار كسى كه پيمان و عهد خود را بشكند و آن را ترك گويد «غدر» گفته مى‌شود و گودال‌هاى آب را ازآن‌رو «غدير» مى‌گويند كه در آن‌ها مقدارى آب باران رها و ترك شده است.)

⏪ رفتارهای انسان در مواجهه با حُسن و قبُح عقلی از سه حال خارج نیست.

1⃣ بعضی رفتارها اقتضاء حسن و قبح ندارد.
مثلا در کلاس سمت راست نشستن یا سمت چپ نشستن نه اقتضاء خوبی دارد نه بدی.
الان حرف زدن یا سکوت کردن نه اقتضاء حسن دارد نه قبح.

2⃣ برخی موارد عمل اقتضاء حسن و قبح دارد، ولی نه به صورت علت تامه.
مثلا در نماز جماعت، سمت راست نشستن حسن است، ولی به شرط اینکه به کسی آسیبی وارد نشود.
مثلا دروغ اقتضاء قبح دارد ولی به شرطی که امر مهم تری مثل حفظ جان یک انسان در میان نباشد.

3⃣دبرخی امور علت تامه است و هیچ قید و شرطی ندارد.
مثلا عدالت حسن است و ظلم قبیح است. همه جا و همیشه.
درحکمت ۲۵۹ در مقام بیان مورد دوم است، آنجایی که اقتضاء هست ولی علت تامه نیست.

❌پیمان شکنی بد است ولی آنجایی که دشمن پیمان شکن باشد اینجا دیگر پیمان شکنی زشت نیست بلکه پسندیده است. امیرالمومنین ع فرمودند:
التَّكَبُرُ علي المتكبِّرِ هُوَ التّواضُعِ بِعَيْنِهِ تكبر در برابر شخص متكبر عين تواضع است.
تکبر اقتضاء قبح دارد ولی وقتی در مواجهه با انسان متکبر باشد بسیار هم حسن و خوب است.

⛔️ امیرالمومنین درحکمت۴۰۶ فرمود : مَا أَحْسَنَ تَوَاضُعَ الْأَغْنِيَاءِ لِلْفُقَرَاءِ طَلَباً لِمَا عِنْدَ اللَّهِ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ تِيهُ الْفُقَرَاءِ عَلَى الْأَغْنِيَاءِ اتِّكَالًا عَلَى اللَّهِ
 چه نيكوست فروتنى توانگران در برابر بينوايان، براى به دست آوردن خشنودى خداوند، و نيكوتر از آن، مناعت بينوايان است در برابر توانگران به سبب توكلى كه بر خداى دارند.

⛔️تواضع ثروتمندان در مقابل فقرا اقتضاء حسن دارد.
ولی تکبر فقرا در مقابل ثروتمندان ظاهرا باید قبیح باشد، ولی چون علت مهمی پشت آن است که حفظ جایگاه فقر باشد همین عمل حسن میشود.

⏪ اقتضائات متفاوت، وظایف متفاوت:
وظیفه انسان در مواجهه با افراد مختلف، متفاوت است

◀️ در مواجهه با دوستان:
حضرت در خطبه ۱۵۸ فرمود:
عَاتِبْ أَخَاکَ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ، وَارْدُدْ شَرَّهُ بِالْإِنْعَامِ عَلَيْهِ.
برادرت را به هنگامى که خطايى از او سرمى زند با نيکى کردن به او، سرزنش کن! و شر وى را از راه بخشش به او، دور ساز!

◀️ در مواجهه با والدین:
امام صادق علیه السلام فرمود:
مَنْ نَظَرَ إِلَى أَبَوَيْهِ نَظَرَ مَاقِتٍ وَ هُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ لَهُ صَلَاةً.
هر كه به پدر و مادر خود ، گر چه به وى ستم كرده باشند ، با نگاه دشمنانه بنگرد ، خداوند از او نمازى را نمى پذيرد .

◀️ در مواجهه با جاهل:
قرآن کریم میفرماید:
《وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا؛ فرقان – ۶۳》
بندگان خاص خدای رحمان آنان هستند که بر روی زمین به تواضع و فروتنی راه روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب (و عتابی) کنند با سلامت نفس (و زبان خوش) جواب دهند. درحکمت ۲۱۱ فرمود: وَ الْحِلْمُ فِدَامُ السَّفِيهِ
بردباری پوزه بند انسان نادان است.

◀️در مواجهه با دشمنان وفا کننده به عهد:
قرآن کریم بعد از اعلان جنگ با مشركان پيمان‌شكن مى‌فرمايد:
《إِلاَّ الَّذِينَ عَاهَدتُّمْ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنقُصُوكُمْ شَيْئآ وَلَمْ يُظَاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَدا》
مگر كسانى از مشركان كه با آن‌ها عهد بستيد و چيزى از آن را در حقّ شما فروگذار نكردند، و احدى را بر ضدّ شما تقويت ننمودند
《 فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ؛ توبه – ۴ 》
پيمان آن‌ها را تا پايان مدّتشان محترم بشمريد، زيرا خداوند پرهيزكاران را دوست دارد!

◀️در مواجهه با دشمنان پیمان شکن:
قرآن مجيد میفرماید:
《وَ إِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً》
و هرگاه با ظهور نشانه‌هايى، از خيانت گروهى بيم داشته باشى كه عهد خود را شكسته، حمله غافلگيرانه كنند.
《 فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللهَ لاَ يُحِبُّ الْخَائِنِينَ؛ انفال – ۵۸ 》
به‌طور عادلانه به آن‌ها اعلام كن كه پيمانشان لغو شده است، زيرا خداوند، خائنان را دوست نمى‌دارد!

⛔️مقابله به مثل با خیانتکاران:
قران در مورد مقابله به مثل می فرماید:
《وَإِنْ نَّكَثُوا أَيْمَانَهُمْ مِّنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِى دِينِكُمْ؛ توبه – ۱۲》
و اگر پيمان‌هاى خود را پس از عهد خويش بشكنند، وآيين شما را مورد طعن قرار دهند.
《 فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لاَ أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ؛ توبه- 》
با پيشوايان كفر پيكار كنيد، چراكه آن‌ها پيمانى ندارند؛ شايد با شدّت عمل دست بردارند!

💠الْوَفَاءُ لِأَهْلِ الْغَدْرِ، غَدْرٌ عِنْدَ اللَّهِ
در منهاج البراعه در این مورد آورده :
فی مثل هذا المورد لا یکون ترک الوفاء غدرا، کقوله تعالی: “وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا” فان جزاء السیئه لا یکون سیئه حقیقه
از قول خدای متعال : انتقام بدی (مردم) به مانند آن بد، رواهست (نه بیشتر)
در اینجا دیگر خیانت کردن حقیقتا خیانت نیست بلکه عین وفا است و وفاداری با خیانتکار وفا نیست، بلکه عین خیانت است.

💮مرحوم کوه کمره ای میفرماید:
با بدان بد باش، با نیکان نکو*
جای گل گل باش، جای خار خار*

🔻نکته۱:
وفای به عهد در روایات:
پیامبرصلی الله علیه وآله فرمودند:
مَنْ كَانَ يُوْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآْخِرِ فَلْيَفِ إِذَا وَعَدَ
كسى كه ايمان به خدا و روز قيامت دارد بايد هرگاه وعده‌اى مى‌دهد و عهدى مى‌بندد به آن وفا كند.

⭕️راوی میگوید به امام سجاد عرض کردم:
قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع أَخْبِرْنِي بِجَمِيعِ شَرَائِعِ الدِّينِ
جميع تعليمات اسلام را جامع و حلاصه برای من بیان بفرما؟
قَالَ قَوْلُ الْحَقِّ وَ الْحُكْمُ بِالْعَدْلِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْد
فرمود: سخن حق گفتن و عادلانه قضاوت كردن و وفاى به عهد نمودن است.

💮 امیرالمومنین سلام الله علیه در نامه 53 فرمود :
فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ شَیْءٌ النَّاسُ أَشَدُّ عَلَیْهِ اجْتِمَاعاً، مَعَ تَفَرُّقِ أَهْوَائِهِمْ وَتَشَتُّتِ آرَائِهِمْ مِنْ تَعْظِیمِ الْوَفَاءِ بِالْعُهُودِ هیچ یک از فرائض الهى همچون بزرگداشت وفاى به عهد و پیمان نیست که مردم جهان با همه اختلافات و تشتت آرایى که دارند نسبت به آن اتفاق نظر داشته باشند.
و َقَدْ لَزِمَ ذَلِکَ الْمُشْرِکُونَ فِیمَا بَیْنَهُمْ دُونَ الْمُسْلِمِینَ لِمَا اسْتَوْبَلُوا مِنْ عَوَاقِبِ الْغَدْرِ
حتى مشرکان زمان جاهلیت ـ علاوه بر مسلمانان ـ آن را مراعات مى کردند، چرا که عواقب دردناک پیمان شکنى را آزموده بودند.

💮پیامبر صلی الله علیه وآله :
لاَ دِینَ لِمَنْ لاَ عَهْدَ لَه
کسى که به عهد و پیمان خود وفادار نیست دین ندارد.

💮امیرالمومنین علیه السلام :
مَا أَیْقَنَ بِاللَّهِ مَنْ لَمْ یَرْعَ عُهُودَهُ وَذِمَمَهُ کسى که به عهد و پیمان خود وفا نکند به خدا ایمان نیاورده است.

💮امام باقر علیه السلام :
ثَلاَثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لاَحَد فِیهِنَّ رُخْصَةً:
سه چیز است که خداوند اجازه تخلف به احدى درباره آنها نداده:
أَدَاءُ الاَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَالْفَاجِرِ
اداى امانت خواه صاحب امانت انسان نیکوکارى باشد یا بدکار.
وَالْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَالْفَاجِرِ
و وفاى به عهد در برابر نیکوکاران و بدکاران.
وَبِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ
و نیکى به پدر و مادر چه نیکوکار باشند یا بدکار.

🔻نکته۲:
قانون مماثلت در اسلام:
از آنجا كه قوانين اسلام طبق عقل وفطرت و عدل است، در امور مختلف برابرى را با صراحت مطرح كرده است. نه اینکه یک نفر ظلم کند، خیانت کند، حق کشی کند و دیگران صبر کنند، تو سری بخورند و حرف نزنند.
《فَمَنِ اعْتَدى‌ عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى‌ عَلَيْكُمْ؛ بقره – ۱۹۴》
هركس به شما تعدّى و تجاوز كرد، به مانند آن بر او تعدّى كنيد.
《وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ؛ بقره – ۲۲۸》
و براى زنان همانند وظايفى كه بر دوش آنها است، حقوق شايسته‌اى قرار داده شده است.
《وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ؛ مائده – ۹۵》
هر كس از شما به عمد شكارى را در حال احرام بكشد كيفر و كفّاره‌اش كشتن نظير آن حيوان از چهار پايان است.
《وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ؛ نحل – ۱۲۶》
و هرگاه خواستيد مجازات كنيد تنها به مقدارى كه بر شما تعدّى شده كيفر دهيد.

⏪مماثلت در سنّت‌ الهى:
قران کریم در آیات متعدد می فرماید:
《 و مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ؛ آل عمران – ۵۴》
دشمنان نقشه كشيدند و خداوند چاره‌جويى كرد.
《يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ؛ بقره – ۹》
منافقين مى‌خواهند خدا را فريب دهند در حالى كه او آنها را فريب مى‌دهد.
《إِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ، اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ؛ بقره – ۱۴》
مى‌گويند: ما آنها را مسخره مى‌كنيم، خداوند آنها را مسخره مى‌كند.
《نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ؛ حشر – ۱۹》
خدا را فراموش كردند و خدا نيز آنان را به فراموشى گرفتار كرد.
《فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللَّهُ؛ صف – ۵》
هنگامى كه آنها از حقّ منحرف شدند، خداوند قلوبشان را منحرف ساخت.
《وَ إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا؛ اسری – ۸》
هرگاه برگرديد، ما بازمى‌گرديم.
《لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا، الْحُسْنى‌ وَ زِيادَةٌ؛ یونس – ۲۶》
كسانى كه نيكى كردند، پاداش نيك وزياده بر آن دارند.
آنان كه در دنيا مى‌گفتند:
《سَواءٌ عَلَيْنا أَ وَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُنْ مِنَ الْواعِظِينَ؛ شعرا – ۱۳۶ 》
براى ما تفاوت نمى‌كند كه ما را انذار كنى يا نكنى، بيهوده خود را خسته نكن.
در قيامت مى‌گويند:
《سَواءٌ عَلَيْنا أَ جَزِعْنا أَمْ صَبَرْنا؛ ابراهیم – ۲۱》
چه بى‌تابى كنيم و چه شكيبايى، تفاوتى براى ما ندارد.
《مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى‌ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمى‌؛ اسری – ۷۲》
آنها كه در اين جهان از ديدن چهره حقّ نابينا بودند، در آنجا نيز نابينا هستند.
《فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ؛ بقره – ۱۵۲》
به ياد من باشيد تا به ياد شما باشم.

💮 امیرالمونین صلواه الله علیه در حکمت ۳۰۶ فرمود:
رُدُّوا الْحَجَرَ مِنْ حَیْثُ جَاءَ فَإِنَّ الشَّرَّ لَا یَدْفَعُهُ إِلَّا الشَّرُّ
سنگ را از ان مکانی که پرتاب شده برگردانید زیرا بدی را جز با بدی نمی توان جلوگیری کرد.

🔻نکته۳:
عمل نکردن اعراب معاصر به فرمایش امیرالمومنین:
الْوَفَاءُ لِأَهْلِ الْغَدْرِ، غَدْرٌ عِنْدَ اللَّهِ؛
وفادارى در برابر پيمان‌شكنان، پيمان‌شكنى در پيشگاه خداست.
وَ الْغَدْرُ بِأَهْلِ الْغَدْرِ، وَفَاءٌ عِنْدَ اللَّهِ وپيمان‌شكنى با آنان، وفادارى نزد خداوند است.

📕مرحوم مغنیه در “فی ضلال نهج البلاغه” میفرماید:
التکبر رذیله، و لکنه علی المتکبرین فضیله، لانه نوع من تادیبهم و اشعارهم بانهم اهل للاحتقار..
تکبر صفت رذیله است ولی در برابر متکبر صفت با فضیلتی است چون نوعی تادیب متکبر است چون انان اهل حقارتند.
و کذلک الغدر بمن غدر و فجر و نکث بالعهود و المواثیق.
و همچنین پیمان شکنی در برابر پیمان شکن، و شکستن تعهد و وثاق باید مثل خودشان رفتار کرد.
و اوضح مثال للغدر و النکث ما فعله الانکلیز _انگلیس_ فی الحرب العامه الاولی،
واضحترین مثال برای عهد شکنی انگلیس بود در جنگ جهانی اول.
اعطوا العهود للعرب ان یکونوا لهم عونا فی تحررهم و جهادهم ضد الاتراک، و فی نفس الوقت اعطوا فلسطین للصهاینه!.. و ما من شک ان الغدر بهم و بکل مستعمِرٍ وفاء
مرحوم مغنیه با توجه به اینکه خود اهل لبنان بوده و در بطن وقایع فلسطین قرار داشته است این مثال را میزند.
انگلیس در ظاهر اعلام کرده بود که در جنگ جهانی اول مدافع و حامی دولت های عربی منطقه است و اجازه نخواهد داد حکومت عثمانی به آنها آسیبی بزند. ولی دقیقا در همین روزها در قرارداد “سایکس – پیکو” با یهودیی ها پیمانی بست تا فلسطین را به یهودی ها بدهد و اسرائیل امروزی را شکل بدهد.

❌حکومت اسرائیل نطفه اش با خیانت و پیمان شکنی بسته شده و تا به امروز هم با شکستن تمام عهد نامه ها و پیمان نامه های بین المللی به حیات منحوس خود ادامه داده است و مبارزه و قتال با چنین موجود کثیفی قطعا وفای به عهود الهی است.

اللهم اشغل الظالمین بالظالمین
وانصر حُماهَ الدین