💠و قَالَ (عليه السلام): الْعَفَافُ زِينَةُ الْفَقْرِ، وَ الشُّكْرُ زِينَةُ الْغِنَى
عفّت و خويشتندارى، زينت فقر است و شكر و سپاس، زينت غنا و توانگرى است

↩️این حکمت بدون هیچ تفاوتی در حکمت ۶۸ نیز آمده است.
در ذیل حکمت ۶۸ به طور مبسوط در مورد معانی عفت توضیح داده شد.

⏪عفت فقط به معنای خودنگهداری در مقابل شهوت نیست، بلکه مطلق خود نگهداری و مراقبت از خویش را شامل میشود.
انسان فقیر در معرض خطرات زیادی هست از کفرگرفته تا تملق و چاپلوسی و دین فروشی برای دنیا؛ تا دست زدن به کارهای خلاف مثل دزدی و خیانت و …
حضرت میفرماید همین فقر را که به ظاهر زشت است میتوان با عفت و خودنگهداری به یک کالای زینتی و با ارزش تبدیل کرد. زینت فقر ،عفت داشتن است .

↩️ از طرفی نیزگفته شد که خود ثروت به خودی خود زینت نیست، بلکه نوع مواجهه انسان با ثروت و غنا است که به او زیبایی یا زشتی میدهد. زیبایی و زینت ثروتمندی آن است که انسان شاکر باشد.دنیا داری خطراتی هم دارد ،یکی از خطرات ناسپاسی است
شکر نیز انواعی دارد از شکر عملی تا شکر قلبی تا شکر لسانی.

_ علاوه بر مطالبی که در حکمت 68 بیان شد، نکات دیگری نیز در مورد این حکمت قابل بیان است.

⏪همان طوری که موجودات عالم که امور مادی هستند زشت و زیبا دارند و علامتهای زیبائی و زشتی برای آنها تعیین شده، برای امور معنوی و مسائلی که قابل رویت نیستند علامتهای زشتی و زیبائی وجود دارد. فقیر هر چند دستش تهی است و به صورت ظاهر نازیباست ولی با داشتن مناعت طبع، عزت نفس و عفت، زشتی فقر را می پوشاند و در دیدگان محترم تر از پولداران کذائی خواهد بود. ثروتمند هر قدر ثروت داشته باشد، هرگاه به خدمات مالی نپردازد و به زیردستان کمک نکند که شکر حقیقی ثروت است در دیده ها منفور است و اگر از ترس به او سلام می کنند نباید خود را محترم به شمارد بلکه باید از اعماق نگاهها خود را ارزیابی کند.شکر یک زینت درون است.
الْعَفَافُ زِينَةُ الْفَقْرِ
خود فقر زینت نیست، بلکه زشتی است.
آنچه فقر را زیبا می کند لباس عفت است

🌀در حکمت ۳۱۹ خطاب به محمد بن حنفیه فرمود :
يَا بُنَيَّ، إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكَ الْفَقْرَ، فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْهُ؛
فرزندم! از فقر بر تو مى ترسم پس از آن به خدا پناه ببر،
فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ، مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ، دَاعِيَةٌ لِلْمَقْتِ
چراكه فقر، هم دين انسان را ناقص مى كند و هم عقل را مشوش مى سازد و هم مردم را به او و او را به مردم بدبين مى كند.

⏪زشتی را باید پوشاند.انسان باید عیب را بپوشاند
همانگونه که در روایات در مورد پوشاندن عیب دیگران توصیه شده است، ما موظف هستیم فقر و نداری خود را نیز که یک ضعف است بپوشانیم و آن را افشا نکنیم.
پیامبرصلی الله علیه و آله :
مَن سَتَرَ عَلى مُؤمِنٍ فاحِشَةً فكأنَّما أحيا مَوؤودَةً
هر كس زشت كارىِ مؤمنى را بپوشاند، چنان است كه دختر زنده به گور شده اى را نجات داده باشد.
اگر ثواب عیب پوشی از دیگران این اندازه است، پس ما تلاش کنیم همین کار را در مورد خودمان نیز انجام دهیم و نداری و فقر و گرفتاری مان را در همه جا اعلام نکنیم .

⬇️و الشُّكْرُ زِينَةُ الْغِنَى
دارایی به خودی خود زینت نیست، بلکه باید آن را با چیز دیگری آرایش کرد تا زیبا شود و آن نیز شکر است.شکر هم شکر عملی است . باید نیازمندان چه آنها که نداری خود را اعلام می کنند چه آنها که اعلام نمی کنند را یاری نمود
حضرت درغرر الحکم فرمود:
الشُّكْرُ زِينَةُ النَّعْمَاءِ.
شکر، زینت نعمتها است
الشُّكْرُ زِينَةُ الرَّخَاءِ وَ حِصْنُ النَّعْمَاء
شکر ،زینت آسایش و محافظ نعمت ها است.

🌀 شکر گزاری، از خود نعمت بالاتر است. برای همین، زینت است
امام رضا علیه السلام فرمود:
مَنْ حَمِدَ اَللَّهَ عَلَى اَلنِّعْمَةِ فَقَدْ شَكَرَهُ وَ كَانَ اَلْحَمْدُ أَفْضَلَ مِنْ تِلْكَ اَلنِّعْمَةِ
هر كس خداى را بر نعمتها ستايش نموده و شكر را بجاى آورد، آن ستايش برتر از آن نعمت است.
در نگاه ما شاید خود آن نعمت و دارندگی قشنگ و جذاب باشد. ولی از نگاه خداوند همه ی این نعمت ها بی رنگ و کدر هستند. وقتی نعمتی با شکر رنگ شد،تازه در دید خدا رنگ و لعاب پیدا میکند.

‌⬇️ نکته ۱:
خدا و اهل بیت علیهم السلام فقط شیء زینتی می خرند. قران کریم می فرماید:
《إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ ۚ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛ توبه – ۱۱۱》
خدا جان زینتی را میخرد که همان رنگین شدن بدن به خون است، که همان شهادت است.
خداوند مالی را میخرد که به شکر ،زینت داده شده باشد.

🌀کمک نکردن امام صادق علیه السلام به سائل بدلیل ناشکری او، راوی میگوید:
كُنَّا عِنْدَ أَبِي‌عَبْدِاللَّهِ بِمِنًى وَبَيْنَ أَيْدِينَا عِنَبٌ نَأْكُلُهُ
در منا خدمت امام صادق علیه السلام بوديم. پيش روى ما انگور بود كه مى‌خورديم، سائلى آمد و از حضرت طلب کمک کرد .
فَجَاءَ سَائِلٌ فَسَأَلَهُ فَأَمَرَ بِعُنْقُودٍ فَأَعْطَاهُ
آن حضرت امر فرمود كه يك خوشه انگور به او دادم.
فَقَالَ السَّائِلُ لَا حَاجَةَ لِي فِي هَذَا إِنْ كَانَ دِرْهَمٌ
سائل گفت: احتياج به اين (انگور) ندارم، اگر درهم باشد بدهيد.
قَالَ يَسَعُ اللَّهُ عَلَيْكَ وَلَمْ يُعْطِهِ شَيْئاً حضرت فرمود: خدا به تو وسعت بدهدو چيزى به او نداد.
ثُمَّ جَاءَ سَائِلٌ آخَرُ فَأَخَذَ أَبُوعَبْدِاللَّه ثَلَاثَ حَبَّاتِ عِنَبٍ
سپس سائل ديگرى آمد، امام صادق سه دانه انگور گرفت و به او داد.
فَنَاوَلَهَا إِيَّاهُ فَأَخَذَ السَّائِلُ مِنْ يَدِهِ، ثُمَّ قَالَ: {الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين} الَّذِي رَزَقَنِي
سائل از دست حضرتش گرفت و گفت: شکر خدای را كه مرا روزى داد.
فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ: مَكَانَكَ فَحَشَا مِلْ‌ءَ كَفَّيْهِ عِنَباً
امام صادق ع فرمود: بايست! آنگاه دو كف خود را پر از انگور كرد و به او داد
فَنَاوَلَهَا إِيَّاهُ فَأَخَذَهَا السَّائِلُ مِنْ يَدِهِ ثُمَّ قَالَ: {الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين}
باز سائل از دست حضرتش گرفت و گفت: شکر خدای عالمیان را
فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ : مَكَانَكَ. يَا غُلَامُ أَيُّ شَيْ‌ءٍ مَعَكَ مِنَ الدَّرَاهِمِ
امام صادق علیه السلام فرمود: بايست! آنگاه رو به غلامش كرد و فرمود:اى غلام! چند درهم نزد توست‌؟
فَإِذَا مَعَهُ نَحْوٌ مِنْ عِشْرِينَ دِرْهَماً فِيمَا حَزَرْنَاهُ أَوْ نَحْوِهَا فَنَاوَلَهَا إِيَّاهُ فَأَخَذَهَا
او در حدود بيست درهم به او داد و او گرفت.
ثُمَّ قَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ هَذَا مِنْكَ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ
باز گفت «الْحَمْدُ لِلَّهِ،» خدايا اين نعمت از تو است كه شريك و همتا ندارى.
فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ: مَكَانَكَ. فَخَلَعَ قَمِيصاً كَانَ عَلَيْهِ، فَقَالَ:
امام فرمود: بايست! آنگاه پيراهن خود را كه به تن داشت درآورد و فرمود:
اِلْبَسْ هَذَا فَلَبِسَهُ
اين را بپوش. سائل (پيراهن را) پوشيد
ثُمَّ قَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَسَانِي وَ سَتَرَنِي يَا أَبَاعَبْدِاللَّهِ
و گفت: خدا را شكر می‌کنم كه مرا پوشانيد و لباسی به من داد یا ابا عبد اللّه
أَوْ قَالَ: جَزَاكَ اللَّهُ خَيْراً لَمْ يَدْعُ لِأَبِي عَبْدِاللَّهِ إِلَّا بِذَا، ثُمَّ انْصَرَفَ فَذَهَبَ
و یا گفت: خداوند به شما جزاى خير بدهد. همين دعا را براى امام صادق كرد و رفت.
قَالَ: فَظَنَنَّا أَنَّهُ لَوْ لَمْ يَدْعُ لَهُ لَمْ يَزَلْ يُعْطِيهِ
راوی می‌گوید ما با خود این‌طور خيال كرديم كه اگر آن سائل دعا براى خود حضرت نمی‌کرد پيوسته به او چيزى می‌داد
لِأَنَّهُ كُلَّمَا كَانَ يُعْطِيهِ حَمِدَ اللَّهَ أَعْطَاهُ
چون هر چه حمد و سپاس خدا را می‌نمود به او مقدارى مى‌بخشيد.
شبیه همین روایت را در مورد امام رضا نیز داریم که امام به سائل اول یک خوشه انگور داد و او گفت پول میخواهم. ولی به سائل دوم آنقدر بخشید تا اینکه حضرت سند باغ را به نام او زد.

‌⬇️نکته ۲:
انسان نداری هایش را هم با خدا در میان بگذارد نه اینکه با خلق در میان بگذارد
فقر حالتی است که برای برخی افراد به وجود میآید، در آن هنگام که انسان گرفتار است و دنبال کسی است که از او دستگیری کند، چه بهتر که آن شخص خدا باشد.

🔰دردعای ۲۹ صحیفه سجادیه امده:
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا قُتِّرَ عَلَيْهِ الرِّزْقُ
دعاى آن حضرت است هنگامی که رزق و روزى بر او تنگ مى‌‌شد.
اللَّهُمَّ إِنَّكَ ابْتَلَيْتَنَا فِي أَرْزَاقِنَا بِسُوءِ الظَّنِّ ، وَ فِي آجَالِنَا بِطُولِ الْأَمَلِ
خدایا! ما را به دو چیز امتحان کردی:
در رزق و روزیمان دچار بدگمانی به تو شدیم و ما را به جای استفاده از زندگی، دچار آرزوهای طولانی کردی
حَتَّى الَْتمَسْنَا أَرْزَاقَكَ مِنْ عِنْدِ الْمَرْزُوقِينَ تا جایی که روزی‌های تو را، از دیگرانی که خود سر سفره ی تو هستند ، طلب کردیم
وَ طَمِعْنَا بِآمَالِنَا فِي أَعْمَارِ الْمُعَمَّرِينَ
و خیال کردیم که ما نیز مانند برخی افراد عمرهای طولانی پیدا میکنیم
فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِه
پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست
وَ هَبْ لَنَا يَقِيناً صَادِقاً تَكْفِينَا بِهِ مِنْ مَؤُونَةِ الطَّلَبِ
و ما را یقینی راستین ببخش که به سبب آن از مشقّت طلب روزی از این و آن بی‌نیازمان کنی.

‌⬇️و أَلْهِمْنَا ثِقَةً خَالِصَةً تُعْفِينَا بِهَا مِنْ شِدَّةِ النَّصَبِ
و اطمینانی خالص به ما الهام کن تا به سبب آن از شدّت رنج و تعب حفظمان کنی.
وَ اجْعَلْ مَا صَرَّحْتَ بِهِ مِنْ عِدَتِكَ فِي وَحْيِكَ ، وَ أَتْبَعْتَهُ مِنْ قَسَمِكَ فِي كِتَابِكَ
و چنان کن که به آنچه در قرآنت وعده داده‌ای و به آن سوگند یاد کرده‌ای یقین کنیم
قَاطِعاً لِاهْتَِمامِنَا بِالرِّزْقِ الَّذِي تَكَفَّلْتَ بِهِ
به نحوی که خود را به آب و آتش نزنیم برای رسیدن به رزقی که خودت آن را تکفل کرده ای
وَ حَسْماً لِلاِشْتِغَالِ بِمَا ضَمِنْتَ الْكِفَايَةَ لهُ
و خود را به خاطر چیزی که تو آن را تعهد کرده ای، به پریشانی نیندازیم.
فَقُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ الْأَصْدَقُ
پس چنین گفته‌ای و گفتۀ تو حق و راست‌ترین گفته‌هاست
وَ أَقْسَمْتَ وَ قَسَمُكَ الْأَبَرُّ الْأَوْفَى
و سوگند خورده‌ای و سوگندت حتما عملی میشود و آن سوگند و وعده تو این است:
وَ فِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَ مَا تُوعَدُونَ
و روزیِ شما و آنچه به شما وعده داده شده، در آسمان است
ثُمَّ قُلْتَ فَوَ رَبِّ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ
سپس گفتی: «پس به پروردگار آسمان و زمین سوگند، موجود بودن روزی و آنچه به آن وعده داده شده‌اید حق است، مانند آن‌که شما سخن می‌گویید».

📗فیض الاسلام می گوید:
فقيری كه گناه نكند و دست پيش مردم دراز ننمايد همه مى ستايند و بهره اش را زود مى يابد،
و غنىّ كه سپاسگزار باشد مردم خير خواه او ميشوند و آن موجب افزايش نعمت خداوند گردد.

غفرالله لی و لکم الحمدلله رب العالمین