🔺 حضرت در این حکمت پانزده صفت از صفات برجسته ای که انسان باید آنها را در خود ایجاد کند و مراقب آنها باشد را بیان میکند. این صفات و عمل به آنها بسیار تاثیر گذار و سازنده است.

🔻صفت ۱🔻

💠و قَالَ (علیه السلام): مَنْ نَظَرَ فِي عَيْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَيْبِ غَيْرِهِ هركس به عيب خود بنگرد از عيبجويى ديگران بازمى ماند.

🔴 بى شك انسان بى عيب غير از معصومان وجود ندارد. بعضى عيوب كمترى دارند و بعضى بيشتر،
بنابراين عقل و درايت ايجاب مى كند انسان به جاى اينكه به عيب ديگران بپردازد به اصلاح عيب خويش بپردازد.
اصولاً كسى كه به اصلاح عيب خويش مى پردازد مجالى براى عيب جويى ديگران نمى بيند واگر مجالى هم داشته باشد شرم مى كند و به خود مى گويد: من با داشتن اين عيوب چگونه به عيب جويى ديگران بپردازم. درخطبه ۱۷۶ فرمود :
طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ عَيبُهُ عَنْ عُيوبِ النَّاسِ خوشا به حال كسى كه اشتغالش به عيوب خود، او را از اشتغال به عيوب مردم بازدارد.
اميرمومنان على عليه السلام در حديث ديگرى مى فرمايد:
أَعْقَلُ النّاسِ مَنْ كانَ بِعَيْبِهِ بَصيراً وَعَنْ عَيْبِ غَيْرِهِ ضَريراً
عاقل ترين مردم كسى است كه بيناى عيب خود باشد و كور از عيب ديگران.

🟢امام صادق سلام الله علیه فرمود :
ثَلاثَةٌ فِى ظِلِّ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ يوْمَ لا ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ
سه گروه در سايه عرش خدا در روز قيامت هستند در آن روزى كه سايه اى جز سايه او نيست .
رَجُلٌ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ
كسانى كه عدالت را درمورد حقوق خود با ديگران رعايت مى كنند.
وَ رَجُلٌ لَمْ يُقَدِّمْ رِجْلاً وَ لَمْ يُوَخِّرْ رِجْلاً أُخْرَى حَتَّى يعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ رِضًى أَوْ سَخَطٌ
و كسانى كه گامى جلو و گامى به عقب نمى گذارند مگر اينكه بدانند رضاى خدا در آن است يا خشم او.
وَرَجُلٌ لَمْ يعِبْ أَخَاهُ بِعَيبٍ حَتَّى ينْفِى ذَلِکَ الْعَيبَ مِنْ نَفْسِهِ
و كسانى كه هيچ عيب را بر برادر خود نگيرند مگر اينكه نخست آن عيب را از خود دور سازند.
فَإِنَّهُ لا ينْفِى مِنْهَا عَيباً إِلاَّ بَدَا لَهُ عَيبٌ آخَرُ وَكَفَى بِالْمَرْءِ شُغُلاً بِنَفْسِهِ عَنِ النَّاسِ
زيرا انسان هيچ عيبى را برطرف نمى سازد مگر اينكه عيب ديگرى از خودش براى او ظاهر مى شود و اين كار او را از پرداختن به عيوب ديگران بازمى دارد.

🟠حضرت درحکمت ۳۵۳ فرمود:
أَكْبَرُ الْعَيْبِ، أَنْ تَعِيبَ مَا فِيكَ مِثْلُهُ. بزرگترين عيب آن است كه آنچه را در خود توست براى ديگران عيب بشمارى.
اگر فرض کنیم دو نفر یک عیب را دقیقا مثل هم دارند، حضرت میفرماید عیب تو از عیب دیگری بزرگ تر است
(با اینکه هر دو یک عیب و به یک اندازه هستند) علت آن است که این شخص علاوه بر عیب خودش یک روحیه عیب جویی دارد که این هم میشود عیب دوم و عیب را بزرگتر میکند.

🔴سزاوار و سزاوارترین افراد به پرده پوشی عیوب افراد است.
در نامه ۵۳ فرمود:
فَإِنَّ فِي النَّاسِ عُيُوباً الْوَالِي أَحَقُّ مَنْ سَتَرَهَا
در غالب مردم عيوبى وجود دارد که از نظرها پنهان است و والى از همه سزاوارتر است که آنها را بپوشاند،
فَلاَ تَکْشِفَنَّ عَمَّا غَابَ عَنْکَ مِنْهَا
بنابراين لازم است عيوبى را که بر تو پنهان است آشکار نسازى.
فَإِنَّمَا عَلَيْکَ تَطْهِيرُ مَا ظَهَرَ لَکَ، وَاللهُ يَحْکُمُ عَلَى مَا غَابَ عَنْکَ
وظيفه تو تنها اين است که آنچه را بر تو ظاهر گشته اصلاح کنى و آنچه از تو مخفى مانده خدا درباره آن داورى مى کند.
فَاسْتُرِ الْعَوْرَةَ مَا اسْتَطَعْتَ يَسْتُرِ اللهُ مِنْکَ مَا تُحِبُّ سَتْرَهُ مِنْ رَعِيَّتِکَ
تا آنجا که در توان دارى عيب پوشى کن تا خدا عيوب تو را که دوست دارى از رعيتت پنهان باشد، بپوشاند.
حاکم سزاورترین است، ولی همه مردم نیز در پوشاندن عیوب دیگران وظیفه دارند.
ثمره پرده پوشی از عیوب دیگران به خود انسان بر میگردد و خدا پرده پوشی میکند بر عیوب انسان.

🔻نکته:
انسان در هر مرحله ای که باشد، جا برای رشد دارد و پر از عیوب است.
فاصله ی بین هدف با چیزی که الان هستیم،‌ عیوب ماست.
عیوب منحصر به گناه نیست؛ مدارج معنوی که هنوز به آنها نرسیده ایم نیز عیوب ما هستند.
درحکمت ۲۵۷ فرمود:
يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ، وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ اى كميل! خانواده‌ات را دستور ده كه روزها در كسب فضايل و مكارم بكوشند وشامگاهان در انجام حوائج مردمى كه در خوابند تلاش كنند..

📙به تعبیر اقبال لاهوری:
به ضرب تیشه بشکن بیستون را /
که فرصت اندک و گردون دو رنگ است
باید با تیشه و ابزار سخت‌کوشی بیستون را بشکنیم، زیرا زمان کم و دنیا ناپایدار است.
حکیمان را در این اندیشه بگذار/
شرر از تیشه خیزد یا ز سنگ است
فقط افراد حکیم و دانا هستند که میدانند جرقه وقتی حاصل میشود که تیشه ی سخت با کوه سخت برخورد میکند.
یعنی هم انسان باید سفت و محکم باشد، هم راه باید سختی و مشثقت داشته باشد تا جرقه‌ی رشد و کمال روشن شود.

🔻صفت ۲🔻

💠 و مَنْ رَضِيَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ يَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ
و هركس به آنچه خدا به او روزى داده راضى شود، بر آنچه از دست داده اندوهناك نمى گردد.

🟢 بسيارند كسانى كه پيوسته به دليل از دست دادن اموال يا مقامات خود، گرفتار غم و اندوهند و با اينكه زندگى نسبتآ مطلوبى دارند غم و اندوه همچون طوفانى زندگى آنها را مشوش مى سازد، در حالى كه اگر قناعت پيشه مى كردند و به آنچه خدا به آنها داده بود راضى مى شدند، غم و اندوه از صفحه دل آنها برچيده مى شد و زندگى خوب و آرامى داشتند.

📙علامه شوشتری میفرماید:
“مَنْ رَضِيَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ يَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ” لِأَنَّهُ یَعْلَمُ أَنَّ مَا فَاتَهُ لَمْ یَکُنْ رِزْقَهُ، فَلِمَ هُوَ یَحْزَنُ؟
زیرا او می‌داند آنچه از دستش رفته، روزی او نبوده است؛ پس چرا اندوهگین شود؟
انسان بايد بداند بسيارى از امورى كه از دست مى رود هيچگاه مقدر نبوده است كه نصيب وى شود، پس چرا براى آنچه براى انسان مقدر نيست غمگين گردد.

🟠گوارایی زندگی به رضایت است.
حضرت در غرر الحکم فرمود:
إِنّ أَهْنَأَ النّاسِ شَيْئَا مَنْ كانَ بِما قَسَّمَ اللّهُ لَهُ راضِيا
آن كسی كه به قسمتى كه خدا براى او معيّن كرده، راضى است، گواراترين زندگى را دارد.

🔴آسایش دو گیتی وقت رضای مولاست. در غرر الحکم فرمود:
اِرْضِ تَسْتَرِحْ
راضى باش، آسوده خواهى بود.
در تمام نهج البلاغه، این چند جمله نیز در ادامه کلام حضرت آمده است:
مَنْ رَضِيَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ يَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ هر کس به روزی خدا راضی باشد، بر آنچه از دستش رفته اندوهگین نشود،
وَمَنْ رَضِيَ بِقِسْمِ اللَّهِ لَهُ لَمْ يَأْسَفْ عَلَى مَا فِي يَدِ غَيْرِهِ
و هر کس به قسمت الهی برای خود خشنود باشد، بر آنچه در دست دیگران است افسوس نخورد،
وَمَنْ رَضِيَ مِنَ اللَّهِ بِالْيَسِيرِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِيَ اللَّهُ مِنْهُ بِالْيَسِيرِ مِنَ الْعَمَلِ
و هر کس از خدا به روزی اندک راضی باشد، خداوند از او به عمل کم راضی خواهد بود.

🔻نکته:
برخی غصه‌ها، مشکلی را که حل نمیکند هیچ، مشکلات جدید نیز ایجاد میکنند.
از دست رفته ها را حرص خوردن نه تنها از دست رفته ها را بر نمی گرداند بلکه برخی نعمت های دیگر را نیز از انسان سلب میکند.

🔴دنیا زدگی ، لذت محبت را از کام میبرد. در حدیث قدسی خداوند به حضرت داود فرمود:
مَا لِأَوْلِيَائِي وَ اَلْهَمَّ بِالدُّنْيَا
اوليای‌ من چه کار دارند با غم و غصه ی دنیایی؟،
إِنَّ اَلْهَمَّ يُذْهِبُ حَلاَوَةَ مُنَاجَاتِي مِنْ قُلُوبِهِمْ
زيرا علاقه به دنيا، شيرينی‌ مناجات مرا از دلهای‌ آنان بيرون می‌‌كند.
يَا دَاوُدُ ، إِنَّ مَحَبَّتِي مِنْ أَوْلِيَائِي أَنْ يَكُونُوا رُوحَانِيِّينَ لاَ يَغْتَمُّونَ.
ای‌ داود، من می‌‌خواهم اوليای‌ من روحانی‌ باشند كه امور دنيا نتواند آنها را غمناك و متأثر كند.

🟢هفت ثمره تلخ حرص و علاقه به دنیا: امام صادق علیه السلام فرمود:
اَلْحَرِيصُ بَيْنَ سَبْعِ آفَاتٍ صَعْبَةٍ
حريص گرفتار هفت آفت است و هر كدام از اين آفت‌ها،در نهايت صعب و دشوارى است.
فِكْرٍ يَضُرُّ بَدَنَهُ وَ لاَ يَنْفَعُهُ
۱. فكر جمع کردن مقدار بیشتری از دنیا كه ضرر به آخرت دارد و نفع به دنيا ندارد.
وَ هَمٍّ لاَ يَتِمُّ لَهُ أَقْصَاهُ
۲. غم و غصه ای که انتها و پایانی ندارد.
وَ تَعَبٍ لاَ يَسْتَرِيحُ مِنْهُ إِلاَّ عِنْدَ اَلْمَوْتِ
۳. سختی و رنجی که هرگز راحتی با آن نیست مگر با آمدن مرگ.
وَ يَكُونُ عِنْدَ اَلرَّاحَةِ أَشَدَّ تَعَباً
۴. و تازه با آمدن مرگ هم سختی های او شروع میشود.
وَ خَوْفٍ لاَ يُورِثُهُ إِلاَّ اَلْوُقُوعَ فِيهِ
۵. و ترس همیشگی برای از دست دادن سرمایه و دزدیده شدن و… که راهی نیز ندارد و برای سود بیشتر باید این ترس را بپذیرد.
وَ حُزْنٍ قَدْ كَدَّرَ عَلَيْهِ عَيْشَهُ بِلاَ فَائِدَةٍ
۶. حزن و نگرانی همیشگی که اجازه لذت بردن از زندگی را به او نمیدهد.
وَ حِسَابٍ لاَ مَخْلَصَ لَهُ مَعَهُ مِنْ عَذَابِ اَللَّهِ تَعَالَى إِلاَّ أَنْ يَعْفُوَ اَللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ
۷. حساب و کتاب اموال و بدهی و دارایی ها که برای او همیشگی است و این حساب و کتاب او را از توجه به حساب قیامت غافل کرده و مستوجب عذاب است.
وَ عِقَابٍ لاَ مَفَرَّ لَهُ مِنْهُ وَ لاَ حِيلَةَ
و سرانجام دنیا طلبی عقاب و عذاب است که راه فرار از آن وجود ندارد.

🔻صفت ۳🔻

💠 و مَنْ سَلَّ سَيْفَ الْبَغْيِ قُتِلَ بِهِ
و آن كسی كه تيغ ستم بركشد سرانجام خودش با آن كشته مى شود.

🔴از مطالب قطعی و غیر قابل تردید در نهج البلاغه آن است که هر کسی ظلمی مرتکب شود، جزای آن ظلم را در همین دنیا خواهد دید. و در قیامت نیز جزای ظالم قطعی و سنگین است.

🟢 اگرچه حضرت وعده کشته شدن ظالم با همان آتشی که روشن کرده است را داده است:
برخی شارحان این جمله را از باب تغلیب میدانند. یعنی بسیاری از موارد اینگونه است.
برخی نیز می فرمایند این قانون همیشگی و همگانی است اگر چه انسان ها نتوانند آن را درک کنند و از حیطه ی علم آنها خارج باشد.

🟠 از هر دست بدهی از همان دست می گیری.
در حالات «ابومسلم خراسانی» آمده است كه او قریب ششصدهزار نفر را به طور غافلگيرانه و ناجوانمردانه و توأم با شكنجه به قتل رسانيد. هنگامى كه منصور دوانيقى خواست او را به قتل برساند اين دو شعر را براى او خواند.
زَعَمْتَ أَنَّ الدِّينَ لا يَنْقَضي
فَاسْتَوْفِ بِالْكَيْلِ أبا مُجْرِمٍ
گمان كردى كه دِين ادا نمى شود. اى ابومجرم!
با همان پيمانه اى كه به ديگران مى نوشاندی دريافت دار!
اشْرَبْ بِكَأسٍ كُنْتَ تَسْقي بِها
اَمَرَّ فِي الْحَلْقِ مِنَ الْعَلْقَمِ
از همان جامى بنوش كه با آن تلخ ترين آب ها را به ديگران مى دادى.

📙ظالم به همان ظلمی که کرده است مبتلا میشود.
در تاریخ داریم هنگامى كه چند ماه پس از خلافت متوكل عباسى، او بر بر محمد بن عبدالملك که از وزرای معتصم و الواثق بالله بود خشمگین شد.
محمد بن عبدالملک در زمان وزارتش تنورى از آهن ساخته بود ودرون آن ميخهايى كار گذاشته بود؛ ميخهايى تيز همچون سوزن و به اين وسيله مخالفان خود را شكنجه مى كرد و مى كشت. متوكل دستور داد خودش را در همان تنور بيندازند.
محمد بن عبدالملک وقتی در آن تنور بود دو بیت شعر برای متوکل نوشت:
هِىَ السَّبِيلُ فَمِنْ يَوْم إلى يَوْمٍ
كَأنَّهُ ما تَريکَ الْعَيْنُ فِي النَّوْمِ
اين راهى است كه هر روز رونده اى دارد و شبيه چيزى است كه انسان در خواب مى بيند.
لا تَجْزِعَنَّ رُوَيْدآ إنَّها دُوَلٌ
دُنْيا تُنَقِّلُ مِنْ قَوْمٍ إلى قَوْمٍ
بى تابى نكن، آرام باش اينها حكومت هايى است دنيوى كه از گروهى به گروه ديگر منتقل مى شود.
او نوشته بود من به جزای کارهای خودم رسیدم و در همان تنوری که دیگران را عذاب کردم، عذاب شدم.
هنگامى كه فرداى آن روز اين نامه به دست متوكل رسيد كمى متنبه شد و دستور داد او را از آن تنور خارج كنند. وقتى به سراغ او آمدند مرده بود و حبس او در آن تنور چهل روز به طول انجاميد.
چاه مکن بهر کسی…/

🟢 امیرالمومنین به فرزندش امام حسين عليه السلام ضمن نصايح فراوانى فرمود:
وَمَنْ حَفَرَ بِئْراً لاَِخِيهِ وَقَعَ فِيهَا
كسى كه چاهى براى ديگران حفر كند سرانجام خودش در آن چاه خواهد افتاد.

🔻نکته:
خداوند عالم طبیعت را با شعور و فهم خلق کرده است و عالم از ظالم انتقام میگیرد.

یک آجر غصبی انتقام میگیرد.
حضرت درحکمت ۲۴۰ فرمود:
الْحَجَرُ الْغَصِيبُ فِي الدَّارِ، رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا.
سنگ غصبى در بناى خانه، در گرو ويرانى آن است.
شمشیر ظالم، انتقام میگیرد.
درحکمت ۳۴۹ فرمود:
مَنْ سَلَّ سَيْفَ الْبَغْيِ قُتِلَ بِهِ
هر كه تيغ ستم بيرون كشد، سرانجام، خونش به آن بريزد.

🟢 آسمان و زمین انتقام میگیرد.
خطبه ۱۴۳ در جزیان نماز استسقاء فرمود:
أَلَا وَ إِنَّ الْأَرْضَ الَّتِي تُقِلُّكُمْ وَ السَّمَاءَ الَّتِي تُظِلُّكُمْ مُطِيعَتَانِ لِرَبِّكُمْ
آگاه باشيد زمينى که شما را بر دوش خود حمل کرده، و آسمانى که بر سر شما سايه افکنده، هر دو مطيع فرمان پروردگار شما هستند.

📕داستان عجیبی از حضرت دانیال نبی:
سید هاشم بحرانی در تفسیر البرهان، علامه مجلسی در بحار و مرحوم جزایری در قصص الانبیاء آورده اند که حضرت دانیال هم دوره بود با بُخت النصر که حاکم ظالمی بود.

↩️بخت النصر جناب دانبال را به زندان عمیقی انداخته بود و شیری ماده ای نیز با او همراه کرده بود.
در عین تعجب میدیدند که شیر گرسنه خاک می خورد و کاری به دانیال ندارد.

↩️یک وقتی بخت النصر خوابی دید که همه معبران از تعبیر او عاجز شدند و دانیال را خواست.
دانیال نبی گفت هم خوابت را برای تو میگویم هم تعبیرش را
جناب دانیال فرمود:
رَأَيْتَ كَأَنَّ رَأْسَكَ مِنْ كَذَا وَ صَدْرَكَ مِنْ كَذَا قَالَ هَكَذَا رَأَيْتُ
خواب دیدی كه سرت از آهن و پاهايت از مس و سينه‌ات از طلا پر شده است. او گفت همینطور است.
فَمَا ذَاكَ
تعبیر خوابمم چیست؟!
فَقَالَ ذَهَبَ مُلْكُكَ وَ أَنْتَ مَقْتُولٌ إِلَى ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ
گفت: بعد از سه روزی میمیری و حکومت از تو گرفته میشود.
بخت النصر گفت:
إِنَّ عَلَيَّ لَسَبْعَ مَدَائِنَ عَلَى بَابِ كُلِّ مَدِينَةٍ حَرَسٌ
من هفت شهر دارم که در ورودی هر شهر نگهبانانی است
وَ مَا رَضِيتُ بِذَلِكَ حَتَّى وَضَعْتُ بُطَّةً مِنْ نُحَاسٍ عَلَى بَابِ كُلِّ مَدِينَةٍ
و مرغابی های پیری را بر در شهر آویزان کرده ام
لاَ يَدْخُلُ غَرِيبٌ إِلاَّ صَاحَتْ
که با دیدن افراد غریبه به فریاد در میآیند.

↩️بخت النصر فرزندى نداشت و پسرى را به فرزندى پذيرفته بود و علاقۀ بسيارى به او داشت . در شب سومی که وعده ی مرگ به او داده شده بود ؛
بخت النصر شمشيرش را به پسر خوانده‌اش داد تا هرجنبنده‌اى را كه ديد بكشد ولى آن پسر بخت نصر را كشت و به زندگى‌اش پايان داد.

اللهم اجعل عواقب امورنا خیرا