💠وَ قَالَ (علیه السلام) لِكُمَيْلِ بْنِ زِيَادٍ النَّخَعِيِّ:
يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ
حضرت به کمیل فرمود :
اى كميل! خانواده‌ات را دستور ده كه روزها [يَرُوحُوا] در كسب فضايل و مكارم اخلاقی بكوشند

💠 وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ  وشامگاهان [يُدْلِجُوا] در انجام حوائج مردمى كه در خوابند (گرسنگان ،محتاجان ،..)تلاش كنند.؛

💠 فَوَالَّذِي وَسِعَ سَمْعُهُ الْأَصْوَاتَ، مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً
سوگند به كسى كه تمام صداها را مى‌شنود، هركس سرور و خوشحالى در قلبى ايجاد كند

💠إِلَّا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً
خدا از آن سرور برايش لطفى مى‌آفريند

💠 فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ،
كه هرگاه مصيبتى [نَائِبَةٌ] بر او وارد شود اين لطف همچون آب در يك سطح شيب‌دار، به سرعت به سوى او سرازير شود تا آن مصيبت را از وى بشويد و دور سازد.[يَطْرُدَهَا]

💠كَمَا تُطْرَدُ غَرِيبَةُ الْإِبِلِ
همان‌گونه كه شتر بيگانه از گله يا از چراگاه خصوصی به سرعت رانده مى‌شود.

♻️حکمت ۲۵۷ از سه نکته کلی تشکیل شده است:.

👈 الف. امر به تک تک اعضای خانواده برای خود سازی .
هر انسانی در مرحله اول وظیفه شخصی دارد که خودش را اصلاح کند. متخلق به اخلاق شود و مهذب گردد.غررالحکم :
  تَخَلَّقُوا بِالْفَضْلِ
انسان باید متخلق به فضل یا همان مکارم اخلاقی بشود
وَ الْكَفِّ عَنِ الْبَغْيِ
ظلم به دیگران نکنید
وَ الْعَمَلِ بِالْحَقِّ
مسیرتان مسیر حق خواهی باشد
وَ الْإِنْصَافِ مِنْ أَنْفُسِكُمْ
و انصاف داشته باشید
وَ اجْتِنَابِ الْفَسَادِ وَ إِصْلَاحِ الْمَعَادِ.
و دوری از فساد و اصلاح اخرتتان باشد .

✳️ همانگونه که پیامبر هدف بعثت را اخلاق معرفی میکند
“إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ”
همانا من برای زنده کردن مکارم اخلاق در جامعه ، مبعوث شدم .
وظیفه همه ما این است که در مسیر باشیم و هدف بعثت را محقق کنیم.

❇️علاوه بر وظیفه شخصی که هر کسی باید در صدد اصلاح امور خویش باشد، برخی افراد وظایف سنگین تری دارند و باید دیگران را نیز هدایت کنند.
علما و ظیفه هدایتگری دارند، حکومت ها وظیفه تسهیل گری در مسیر خوبی را دارند و در خانواده نیز مرد وظیفه هدایت و رشد اهل خانواده را به عهده دارد.

✳️وظیفه سنگین مردان در هدایت خانواده قرآن کریم میفرماید:
《 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ و َأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ؛ تحریم – ۶》
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود را با خانواده خویش از آتش دوزخ نگاه دارید…
مردان مسئولیت دارند که برای هدایت خود و خانواده تمام تلاش را به کار بگیرند و مقدمات اصلاح خانواده را فراهم کنند. فقط پول آوردن و تامین مخارج خانواده نیست .

❇️کیفیت هدایت خانواده
ابوبصیر میگوید از امام صادق علیه السلام در مورد آیه
“قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ” پرسیدم.
قُلْتُ هَذِهِ نَفْسِی أَقِیهَا فَکَیْفَ أَقِی أَهْلِی
این نفس من است، می‌توانم آن را حفظ کنم، ولی چگونه اهل بیت خودم را حفظ کنم؟
قَالَ تَأْمُرُهُمْ بِمَا أَمَرَهُمُ اللَّهُ بِهِ وَ تَنْهَاهُمْ عَمَّا نَهَاهُمُ اللَّهُ عَنْهُ
فرمود: «آنان را به آنچه خداوند به آن امر کرده است، امر کنید و از آنچه خداوند از آن نهی کرده، نهی کنید.
 فَإِنْ أَطَاعُوکَ کُنْتَ وَقَیْتَهُمْ وَ إِنْ عَصَوْکَ فَکُنْتَ قَدْ قَضَیْتَ مَا عَلَیْکَ
اگر تو را اطاعت کنند، آنان را حفظ کرده­ ای و اگر از تو سر پیچی کردند، آنچه بر عهده‌ی تو بود، به انجام رسانده­ ای

❎وظیفه مرد بی تفاوت نبودن است.
امام صادق علیه السلام :
لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَه جَلَسَ رَجُلٌ مِنَ الْمُسْلِمِینَ یَبْکِی وَ قَالَ أَنَا عَجَزْتُ عَنْ نَفْسِی، کُلِّفْتُ أَهْلِی
مردی از مسلمین درحالی‌که گریه می‌کرد، نشست و گفت: «من از خودم عاجز هستم، حال آنکه خانواده من نیز به من سپرده شده است»
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) حَسْبُکَ أَنْ تَأْمُرَهُمْ بِمَا تَأْمُرُ بِهِ نَفْسَکَ وَ تَنْهَاهُمْ عَمَّا تَنْهَی عَنْهُ نَفْسَکَ
پیامبر ص فرمود:امر کردن آن‌ها به آنچه به نفس خویش امر می‌کنی، و نهی‌کردن آن‌ها از آنچه نفس خویش را از آن نهی می‌کنی، برای تو کافی است.
حتی پیامبر مامور به هدایت خانواده است قرآن کریم به پیامبر ص دستور میدهد:
《و َأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ واصْطَبِرْ عَلَيْهَ؛ طه 》
خانواده خود را به نماز فرمان ده؛ و بر انجام آن شکیبا باش!

🔻نکته:
مكارم اخلاق، تمام عبادتها ، احکام دین،واجبات ،ترک محرمات ،مستحبات ، همه فضايل اخلاقى را كه در آيات و روايات و كتب علماى اخلاق وارد شده است شامل مى‌شود.

📗در کافی شریف باب المکارم آمده ؛
امام صادق علیه السلام :
الْمَكَارِمُ عَشْرٌ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ فِيكَ فَلْتَكُنْ
مكارم اخلاق ده تاست ، اگر مى توانى آنها را داشته باش؛ این مکارم ارثی نیست.
فَإِنَّهَا تَكُونُ فِي الرَّجُلِ وَ لَا تَكُونُ فِي وَلَدِهِ
زيرا گاهى شخص آنها را دارد، ولى فرزندش ندارد .
وَ تَكُونُ فِي الْوَلَدِ وَ لَا تَكُونُ فِي أَبِيهِ
و گاهى در فرزند هست و در پدرش نيست.
وَ تَكُونُ فِي الْعَبْدِ وَ لَا تَكُونُ فِي الْحُرِّ
و گاهى در بنده هست و در آزاد نيست
قِيلَ وَ مَا هُنَّ قَالَ صِدْقُ الْبَأْسِ وَ صِدْقُ اللِّسَانِ  
این ده مورد عبارتند از :
پايمردى در جنگ، راستگويى ،
وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ
امانتدارى ، صله رحم
وَ إِقْرَاءُ الضَّيْفِ  وَ إِطْعَامُ السَّائِلِ  
ميهمان نوازى ، اطعام بينوا
وَ الْمُكَافَأَةُ عَلَى الصَّنَائِعِ  
جبران كردن نيكيها
وَ التَّذَمُّمُ لِلْجَارِ
مراعات حقّ همسايه
وَ التَّذَمُّمُ لِلصَّاحِبِ
مراعات حقّ رفيق
 وَ رَأْسُهُنَّ الْحَيَاءُ
و در رأس همه، شرم و حيا

✳️امام صادق علیه السلام :
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ رُسُلَهُ بِمَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ
خداى عز و جل رسولانش را به مكارم اخلاق اختصاص داد.
فَامْتَحِنُوا أَنْفُسَكُمْ
بهتر است كه شما،خود را بيازماييد.
فَإِنْ كَانَتْ فِيكُمْ فَاحْمَدُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ ذَلِكَ مِنْ خَيْرٍ
،اگر در شما وجود دارند،خدا را سپاس‌گذاريد و بدانيد كه اين از خير و خوبى است.
وَ إِنْ لَا تَكُنْ فِيكُمْ فَاسْأَلُوا اللَّهَ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ فِيهَا
و اگر در شما نباشند از خدا خواهش كنيد و به آنها ميل داشته باشيد.
 قَالَ فَذَكَرَهَا عَشَرَةً الْيَقِينَ وَ الْقَنَاعَةَ وَ الصَّبْرَ وَ الشُّكْرَ وَ الْحِلْمَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ السَّخَاءَ وَ الْغَيْرَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْمُرُوءَةَ سپس آنها را ده چيز شمرد:
يقين، قناعت،
صبر،شكر،
حلم، خوش‌خلقى،
سخاوت، غيرت،
شجاعت، مروت

👈 ب. کمک به دیگران:
حضرت به کمیل سفارش میکند به صورت خانوادگی و به دور از هیاهوی مادی دنبال برطرف کردن مشکلات مردم باشند.
انسان بايد خدماتش به مردم بى سر و صدا و غالبآ مخفيانه باشد .
تعبير «مَنْ هُوَ نائِمٌ
(كسى كه در خواب است) برای آن است که آبروهاى آن‌ها محفوظ بماند و در برابر ديگران شرمنده نشوند. و انسان هم دچار عجب و غرور و ریا نشود و کارش برای رضای خدا باشد.

❇️برنامه کمک رسانی دائمی به نیازمندان، پیامبر صلی الله علیه و آله :
وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ
سوگند به كسى كه جان محمد در دست قدرت اوست
لا يُوْمِنُ بِي عَبْدٌ يَبِيتُ شَبْعَانَ و َأَخُوهُ أَوْ قَالَ جَارُهُ الْمُسْلِمُ جَائِعٌ
كسى كه شب سير بخوابد و برادر مسلمانش گرسنه ، يا فرمود: همسايه مسلمانش گرسنه باشد به نبوت من ايمان نياورده است.

✳️ حضرت در نامه ۴۵ فرمود :
هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَيَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الأَطْعِمَةِ
هيهات كه هواى نفس بر من چيره شود و حرص و طمع مرا وادار به انتخاب طعام‌هاى لذيذ نمايد
وَلَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوِ الْيَمَامَةِ مَنْ لا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَلا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ
در حالى كه شايد در سرزمين حجاز يا يمامه کسی باشد كه حتى اميد براى به دست آوردن يك قرص نان نداشته و هرگز شكمى سير به خود نديده باشد
أَوْ أَبِيتُ مِبْطَاناً وَحَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَأَكْبَادٌ حَرَّى
آيا من با شكمى سير بخوابم در حالى كه در اطراف من شكم‌هاى گرسنه و جگرهاى تشنه باشد.

✳️شخصی امام سجاد را نیمه شب دید که بار هیزم به دوش می کشد گفت اجازه بدهید من اینکار را انجام دهم حضرت فرمود نه
من مسافرم باید خودم بارم را ببرم صبح حضرت را دید گفت :آقا مگر نگفتید مسافرید ؟!!
اینجا چه می کنید ؟
حضرت فرمود من مسافر قیامتم باید بارم رو خودم بر دوش بکشم.

👈 ج. ایجاد سرور در قلب دیگران و اثرات آن
يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ، وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ؛ فَوَالَّذِي وَسِعَ سَمْعُهُ الْأَصْوَاتَ، مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً
سوگند به كسى كه تمام صداها را مى‌شنود، هركس سرور و خوشحالى در قلبى ايجاد كند
إِلَّا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً
خدا از آن سرور برايش لطفى مى‌آفريند
فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ،
كه هرگاه مصيبتى بر او وارد شود اين لطف همچون آب در يك سطح شيب‌دار، به سرعت به سوى او سرازير شود تا آن مصيبت را از وى بشويد و دور سازد.
كَمَا تُطْرَدُ غَرِيبَةُ الْإِبِلِ
همان‌گونه كه شتر بيگانه از گله يا از چراگاه خصوصى رانده مى‌شود.

🔻نکته:
منظور از خلق لطف چیست؟
“خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً”
به طور کلی در مورد “خلق لطف” چهار نظریه وجود دارد:

👈الف. خداوند ملکی به نام لطف خلق میکند که کمک کند به انسان اهل کار خیر کمک کند.
قطب راوندی:
و قولُه خلق الله مِن ذلک السرور لطفاً ای خَلَقَ تعالی بدل ذلک السرور ملکا ذا لطف، و یبعث ذلک الملک اللطیف عند کل بلیهٍ علی عجله لیخلُصَه منها
خداوند در مقابل احسان و خوشحال کردن دیگران ملکی را خلق میکند که همه وظیفه اش دفاع و کمک به انسان اهل خیر است.

👈ب. این لطف، همان لطف و مهربانی خداست. ابن میثم بحرانی :
هیچ کسی نیست که دلی را شاد سازد مگر این که خداوند به جای آن شادی، به او لطف و مهربانی مرحمت می کند. خدا به این دلیل لطف می کند که آن بنده درد کشیده با خلوص شخص را دعا می کند .

👈ج. مقصود از لطف ایجاد نشاط روحی است. فیض الاسلام:
کسی که دلی را شاد و خرم گرداند مگر آن که خداوند عوض آن شادی و خرمی برایش لطف و مهربانی (خوشی معنوی که بر اثر انجام کار نیک به شخص رو می آورد) بیافریند.
خداوند عوض هر کار خیری انسان را به نشاطی میرساند که خود این نشاط باعث میشود خیلی از مشکلات و گرفتاری ها در انسان به وجود نیایند.

👈د. این لطف، نور قیامت است.
امام صادق علیه السلام :
 إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ خَرَجَ مَعَهُ مِثَالٌ مِنْ قَبْرِهِ يَقُولُ لَهُ أَبْشِرْ بِالْكَرَامَةِ مِنَ اللَّهِ وَ السُّرُورِ فَيَقُولُ لَهُ بَشَّرَكَ اللَّهُ بِخَيْرٍ قَالَ ثُمَّ يَمْضِي مَعَهُ يُبَشِّرُهُ بِمِثْلِ مَا قَالَ
هنگامى كه در قيامت انسانِ باايمان از قبرش خارج مى‌شود نوری از قبر با او برمى‌خيزد و او را بشارت به خير مى‌دهد.
إِذَا مَرَّ بِهَوْلٍ قَالَ لَيْسَ هَذَا لَكَ وَ إِذَا مَرَّ بِخَيْرٍ قَالَ هَذَا لَكَ فَلَا يَزَالُ مَعَهُ يُؤْمِنُهُ مِمَّا يَخَافُ وَ يُبَشِّرُهُ بِمَا يُحِبُّ حَتَّى يَقِفَ مَعَهُ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذَا أَمَرَ بِهِ إِلَى الْجَنَّةِ
و اگر عذابی پیش بیاید به او میگوید این عذاب برای تو نیست، و در تمام مراحل قيامت با اوست و از ترس و وحشت او مى‌كاهد تا زمانى كه او را وارد بهشت مى‌سازد.
.فَيَقُولُ مَنْ أَنْتَ رَحِمَكَ اللَّهُ تُبَشِّرُنِي مِنْ حِينِ خَرَجْتُ مِنْ قَبْرِي وَ آنَسْتَنِي فِي طَرِيقِي وَ خَبَّرْتَنِي عَنْ رَبِّي
شخص مؤمن از این نور مى‌پرسد: تو كيستى كه همراه من آمدى و در تمام اين مسير مونس من بودى؟
قَالَ فَيَقُولُ أَنَا السُّرُورُ الَّذِي كُنْتَ تُدْخِلُهُ عَلَى إِخْوَانِكَ فِي الدُّنْيَا خُلِقْتُ مِنْهُ لِأُبَشِّرَكَ وَ أُونِسَ وَحْشَتَكَ
من همان سرورى هستم كه بر برادرانت در دنيا وارد ساختى. من از آن آفريده شدم كه تو را بشارت دهم ومونس تنهايى و وحشت تو باشم.

⏪خلاصه اینکه: لطف همان خلق ملک، مهربانی و لطف خداست،  نشاط معنوی است، نور قیامت است.

✳️کمک خدا به انسان نیکوکار، خیلی سریع اتفاق می افتد
حضرت برای نشان دادن سرعت کمک به انسان خیّری که اهل گره گشایی از کار دیگران و ادخال سرور در قلب مردم است دو مثال میزند:

 ◀️نخست جريان آب در يك سراشيبى

◀️دوم به محض اینکه شتر غریبه ای وارد یک آبشخور شود، بقیه شترها به او حمله میبرند.
به محض اینکه مشکل و گرفتاری برای انسان به وجود بیاید، خداوند به کمک او می آید.

📗 چند روایت در باب ادخال سرور در قلب مومن ، اصول کافی
باب اِدْخالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤمِنينَ
پیامبر صلی الله علیه و آله :
مَنْ سَرَّ مُوْمِناً فَقَدْ سَرَّنِي وَمَنْ سَرَّنِي فَقَدْ سَرَّ اللَّهَ
كسى كه مؤمنى را مسرور كند مرا مسرور ساخته و كسى كه مرا مسرور كند خدا را مسرور كرده است.

✳️پیامبر صلی الله علیه وآله همین مضمون را در مورد حضرت زهرا سلام الله بیان فرمود که غضب فاطمه غضب من و غضب من ،غضب خداست و خوشحالی فاطمه خوشحالی من است و خوشحالی من خو شحالی خداست

❇️ پیامبر صلی الله علیه و آله :
إِنَّ أَحَبَّ الأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُوْمِنِينَ
محبوب‌ترين اعمال نزد خداوند، وارد كردن سرور بر مؤمنان است.

غفرالله لی و لکم الحمدلله رب العالمین