💠وَ هَنَّأَ بِحَضْرَتِهِ رَجُلٌ رَجُلًا بِغُلَامٍ وُلِدَ لَهُ در حضور امام عليه السلام كسى به ديگرى با اين عبارت، تولد نوزاد او را تبريك گفت،

💠فَقَالَ لَهُ لِيَهْنِئْكَ الْفَارِسُ
قدم اين نوزاد يكه سوار مبارك باد.

💠فَقَالَ (عليه السلام): لَا تَقُلْ ذَلِكَ، وَ لَكِنْ قُلْ
امام عليه السلام فرمود:اين سخن را مگو، لكن بگو:

💠 شَكَرْتَ الْوَاهِبَ، وَ بُورِكَ لَكَ فِي الْمَوْهُوبِ
شكرگزار خدای بخشنده باش و مبارك باشد بر تو اين بخشوده الهى ،

💠 وَ بَلَغَ أَشُدَّهُ، وَ رُزِقْتَ بِرَّهُ.
إن شاءالله بزرگ شود و از نيكى هايش بهره مند گردى _خوبی هایش رزق تو بشود_

🌐در بخش اول این حکمت، شخص برای تبریک گفتن، دعایی میکند که بوی جاهلی دارد. “لِيَهْنِئْكَ الْفَارِسُ”
اینکه دعا میکند این بچه سوار کار قابلی باشد و بتواند در میادین مسابقه ی اسب دوانی صاحب مقام شود، یا در جنگ ها بتواند بتازد ، یا احیانا غارتگری شود که بتواند مال مردم را غارت کند.
این دعایی است که حضرت از آن نهی میکند.

🌐حضرت امیرالمومنین صلواه الله علیه در مقام آموزش دادن به این شخص میفرماید، دعای تو باید اینگونه باشد:

🔻چهار مرحله رشد در تبریک گویی نوزاد🔻

1⃣ شکر گزاری از خدا:
شَكَرْتَ الْوَاهِبَ
فرزند نعمت بزرگی است از نعمت های الهی که خداوند روزی انسان میکند.
البته که هر نعمتی، وظیفه ای را به دوش انسان میگذارد و انسان در مقابل نعمت وظیفه ای دارد.
در قرآن‌کریم اصل وجود فرزند به‌عنوان نعمت الهی یاد شده چنانکه میفرماید:
《وَاللّهُ جَعَلَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَکُم مِّنْ أَزْوَاجِکُم بَنِینَ وَحَفَدَةً؛ نحل 》
خدا براى شما از خودتان همسرانى قرار داد و از همسرانتان براى شما پسران و نوادگانى نهاد،
《وَرَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ أَفَبِالْبَاطِلِ یُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَتِ اللّهِ هُمْ یَکْفُرُونَ ؛ نحل – ۷۲》
و از چیزهاى پاکیزه به شما روزى بخشید آیا باز هم به باطل ایمان می‌‏آورند و به نعمت خدا کفر می‌‏ورزند.

❄️امام رضا سلام الله علیه می فرماید:
إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى إذا أَرادَ بِعَبدٍ خَيرا لَم يُمِتهُ حَتّى يُرِيَهُ الخَلَفَ
وقتی خداوند بخواهد به بنده اش خیری برساند وی را نمی میراند تا فرزندانش را ببیند.
اگر انسان نگاه توحیدی داشته باشد و توجه کند که این نعمت از جانب خداست، طبیعتا مراوده و ارتباطش را نیز با آن نعمت درست برنامه ریزی خواهد کرد.
اگر این فرزند زنده بود تلاش میکند درست آن را تربیت کند و تربیت او تربیت الهی باشد.
و اگر این فرزند از دست او رفت، میداند که او امانتی بوده است که به خدا باز گشته است.

🔻چهار مرحله رشد در تبریک گویی نوزاد🔻

2⃣ دعا برای مبارک بودن این نعمت الهی :
وَ بُورِكَ لَكَ فِي الْمَوْهُوبِ
مبارک و برکت به معنای زیاد شدن و رشد کردن است. یعنى استقرار خیر از سوی خداوند، در یك چیز.
جالب آنکه خداوند در قرآن وقتی از برکت انسان صحبت میکند دست روی تقوا میگذارد:
《وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ؛ اعراف – 》
اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می‌گشودیم؛
اینکه امیرالمومنین میفرماید دعای برکت کنید برای فرزند، در واقع دعا برای متقی شدن است. چون تقوا برکت دارد و بی تقوایی بی برکتی و نکبت دارد.

🌐حضرت در این بخش نیز با نگاه توحیدی دعا میکند، اگر انسان فرزند را هدیه ی الهی دانست، تلاش میکند او را آنگونه پرورش دهد که صاحب نعمت میخواهد. تربیت الهی همان مبارک شدنی است که حضرت میفرماید.
بچه باید پر برکت باشد وگرنه بچه پر خرج، پر توقع، غُرغُری از همه شاکی، هم خودش در آزار و اذیت است هم والدین و اطرافیان را به زحمت می اندازد.

3⃣ دعا برای رسیدن به کمال قدرت و توان.
وَ بَلَغَ أَشُدَّهُ
در این بخش حضرت میفرماید دعا کنید این بچه عمری کند و همه استعدادها و توانایی هایی که خدا برای او قرار داده را درک کند و آنها را به حد کامل درک کرده و از آنها استفاده کند.

🌐یکی از مشکلات مهمی که در زندگی انسانها وجود دارد، توجه نکردن به استعداد ها، پرورش ندادن آنها و ضایع کردن نعمت های الهی است.
قرآن کریم میفرماید:
《لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها؛ بقره – ۲۸۶ 》
خداوند به اندازه وسع و توان از ما انتظار دارد. یعنی هر آنچه دستورات شرعی و علمی داده است. همه فرامین الهی که عبادت کنید، علم آموزی کند، آسمانها و زمین در تسخیر شماست و…. در حد وسع انسان است. انسان باید استعداد و ظرفیت خود را بشناسد و از آنها استفاده کند تا شکر نعمت الهی را به جا بیاورد.

❄️استعدادهای مختلفی در وجود انسان قرار داده شده است. از جهت ایمانی، از جهت اخلاقی، از جهت علمی، از جهت مبارزه، از جهت استقامت در مسیر، از جهت سعه ی وجودی و دایره ی تاثیر گذاری و…
باید انسان همه انواع استعدادهایش را بشناسد و آنها را پرورش بدهد و از آنها کار بکشد.

‌🔻چهار مرحله رشد🔻

4⃣ دعا برای بهره مندی والدین از نیکی های فرزند.
وَ رُزِقْتَ بِرَّهُ
اگر فرزند را نعمت الهی بدانیم، و او را با برکت تربیت کنیم، و او استعدادهای خود را بشناسد و آنها را به حد اعلا برساند؛ به طور قهری مرتبه ی چهارم که بهره مندی از اوست، حاصل میشود.
طبیعتا اولین بهره و سود این فرزند به والدین خود میرسد ولی؛ انسان اگر با برکت باشد، برکات وجودی او محدود به خود و خانواده نیست بلکه در جامعه نیز ظهور و بروز پیدا میکند و نیکوکاری او به دیگران نیز خواهد رسید.

❄️تربیت درست فرزند، هزینه نیست؛ سرمایه گذاری است.
یکی از نکات مهمی که از کلام حضرت قابل استفاده است آن است که:
” فرزند آوری” و “تربیت نیکوی فرزند”
با همه سختی ها و رنج هایی که دارد ولی ثمرات بسیار فراوانی دارد. ثمره ای که در مرتبه ی اول به خود والدین میرسد.

🌐اگر فرزند درست و مومنانه تربیت شود:
اولا؛ در صورت نیازمندی والدین، آنها را تامین میکند.

↙️ثانیا؛ در صورت زمینگیری والدین، رسیدگی و مراقبت از آنها را انجام میدهد.

↙️ثالثا؛ در صورت نیازمندی به محبت به عاطفه، هم خود او هم فرزندان او که نوه های پدر و مادرش میشوند نیازهای عاطفی را برطرف میکنند.

↙️رابعا؛ در صورت نیازمندی های معنوی، این فرزندان صالح هستند که حتی بعد از مرگ با خیرات، با جبران واجبات میتوانند آنها را بریء الذمه کنند.

🌐 سیره امیرالمومنین در تبریک گفتن، همین حکمت ۳۴۵ بوده.
در روایت داریم:
أَنَّهُ افْتَقَدَ عَبْدَ اللهِ بْنَ عَبَّاسٍ فَقَالَ:
«مَا بَالُهُ لَمْ يَحْضُر؟»
روایت شده که علی عبدالله بن عباس را نیافت و پرسید: «چرا حاضر نشده؟»
فَقَالُوا: وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ. فَأَتَاهُ فَهَنَّأَهُ فَقَالَ: گفتند: «فرزندی برایش متولد شده» پس نزد او رفت و تهنیت گفت.
«شَكَرْتَ الوَاهِبَ وَبُورِكَ لَكَ فِي المَوْهُوبِ، مَا سَمَّيْتَهُ؟»
«شاکر خدا باش، ان شاء الله خداوند او را مبارک گرداند. نامش چیست؟»
قَالَ: «أَوْ يُجَازُ أَنْ أُسَمِّيَهُ حَتَّى تُسَمِّيَهُ؟»
ابن عباس گفت: «آیا می‌توانم نام بگذارم قبل از اینکه شما نام بگذارید؟»
فَأَمَرَ بِهِ فَأُخْرِجَ إِلَيْهِ، فَأَخَذَهُ وَحَنَّكَهُ وَدَعَا لَهُ،
پس کودک را آوردند. امام او را گرفت و در دهانش حرکتی کرد و برایش دعا نمود.
ثُمَّ رَدَّهُ إِلَيْهِ وَقَالَ لَهُ:
سپس او را بازگرداند و گفت:
«خُذْ إِلَيْكَ أَبَا الأَمْلاكِ، قَدْ سَمَّيْتُهُ عَلِيّاً وَكَنَّيْتُهُ أَبَا الحَسَنِ»
«ای پدر پادشاهان! او را علی نام نهادم و کنیه‌اش ابوالحسن است»

⬇️نکته 1:
باید با عرف ها و گفته های اشتباه مقابله کرد.
علامه شوشتری و برخی دیگر از شارحان نهج البلاغه در ذیل این حکمت به نکته ی مهمی اشاره کرده اند،
یکی از کارهای فرهنگی اسلام این بوده که با فرهنگ ها و عرف های اشتباه مقابله کرده است و فرهنگ صحیح را جانشین آن کرده است.

🌐مواردی از این تغییر فرهنگ اشتباه به درست در تاریخ ذکر شده است.

1⃣ تبریک گفتن در تولد پسر
در حکمت ۳۴۵ فرمود:
وَ هَنَّأَ بِحَضْرَتِهِ رَجُلٌ رَجُلًا بِغُلَامٍ وُلِدَ لَهُ
در حضور امام عليه السلام كسى به ديگرى با اين عبارت، تولد نوزاد او را تبريك گفت،
فَقَالَ لَهُ لِيَهْنِئْكَ الْفَارِسُ
قدم اين نوزاد يكه سوار مبارك باد.
فرمود:اين سخن را مگو، لكن شكرگزار خدای بخشنده باش
وَ بَلَغَ أَشُدَّهُ، وَ رُزِقْتَ بِرَّهُ.
و بگو إن شاءالله بزرگ شود و از نيكى هايش بهره مند گردى.

2⃣ تبریک گفتن در تولد دختر
وَفِي «الصِّحَاحِ»: كَانَتِ العَرَبُ تَقُولُ فِي الجَاهِلِيَّةِ إِذَا وُلِدَ لِأَحَدِهِمْ بِنْتٌ
دربین اعراب جاهلیت وقتی کسی صاحب دختر می‌شد، می‌گفتند:
«هَنِيئاً لَكَ النَّافِجَةَ» أَيِ المُعَظَّمَةَ لِمَالِكَ، «گوارا باد بر تو این دختر» یعنی بزرگ شده برای تو،
لِأَنَّكَ تَأْخُذُ مَهْرَهَا فَتَضُمُّهُ إِلَى مَالِكَ فَيَنْفَج
زیرا مهریه‌اش را می‌گیری و به مال خود می‌افزایی
همین بحثی که گاهی به عنوان “شیربها” در عرف ما نیز جاری است.

❄️وقتی دختری را خواستند عقد کنند باید خانواده داماد مبلغی را به عنوان شیربها به پدر دختر بدهند و این با کرامت دختر سازگار نیست.
از جهت فقهی نیز مراجع میفرمایند فقط در صورت رضایت کامل داماد، گرفتن شیربها جایز است ولی گرفتن این پول از روی اجبار و اکراه و عرف اشتباه؛ خالی از ایراد نیست.

‌3⃣ تبریک گفتن در ازدواج،
وَكَمَا نَهَى عَنْ « لِيَهْنِئْكَ الْفَارِسُ » فِي الوِلَادَةِ،
همانگونه که از گفتن «فَرَزَندَت اسب سوار باشد» در مورد تولد نهی شده،
نَهَى عَنْ «بِالرِّفَاءِ وَالبَنِينَ» فِي التَّزْوِيجِ
از گفتن «با رفاه و صاحب پسران باد» در عروسی نیز نهی شده است.
متاسفانه برخی فرهنگ های جاهلی هنوز نیز باقی مانده اند و در دوره ی خود ما نیز این حرفها مطرح است که بین دختر و پسر تفاوت میگذارند و اگر زنی پسر به دنیا بیاورد محبوب است ولی اگر دختر به دنیا بیاورد مذموم است.

📘در تاریخ بغداد آنده است وقتی عقیل برادر امیرالمومنین ازدواج کرد عده ای به او اینگونه تبریک گفتند:
«بِالرِّفَاءِ وَالبَنِينَ»
زندگی ات با رفاه و با پسر باشد.
فَقَالَ: «لَا تَقُولُوا ذَلِكَ، فَإِنَّ النَّبِيَّ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ) نَهَانَا عَنْ ذَلِكَ، وَأَمَرَنَا أَنْ نَقُولَ
او گفت: «چنین نگویید، چرا که پیامبر (ص) ما را از این سخن نهی کرده و دستور داده بگوییم:
بَارَكَ اللهُ لَكَ وَبَارَكَ عَلَيْك»
خداوند به تو برکت دهد و بر تو برکت نازل کند.

4⃣ تسلیت در مرگ افراد
وَكَذَلِكَ نَهَى عَنْ قَوْلِ «اسْتَأْثَرَ اللهُ بِفُلَانٍ» فِي التَّكْنِيَةِ عَنْ مَوْتِهِ
همچنین از گفتن «خداوند فلانی را به خود اختصاص داد» به جای اشاره به مرگ نهی شده است.

📘در کتاب الصفین نصر بن مزاحم آمده است:
لَمَّا قَدِمَ عَلِيٌّ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) الكُوفَةَ نَزَلَ عَلَى بَابِ المَسْجِدِ،
هنگامی که علی (ع) به کوفه آمد، کنار مسجد توقف کرد.
فَدَخَلَ وَصَلَّى ثُمَّ تَحَوَّلَ وَجَلَسَ إِلَيْهِ النَّاسُ،
داخل شد و نماز خواند، سپس نشست و مردم نزد او آمدند.
فَسَأَلَ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ كَانَ يَنْزِلُ الكُوفَةَ،
از یکی از یارانش که در کوفه ساکن بود پرسید.
فَقَالَ قَائِلٌ: «اسْتَأْثَرَ اللهُ بِهِ»
کسی گفت: «خداوند او را به خود اختصاص داد»
فَقَالَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ): «إِنَّ اللهَ لَا يَسْتَأْثِرُ بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ،
«خداوند هیچ یک از بندگانش را به خود اختصاص نمی‌دهد.
إِنَّمَا أَرَادَ اللهُ بِالمَوْتِ إِعْزَازَ نَفْسِهِ وَإِذْلَالَ خَلْقِهِ»
خداوند با مرگ، خود را عزت می‌دهد و بندگانش را خوار می‌کند»
وَ قَرَأَ: ﴿… وَكُنْتُمْ أَمْوَاتاً فَأَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ…﴾.

5⃣ صبح بخیر و شب بخیر
در فرهنگ جاهلی به یکدیگر میگفتند “أنْعِمْ صَباحآ وَأنْعِمْ مَساءً”
(صبح بخير وعصر بخير) ولی اسلام آن را به ” سلام علیکم” تغییر داد.

📘على بن ابراهيم در تفسير خود مى گويد:
كَانَ أَصْحَابُ النَّبِى ص إِذَا أَتَوْهُ يقُولُونَ لَهُ أَنْعِمْ صَبَاحاً وَأَنْعِمْ مَسَاءً وَهِى تَحِيةُ أَهْلِ الْجَاهِلِيةِ.
هنگامی که اصحاب نزد پیغمبر می امدند می گفتند صبح و عصر بخوبی و این تحیت در دوران جاهلیت بود.
فَأَنْزَلَ اللَّهُ: 《وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ 》
و هنگامی که نزد تو آیند به صورتی تو را درود می گویند که خدا به تو درود نگفته است.
فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ ص قَدْ أَبْدَلَنَا اللَّهُ بِخَيرٍ مِنْ ذَلِکَ تَحِيَّةَ أَهْلِ الْجَنَّةِ: السَّلامُ عَلَيكُمْ
خداوند اين تحيت را به بهتر از آن براى ما تبديل كرده
تَحِيَّةَ أَهْلِ الْجَنَّةِ: السَّلامُ عَلَيكُمْ
كه تحيت اهل بهشت السلام عليكم است.

❄️ در جامعه اسلامی نمادها بسیار حائز اهمیت هستند و باید آنها را مورد بررسی قرار داد، عرف های اشتباه را شناسایی کرد و به بهترین روش آنها را به احسن تبدیل کرد.

⬇️نکته ۲:
هر انتقادی باید همراه با پیشنهاد باشد
برای اثر گذاری هر انتقادی، باید به سه ضلع انتقاد توجه کرد تا آن مورد قبول طرف مقابل قرار بگیرد.

◀️ ۱. بیان خوبی‌ها :
امیرالمومنین در این حکمت اصل تبریک گفتن را تایید میکند و گویا کلام حضرت این است که تبریک گفتن و شریک شدن در خوشحالی و غم دیگران امر پسندیده ای است که باید آن را به خوبی انجام داد.

◀️۲. بیان نقطه منفی به طور دقیق و جزئی:
حضرت اصل تبریک را می پسندد ولی به جمله‌ی ” لِيَهْنِئْكَ الْفَارِسُ ” را مورد انتقاد قرا ر میدهد.
اولا؛ حضرت به صورت کلی نقد نمیکند و دقیقا مشخص است کجا مورد ایراد است.
ثانیا؛ حضرت شخص را مورد انتقاد قرار نمیدهد که تو چرا این را گفتی، بلکه “فعل” یا “قول” را مورد انتقاد قرار میدهد.
زیرا اگر ششخص گوینده را نقد کنیم او به خاطر حب ذات، گارد میگیرد. ولی اگر فعل را مورد نقد قرار دهیم پذیرش آسان تر است.

◀️۳. ارائه ی راهکار و پیشنهاد:
معمولا انتقادهای افراد ابتر و ناقص است چون به پیشنهاد و ارائه راهکار ختم نمیشود.
امیرالمومنین اگر از جمله این شخص انتقاد میکند، ولی به جای آن چهار جمله به عنوان پیشنهاد و جایگزین مطرح میکند تا دست او خالی نشود.

❄️وقتی ما در فضای خانواده بچه ها را از گوشی بازی و نشستن پای تلوزیون نهی میکنیم و رفتار آنها را مورد انتقاد قرار می دهیم، باید راهکار جایگزینی برای گوشی داشته باشیم تا او حرف ما را بپذیرد.