بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۱۴۰۴/۳/۲۰ . ۱۴ذیحجه
💢 حکمت۳۵۵ 💢
وَ بَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً، فَقَالَ (عليه السلام): أَطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا، إِنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَكَ الْغِنَى.
يكى از كارگزاران او بناى پرشكوهى برآورده بود. حضرت (علیهالسلام) به او فرمود: درهمهاى نهفته سر برآوردند و اين بنا حكايت از توانگريت دارد.
💠و بَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً، فَقَالَ (عليه السلام):
یكى از عاملان و فرمانداران حكومت امام عليه السلام ،خانه یزرگ و باشكوهى [فَخْماً] ساخت.
💠 أطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا، إِنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَكَ الْغِنَى.
امام عليه السلام به او فرمود: دِرهمها و دينارهاى [الْوَرِقُ] تو از اين بنا سر برآورده و چنين بنايى به يقين نشانه غنا و ثروت توست!
[اطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَها: نقره ها سر بر آوردند، يعنى ظاهر شدند.]
✅در این حکمت حضرت در مورد کیفیت زندگی مسئولین و ضرورت دوری کردن آنان از تجملات و زرق و برق دنیا اشاراتی دارند.
یکی از مواضعی که میزان ثروت و توانمندی افراد قابل مشاهده است در منزل و خانه ی آنهاست. حضرت میفرماید کسانی که عنوان مسول حکومت اسلامی را به دوش میکشند، حق ندارند هر طوری که میخواهند زندگی کنند بلکه باید ضوابط و قواعد مسئولیت را رعایت کنند و یکی از این قواعد خانه و کاشانه ی آنهاست.
💠 أطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا
دِرهمها و دينارهاى تو از اين بنا سر برآورده.
این تعبیر شبیه ضرب المثلی است که در فارسی میگوییم “دم خروس بیرون زد”
یا ” دم خروس را باور کنیم یا قسم حضرت عباس را؟”
✳️حضرت میفرماید تو خود هم خوب میدانی که در حکومت عدل علوی، این ریخت و پاش ها و زندگی های اشرافی جایی ندارد و چه بسا ادعای زهد نیز داشته ای؛ ولی الان دم خروس بیرون زد و معلوم شد آن حرفها را باور نداشته ای و کیفیت زندگی تو، متناسب با مسئول حکومت اسلامی نبوده است.
💠 إنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَكَ الْغِنَى
چنين بنايى به يقين نشانه غنا و ثروت توست!
رنگ رخساره خبر میدهد از سر درون؛ حضرت با تعابیر تندی با این مسئول برخورد کرده و میفرمایدساخت چنین خانه ای با این زرق و برق و تجملات نشان میدهد که تو وضعیت مالی خوبی داری، نه تنها وضعیت مالی خوب است بلکه از به کار بردن اموال و زندگی شاهانه نیز ابایی نداری و این خود نشانه ی واضحی است از اینکه شانیت مسئولیت و حکومت را نداری.
⬇️ نکته اول:
رفاه و آسایش و خانه ی وسیع برای مسئولین حکومتی:
از مجموعه فرمایشات امیرالمومنین به خوبی به دست می آید که مسولین حکومتی حق بهره مندی فراوان از نعمت های دنیایی و رفاه و آسایش را ندارند. یا باید در حد ضعفاء جامعه زندگی کنند یا باید مسئولیت را تحویل بدهند و به یک شهروند عادی تبدیل بشوند.
👈غوغای امیرالمومنین در نامه ۳ در انتقاد به شریح قاضی:
وَ رُوِيَ أَنَّ شُرَيْحَ بْنَ الْحَارِثِ قَاضِيَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ اشْتَرَى عَلَى عَهْدِهِ دَاراً بِثَمَانِينَ دِينَاراً
روايت شده است که شريح بن حارث، قاضى امير المؤمنين در دوران حکومت امام، خانه اى به هشتاد دينار خريدارى کرد،
فَبَلَغَهُ ذَلِكَ، فَاسْتَدْعَى شُرَيْحاً وَ قَالَ لَهُ
اين مطلب به آن حضرت رسيد، امام شريح را احضار کرد
بَلَغَنِي أَنَّكَ ابْتَعْتَ دَاراً بِثَمَانِينَ دِينَاراً وَ كَتَبْتَ لَهَا كِتَاباً وَ أَشْهَدْتَ فِيهِ شُهُوداً
اى شريح! به من خبر رسيده که خانهاى به قيمت هشتاد دينار خريده اى و براى آن قباله و سندى نوشته اى و بر آن گواهانى گرفته اى!
فَقَالَ لَهُ شُرَيْحٌ قَدْ كَانَ ذَلِكَ يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ
«شريح» عرض کرد: آرى چنين بوده است اى امير مؤمنان.
قَالَ فَنَظَرَ إِلَيْهِ نَظَرَ الْمُغْضَبِ ثُمَّ قَالَ لَهُ:
امام نگاهى خشم آلود به او کرد سپس چنين فرمود:
يَا شُرَيْحُ أَمَا إِنَّهُ سَيَأْتِيكَ مَنْ لَا يَنْظُرُ فِي كِتَابِكَ وَ لَا يَسْأَلُكَ عَنْ بَيِّنَتِكَ،
«اى شريح!» بدان به زودى کسى به سراغت مى آيد که نه به قباله ات نگاه مى کند و نه از شهودت مى پرسد،
حَتَّى يُخْرِجَكَ مِنْهَا شَاخِصاً وَ يُسْلِمَكَ إِلَى قَبْرِكَ خَالِصاً.
تا تو را از آن خانه آشکارا خارج سازد و تنها به قبرت تحويل دهد.
⏪در نگاه امیرالمومنین مسئولیت حکومت اسلامی حق ندارند اشرافی زندگی کنند و نوع زندگی آنان با توده های مردم متفاوت باشد.
👈وصیت امیرالمومنین به حسنین:
در نامه ۴۷ آمده:
أُوصِيكُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ، وَ أَلَّا تَبْغِيَا الدُّنْيَا وَ إِنْ بَغَتْكُمَا
من شما را به تقوا و پرهيزکارى و ترس از مخالفت پروردگار توصيه مى کنم و سفارش مى کنم و در پى زرق و برق دنيا نباشيد، هرچند دنيا به سراغ شما بيايد.
⏪حضرت به حسنین موکدا توصیه میکند که حتی اگر دنیا به سمت شما آمد، شما حق ندارید آن را بپذیرید به خاطر جایگاهی که شما دارید. به خاطر آن نگاهی که مردم به شما دارند وو شما جایگاه امامت و رهبری مردم را به عهده دارید.
👈برای مردم عادی، خانه بزرگ داشتن ایراد ندارد، به شرط رعایت حقوق:
در خطبه ۲۰۹ داریم که امیرالمومنین به عیادت علاء بن زیاد آمد؛ که او خانه بزرگی داشت. حضرت فرمود:
مَا كُنْتَ تَصْنَعُ بِسِعَةِ هَذِهِ الدَّارِ فِي الدُّنْيَا- وَ أَنْتَ إِلَيْهَا فِي الْآخِرَةِ كُنْتَ أَحْوَجَ
اى علاء بن زياد با اين خانه وسيع در اين دنيا، چه مى خواهى بکنى و آن را براى چه مى خواهى؟! در حالى که در آخرت به آن نيازمندترى ؛
وَ بَلَى إِنْ شِئْتَ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ تَقْرِي فِيهَا الضَّيْفَ وَ تَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ وَ تُطْلِعُ مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا
آرى! اگر بخواهى مى توانى به وسيله آن به آخرت برسى و سعادتمند شوى به اين گونه که از ميهمانان در آن پذيرايى کنى و صله رحم در آن بجا آورى و حقوق شرعى و الهى آن را بپردازى.
فَإِذاً أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ
اگر چنين کنى به وسيله اين خانه به خانه آخرت نائل شده اى.
فَقَالَ لَهُ الْعَلَاءُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَشْكُو إِلَيْكَ أَخِي عَاصِمَ بْنَ زِيَادٍ.
هنگامى که سخن امام با علاء بن زياد به اينجا رسيد؛ علاء گفت: اى اميرمؤمنان از برادرم «عاصم بن زياد» نزد تو شکايت مى آورم. امامفرمود: مگر چه کرده؟
قَالَ وَ مَا لَهُ؟ قَالَ لَبِسَ الْعَبَاءَ وَ تَخَلَّى عَنِ الدُّنْيَا.
عرض کرد عبايى پوشيده و از دنيا کناره گيرى کرده است،
قَالَ عَلَيَّ بِهِ
امام فرمود: او را نزد من آور.
قَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ هَذَا أَنْتَ فِي خُشُونَةِ مَلْبَسِكَ وَ جُشُوبَةِ مَأْكَلِكَ.
عاصم گفت: اى اميرمؤمنان تو خود با اين لباس خشن و آن غذاى ناگوار به سر مى برى!
قَالَ وَيْحَكَ، إِنِّي لَسْتُ كَأَنْتَ،
امام در پاسخ فرمود: واى بر تو، من مانند تو نيستم و وظيفه اى غير از تو دارم
إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى أَئِمَّةِ الْعَدْلِ أَنْ يُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ،
خداوند بر پيشوايان حق و عدالت واجب کرده که بر خود سخت بگيرند و همچون افراد ضعيف مردم زندگى کنند .
كَيْلَا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقِيرِ فَقْرُهُ.
تا فقر، آنها را به طغيان و سرکشى در برابر فرمان خدا وادار نکند.
👈لباس و خانه و زندگی حاکمان باید اینگونه باشد:
حضرت در حکمت ۱۰۳ میفرمایند:
وَ قَدْ رُئِيَ عَلَيْهِ إِزَارٌ خَلَقٌ مَرْقُوعٌ، فَقِيلَ لَهُ فِي ذَلِكَ،
لباس كهنه و وصله دارى بر اندام آن حضرت ديده شد، كسى درباره آن سؤال كرد. كه چرا امام با داشتن امكانات چنين لباسى را براى خود انتخاب كرده است.
فَقَالَ (علیه السلام): يَخْشَعُ لَهُ الْقَلْبُ وَ تَذِلُّ بِهِ النَّفْسُ وَ يَقْتَدِي بِهِ الْمُؤْمِنُونَ
امام فرمود: قلب به سبب آن خاضع مى شود و نفس سركش با آن رام مى گردد و مؤمنان به آن اقتدا مى كنند و از آن سرمشق مى گيرند.
⏪ طبیعی است که اگر مردم ببینند اوضاع حاکمان و مسئولان طور دیگری است، آنها ناراحت شوند و نسبت به حکومت خود دلسرد شوند و از آنها حرف شنوی نداشته باشند.
⁉️با شنیدن این روایات ممکن است این سوال به ذهن انسان متبادر شود که اگر این نهج البلاغه است پس چرا اوضاع جمهوری اسلامی ایران متفاوت است؟
◀️ ۱. هیچگاه حکومت اسلامی ما ادعا نکرد که من حکومت عدل علوی هستم بلکه تلاش کرده تا به آن برسد.
◀️ ۲. آرمانها و واقعیتها باهم متفاوتند،در زمان خود امام هم این آرمانها در بسیاری از موارد تحقق پیدا نکرد.
👈مسئولین حتی به فرض داشتن هم حق استفاده ندارند:
حضرت در نامه ۴۵ میفرمایند:
بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ،
آرى از ميان آنچه آسمان بر آن سايه افکنده تنها «فدک» در دست ما بود،
فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِينَ،
که آن هم گروهى بر آن بخل و حسد ورزيدند و گروه ديگرى سخاوتمندانه آن را رها کردند.
وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ
و بهترين حاکم و داور در اين داستان اندوهبار خداست.
وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَكٍ وَ غَيْرِ فَدَكٍ؟
مرا با فدک و غير فدک چکار؟…
وَ لَوْ شِئْتُ لَاهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ إِلَى مُصَفَّى هَذَا الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ
به خدا سوگند اگر مى خواستم مى توانستم از عسل مصفا و مغز گندم و بافته هاى ابريشم براى خود بهترين غذا و لباس را تهيّه کنم،
وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ
اما هيهات که هواى نفس بر من چيره شود و حرص و طمع مرا وادار به انتخاب طعام هاى لذيذ نمايد،
وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ
در حالى که شايد در سرزمين حجاز يا يمامه از مناطق شرقى عربستان کسى باشد که حتى اميد براى به دست آوردن يک قرص نان نداشته و هرگز شکمى سير به خود نديده باشد.
أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَ أَكْبَادٌ حَرَّى، أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ:
آيا من با شکمى سير بخوابم در حالى که در اطراف من شکم هاى گرسنه و جگرهاى تشنه باشند و يا چنان باشم که آن شاعر گفته است:
“وَ حَسْبُكَ عَاراً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ
وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ”
اين درد تو را بس که با شکم سير بخوابى در حالى که در اطراف تو شکم هاى گرسنه اى است که آرزوى قطعه پوستى براى خوردن دارد!
أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ هَذَا أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ
آيا من به همين قناعت کنم که گفته شود من امير مؤمنانم;
وَ لَا أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ، أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ.
اما خود را با آنها در سختى هاى روزگار شریک نکنم و اسوه و مقتدايشان در ناگوارى هاى زندگى نباشم؟
⬇️ نکته دوم:
رفاه و آسایش و خانه ی وسیع برای مردم عادی:
به خلاف مسئولین که باید در حد ضعیف ترین مردم زندگی کنند، مردم عادی چنین محدودیتی ندارند و میتوانند در حد وسع و توان خود در رفاه و آسایش زندگی کنند.
📚مرحوم شیخ حُر عاملی در وسائل الشیعه دو باب در مورد استحباب و کراهت منزل مومنین آورده است.
همچنین مرحوم مجلسی در ” باب سعة الدار و بركتها و شومها” به طور مفصل به این موضوعات پرداخته اند:
بَابُ اسْتِحْبَابِ سَعَةِ الْمَنْزِلِ وَ كَثْرَةِ الْخَدَم:
✅خانه وسیع داشتن، سعادت میخواهد: پیامبر صلوات الله علیه میفرماید:
مِنْ سَعادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الزَّوْجَةُ الصّالِحَةُ
از خوشبختى مرد مسلمان، داشتن همسرى شايسته،
وَ الْمَسْكَنُ الْواسِعُ وَ الْمَرْكَبُ الْبَهىُّ وَ الْوَلَدُ الصّالِحُ
خانه اى بزرگ، وسيله اى راحت براى سوارى و فرزند خوب است
🔺پیامبر صلوات الله علیه در روایت دیگری میفرماید:
مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ أَنْ يَتَّسِعَ مَنْزِلُهُ.
همچنین در روایت دیگری از پیامبر آمده:
مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الْمَسْكَنُ الْوَاسِعُ.
از سعادت مرد مسلمان داشتن خانهی بزرگ است.
🔺در وصیت نامه پیامبر به امام علی علیهالسلام آمده:
فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ لِعَلِيٍّ ع قَالَ: يَا عَلِيُّ الْعَيْشُ فِي ثَلَاثَةٍ: دَارٍ قَوْرَاءَ (وسیع) وَ جَارِيَةٍ حَسْنَاءَ
از جمله وصایای پیامبر له امیر المومنین آن است که : ای علی راحتی دنیا در سه چیز است :
۱. خانه وسیع
۲. همسایه کاربلد،(کار را خوب انجام دهد)
👈مومن در آسایش و راحتی است چه از جهت منزل چه غیره:
امام صادق علیهالسلام:
ثَلَاثَةٌ لِلْمُؤْمِنِ فِيهَا رَاحَةٌ
آسايش مومن در سه چيز است:
دَارٌ وَاسِعَةٌ تُوَارِي عَوْرَتَهُ وَ سُوءَ حَالِهِ مِنَ النَّاس
خانه وسيعي كه وضع خانواده گي و بدحالي او را از مردم پنهان دارد
وَ امْرَأَةٌ صَالِحَةٌ تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ
و همسر نيكوكاري كه در كار دنيا و آخرت يارش باشد
وَ ابْنَةٌ أَوْ أُخْتٌ يُخْرِجُهَا مِنْ مَنْزِلِهِ إِمَّا بِمَوْتٍ أَوْ تَزْوِيجٍ
و دختر و يا خواهري كه آنان را یا با ازدواج از خانه خود بيرون كند، یا از آنها سرپرستی کند تا از دنیا بروند.
🔺 و كَانَ أَبُو الْحَسَنِ ع فِي حَلْقَةٍ فَتَذَاكَرُوا عَيْشَ الدُّنْيَا فَذَكَرَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مَعْنًى
امام کاظم در جمعی نشسته بودند و در مورد عیش و لذت های دنیا سخن به میان آمد و نظر حضرت را نیز خواستند
فَسُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ ع عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ سَعَةُ الْمَنْزِلِ وَ الْفَضْلُ فِي الْخَدَمِ
امام کاظم فرمود آسایش و لذت زندگی به منزل وسیع و خدمتکار با فضیلت کاردان _یا کثرت خدمتکار_ است.
👈دعا برای خانه بزرگ:
شَكَا رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص- أَنَّ الدُّورَ قَدِ اكْتَنَفَتْهُ
شخص به پیامبر شکایت کرد که خانه ی اطراف از هر طرف ساخته شده اند و او را در تنگنا قرار داده اند _یا اینکه خانه اش برای او تنگ شده و کوچک است
فَقَالَ النَّبِيُّ ص- ارْفَعْ صَوْتَكَ مَا اسْتَطَعْتَ وَ سَلِ اللَّهَ أَنْ يُوَسِّعَ عَلَيْكَ
پیامبر فرمود هر چی میتوانی صدا را بلند کن و از خدا بخواه خانه ی بزرگی نصیبت کند.
✍️بابُ كَرَاهَةِ ضِيقِ الْمَنْزِلِ وَ اسْتِحْبَابِ تَحَوُّلِ الْإِنْسَانِ عَنِ الْمَنْزِلِ الضَّيِّقِ وَ إِنْ كَانَ أَحْدَثَهُ أَبُوهُ:
باب کوچک بودن خانه و استحباب تغییر منزل حتی اگر خانه پدری باشد:
👈اگر پدرت هم در خانه کوچک بود، از آنجا برو:
إِنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع اشْتَرَى دَاراً وَ أَمَرَ مَوْلًى لَهُ أَنْ يَتَحَوَّلَ إِلَيْهَا وَ قَالَ إِنَّ مَنْزِلَكَ ضَيِّقٌ حضرت رضا منزلی را خریداری نمودند و به خدمتکار خود دستور دادند تا بدان منزل برود و فرمودند: منزل تو تنگ است.
فَقَالَ قَدْ أَحْدَثَ هَذِهِ الدَّارَ أَبِي فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع- إِنْ كَانَ أَبُوكَ أَحْمَقَ يَنْبَغِي أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُ.
او گفت: این منزل را پدرم ساخته است. حضرت فرمودند: اگر پدرت کار احمقانه ای کرده باشد، سزاوار است تو مثل او باشی؟!
🔺امام باقر علیهالسلام:
مِنْ شَقَاءِ الْعَيْشِ ضِيقُ الْمَنْزِلِ
از سختى زندگى، تنگى منزل است.
خانهی کوچک برای انسان خوش یُمنی ندارد: پیامبر ص فرمود:
الشُّؤْمُ فِي ثَلَاثَةِ أَشْيَاءَ فِي الدَّابَّةِ وَ الْمَرْأَةِ وَ الدَّارِ
نامبارکی و نحوست در سه چيز است:
مركب و زن،و منزل
فَأَمَّا الْمَرْأَةُ فَشُؤْمُهَا غَلَاءُ مَهْرِهَا وَ عُسْرُ وِلَادَتِهَا
نامبارک بودن زن در بالا بودن مبلغ مهريه و وضع حمل دشوار اوست
وَ أَمَّا الدَّابَّةُ فَشُؤْمُهَا كَثْرَةُ عِلَلِهَا وَ سُوءُ خُلُقِهَا
و امّا نحوست مركب در سركش بودن و سواری ندادن و بيمار شدن اوست
وَ أَمَّا الدَّارُ فَشُؤْمُهَا ضِيقُهَا وَ خُبْثُ جِيرَانِهَا
نحسى منزل،در تنگى صحن و بدجنس بودن همسايگانش است.
پس به طور کلی ایرادی نیست که مردم در رفاه و آسایش زندگی کنند.
⬇️ نکته سوم:
رفاه و آسایش آری، اسراف و زیاده روی ممنوع:
اگر چه به طور کلی گفته شد مردم می توانند در رفاه زندگی کنند ولی قطعا مواردی که دین از اسراف و زیاده روی و دنیا طلبی و… بیان کرده در مورد این افراد نیز صادق است و باید به آنها نیز توجه داشت:
1⃣خانه اگر بیش از حد بزرگ یا نامتناسب با شان شخص باشد، گرفتاری است: امام صادق علیهالسلام فرمود:
كُلُّ بِنَاءٍ لَيْسَ بِكَفَافٍ فَهُوَ وَبَالٌ عَلَى صَاحِبِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
هر بنائى که بیش از اندازه كفاف باشد روز قيامت وبال صاحبش میشود.
امام صادق علیهالسلام:
مَنْ بَنَى فَوْقَ مَسْكَنِهِ كُلِّفَ حَمْلَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
کسی که خانه اش بیش از نیاز مسکونی او باشد، روز قیامت گرفتار میشود.
2⃣خانه ای که با حرام ساخته شده باشد، برای انسان عذاب است:
امام صادق علیهالسلام میفرمایند:
مَنْ كَسَبَ مَالًا مِنْ غَيْرِ حِلِّهِ سُلِّطَ عَلَيْهِ الْبِنَاءُ وَ الطِّينُ وَ الْمَاء
هركس مالى را از غير راه حلال به دست آورد، خداوند ساختمان، آب و خاك را بر او مسلّط مىكند.
⏪همانگونه که در روایات فرمودند خداوند زمین انتقام گیرنده _بقاع منتقمه_ دارد؛
همانگونه که امیرالمومنین فرمود:
الْحَجَرُ الْغَصِيبُ فِي الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا ؛
یک آجری غصبی در خانه ضامن خرابی آن است.
امام صادق نیز فرمود کسی خانه را از حرام درست کند این آب و گل و خانه بر او مسلط میشوند و به جای اینکه این شخص در خانه آرامش داشته باشد؛ خانه ی او محل عذاب و سختی او میشود
3⃣در روایات از خانه مرتفع منع کرده اند:
در روایات فراوانی اهل بیت از خانه هایی که با ارتفاع زیاد ساخته میشوند نهی کرده اند.
این نهی شاید به خاطر نبود امکانات محکم کاری در آن زمان بوده باشد، شاید به خاطر دید پیدا کردن بر خانه های اطراف و شاید هم به خاطر مسائلی که ما از آن بی اطلاع هستیم.
✳️امام صادق علیهالسلام میفرمایند:
إِنَّ اللَّهَ وَكَّلَ مَلَكاً بِالْبِنَاءِ يَقُولُ لِمَنْ رَفَعَ سَقْفاً فَوْقَ ثَمَانِيَةِ أَذْرُعٍ أَيْنَ تُرِيدُ يَا فَاسِقُ
خداوند برای خانه هایی که بیش از چهار متر ارتفاع دارند ملائکه ای قرار داده که به آنها میگوید ای فاسق چقدر میخواهی خانه را بالا ببری.
👈دور تا دور خانه های مرتفع آیت الکرسی نوشته شود:
البته در روایات برای دفع مشکلات و آفت های خانه های مرتفع، راهکاری ارائه شده است. امام صادق علیهالسلام:
إِذَا كَانَ الْبَيْتُ فَوْقَ ثَمَانِي أَذْرُعٍ فَاكْتُبْ عَلَيْهِ آيَةَ الْكُرْسِيِّ
در خانه های چند طبقه ایت الکرسی بنویسید. راوی میگوید:
رَأَيْتُ مَكْتُوباً فِي بَيْتِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع آيَةَ الْكُرْسِيِّ قَدْ أُدِيرَتْ بِالْبَيْتِ
ديدم در اتاق امام ششم دور تا دور اتاق آيه الكرسى نوشته شده بود
وَ رَأَيْتُ فِي قِبْلَةِ مَسْجِدِهِ مَكْتُوباً آيَةَ الْكُرْسِيِّ
و در قبله مسجد آن هم آيه الكرسى نوشته بود.
اللهم ارزقنا داراً واسعاً مبارکاً
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۱۴۰۴/۳/۲۰ . ۱۴ذیحجه
💢 حکمت۳۵۵ 💢
وَ بَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً، فَقَالَ (عليه السلام): أَطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا، إِنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَكَ الْغِنَى.
يكى از كارگزاران او بناى پرشكوهى برآورده بود. حضرت (علیهالسلام) به او فرمود: درهمهاى نهفته سر برآوردند و اين بنا حكايت از توانگريت دارد.
💠و بَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً، فَقَالَ (عليه السلام):
یكى از عاملان و فرمانداران حكومت امام عليه السلام ،خانه یزرگ و باشكوهى [فَخْماً] ساخت.
💠 أطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا، إِنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَكَ الْغِنَى.
امام عليه السلام به او فرمود: دِرهمها و دينارهاى [الْوَرِقُ] تو از اين بنا سر برآورده و چنين بنايى به يقين نشانه غنا و ثروت توست!
[اطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَها: نقره ها سر بر آوردند، يعنى ظاهر شدند.]
✅در این حکمت حضرت در مورد کیفیت زندگی مسئولین و ضرورت دوری کردن آنان از تجملات و زرق و برق دنیا اشاراتی دارند.
یکی از مواضعی که میزان ثروت و توانمندی افراد قابل مشاهده است در منزل و خانه ی آنهاست. حضرت میفرماید کسانی که عنوان مسول حکومت اسلامی را به دوش میکشند، حق ندارند هر طوری که میخواهند زندگی کنند بلکه باید ضوابط و قواعد مسئولیت را رعایت کنند و یکی از این قواعد خانه و کاشانه ی آنهاست.
💠 أطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا
دِرهمها و دينارهاى تو از اين بنا سر برآورده.
این تعبیر شبیه ضرب المثلی است که در فارسی میگوییم “دم خروس بیرون زد”
یا ” دم خروس را باور کنیم یا قسم حضرت عباس را؟”
✳️حضرت میفرماید تو خود هم خوب میدانی که در حکومت عدل علوی، این ریخت و پاش ها و زندگی های اشرافی جایی ندارد و چه بسا ادعای زهد نیز داشته ای؛ ولی الان دم خروس بیرون زد و معلوم شد آن حرفها را باور نداشته ای و کیفیت زندگی تو، متناسب با مسئول حکومت اسلامی نبوده است.
💠 إنَّ الْبِنَاءَ يَصِفُ لَكَ الْغِنَى
چنين بنايى به يقين نشانه غنا و ثروت توست!
رنگ رخساره خبر میدهد از سر درون؛ حضرت با تعابیر تندی با این مسئول برخورد کرده و میفرمایدساخت چنین خانه ای با این زرق و برق و تجملات نشان میدهد که تو وضعیت مالی خوبی داری، نه تنها وضعیت مالی خوب است بلکه از به کار بردن اموال و زندگی شاهانه نیز ابایی نداری و این خود نشانه ی واضحی است از اینکه شانیت مسئولیت و حکومت را نداری.
⬇️ نکته اول:
رفاه و آسایش و خانه ی وسیع برای مسئولین حکومتی:
از مجموعه فرمایشات امیرالمومنین به خوبی به دست می آید که مسولین حکومتی حق بهره مندی فراوان از نعمت های دنیایی و رفاه و آسایش را ندارند. یا باید در حد ضعفاء جامعه زندگی کنند یا باید مسئولیت را تحویل بدهند و به یک شهروند عادی تبدیل بشوند.
👈غوغای امیرالمومنین در نامه ۳ در انتقاد به شریح قاضی:
وَ رُوِيَ أَنَّ شُرَيْحَ بْنَ الْحَارِثِ قَاضِيَ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ اشْتَرَى عَلَى عَهْدِهِ دَاراً بِثَمَانِينَ دِينَاراً
روايت شده است که شريح بن حارث، قاضى امير المؤمنين در دوران حکومت امام، خانه اى به هشتاد دينار خريدارى کرد،
فَبَلَغَهُ ذَلِكَ، فَاسْتَدْعَى شُرَيْحاً وَ قَالَ لَهُ
اين مطلب به آن حضرت رسيد، امام شريح را احضار کرد
بَلَغَنِي أَنَّكَ ابْتَعْتَ دَاراً بِثَمَانِينَ دِينَاراً وَ كَتَبْتَ لَهَا كِتَاباً وَ أَشْهَدْتَ فِيهِ شُهُوداً
اى شريح! به من خبر رسيده که خانهاى به قيمت هشتاد دينار خريده اى و براى آن قباله و سندى نوشته اى و بر آن گواهانى گرفته اى!
فَقَالَ لَهُ شُرَيْحٌ قَدْ كَانَ ذَلِكَ يَا أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ
«شريح» عرض کرد: آرى چنين بوده است اى امير مؤمنان.
قَالَ فَنَظَرَ إِلَيْهِ نَظَرَ الْمُغْضَبِ ثُمَّ قَالَ لَهُ:
امام نگاهى خشم آلود به او کرد سپس چنين فرمود:
يَا شُرَيْحُ أَمَا إِنَّهُ سَيَأْتِيكَ مَنْ لَا يَنْظُرُ فِي كِتَابِكَ وَ لَا يَسْأَلُكَ عَنْ بَيِّنَتِكَ،
«اى شريح!» بدان به زودى کسى به سراغت مى آيد که نه به قباله ات نگاه مى کند و نه از شهودت مى پرسد،
حَتَّى يُخْرِجَكَ مِنْهَا شَاخِصاً وَ يُسْلِمَكَ إِلَى قَبْرِكَ خَالِصاً.
تا تو را از آن خانه آشکارا خارج سازد و تنها به قبرت تحويل دهد.
⏪در نگاه امیرالمومنین مسئولیت حکومت اسلامی حق ندارند اشرافی زندگی کنند و نوع زندگی آنان با توده های مردم متفاوت باشد.
👈وصیت امیرالمومنین به حسنین:
در نامه ۴۷ آمده:
أُوصِيكُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ، وَ أَلَّا تَبْغِيَا الدُّنْيَا وَ إِنْ بَغَتْكُمَا
من شما را به تقوا و پرهيزکارى و ترس از مخالفت پروردگار توصيه مى کنم و سفارش مى کنم و در پى زرق و برق دنيا نباشيد، هرچند دنيا به سراغ شما بيايد.
⏪حضرت به حسنین موکدا توصیه میکند که حتی اگر دنیا به سمت شما آمد، شما حق ندارید آن را بپذیرید به خاطر جایگاهی که شما دارید. به خاطر آن نگاهی که مردم به شما دارند وو شما جایگاه امامت و رهبری مردم را به عهده دارید.
👈برای مردم عادی، خانه بزرگ داشتن ایراد ندارد، به شرط رعایت حقوق:
در خطبه ۲۰۹ داریم که امیرالمومنین به عیادت علاء بن زیاد آمد؛ که او خانه بزرگی داشت. حضرت فرمود:
مَا كُنْتَ تَصْنَعُ بِسِعَةِ هَذِهِ الدَّارِ فِي الدُّنْيَا- وَ أَنْتَ إِلَيْهَا فِي الْآخِرَةِ كُنْتَ أَحْوَجَ
اى علاء بن زياد با اين خانه وسيع در اين دنيا، چه مى خواهى بکنى و آن را براى چه مى خواهى؟! در حالى که در آخرت به آن نيازمندترى ؛
وَ بَلَى إِنْ شِئْتَ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ تَقْرِي فِيهَا الضَّيْفَ وَ تَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ وَ تُطْلِعُ مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا
آرى! اگر بخواهى مى توانى به وسيله آن به آخرت برسى و سعادتمند شوى به اين گونه که از ميهمانان در آن پذيرايى کنى و صله رحم در آن بجا آورى و حقوق شرعى و الهى آن را بپردازى.
فَإِذاً أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا الْآخِرَةَ
اگر چنين کنى به وسيله اين خانه به خانه آخرت نائل شده اى.
فَقَالَ لَهُ الْعَلَاءُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَشْكُو إِلَيْكَ أَخِي عَاصِمَ بْنَ زِيَادٍ.
هنگامى که سخن امام با علاء بن زياد به اينجا رسيد؛ علاء گفت: اى اميرمؤمنان از برادرم «عاصم بن زياد» نزد تو شکايت مى آورم. امامفرمود: مگر چه کرده؟
قَالَ وَ مَا لَهُ؟ قَالَ لَبِسَ الْعَبَاءَ وَ تَخَلَّى عَنِ الدُّنْيَا.
عرض کرد عبايى پوشيده و از دنيا کناره گيرى کرده است،
قَالَ عَلَيَّ بِهِ
امام فرمود: او را نزد من آور.
قَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ هَذَا أَنْتَ فِي خُشُونَةِ مَلْبَسِكَ وَ جُشُوبَةِ مَأْكَلِكَ.
عاصم گفت: اى اميرمؤمنان تو خود با اين لباس خشن و آن غذاى ناگوار به سر مى برى!
قَالَ وَيْحَكَ، إِنِّي لَسْتُ كَأَنْتَ،
امام در پاسخ فرمود: واى بر تو، من مانند تو نيستم و وظيفه اى غير از تو دارم
إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى أَئِمَّةِ الْعَدْلِ أَنْ يُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النَّاسِ،
خداوند بر پيشوايان حق و عدالت واجب کرده که بر خود سخت بگيرند و همچون افراد ضعيف مردم زندگى کنند .
كَيْلَا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقِيرِ فَقْرُهُ.
تا فقر، آنها را به طغيان و سرکشى در برابر فرمان خدا وادار نکند.
👈لباس و خانه و زندگی حاکمان باید اینگونه باشد:
حضرت در حکمت ۱۰۳ میفرمایند:
وَ قَدْ رُئِيَ عَلَيْهِ إِزَارٌ خَلَقٌ مَرْقُوعٌ، فَقِيلَ لَهُ فِي ذَلِكَ،
لباس كهنه و وصله دارى بر اندام آن حضرت ديده شد، كسى درباره آن سؤال كرد. كه چرا امام با داشتن امكانات چنين لباسى را براى خود انتخاب كرده است.
فَقَالَ (علیه السلام): يَخْشَعُ لَهُ الْقَلْبُ وَ تَذِلُّ بِهِ النَّفْسُ وَ يَقْتَدِي بِهِ الْمُؤْمِنُونَ
امام فرمود: قلب به سبب آن خاضع مى شود و نفس سركش با آن رام مى گردد و مؤمنان به آن اقتدا مى كنند و از آن سرمشق مى گيرند.
⏪ طبیعی است که اگر مردم ببینند اوضاع حاکمان و مسئولان طور دیگری است، آنها ناراحت شوند و نسبت به حکومت خود دلسرد شوند و از آنها حرف شنوی نداشته باشند.
⁉️با شنیدن این روایات ممکن است این سوال به ذهن انسان متبادر شود که اگر این نهج البلاغه است پس چرا اوضاع جمهوری اسلامی ایران متفاوت است؟
◀️ ۱. هیچگاه حکومت اسلامی ما ادعا نکرد که من حکومت عدل علوی هستم بلکه تلاش کرده تا به آن برسد.
◀️ ۲. آرمانها و واقعیتها باهم متفاوتند،در زمان خود امام هم این آرمانها در بسیاری از موارد تحقق پیدا نکرد.
👈مسئولین حتی به فرض داشتن هم حق استفاده ندارند:
حضرت در نامه ۴۵ میفرمایند:
بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ،
آرى از ميان آنچه آسمان بر آن سايه افکنده تنها «فدک» در دست ما بود،
فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِينَ،
که آن هم گروهى بر آن بخل و حسد ورزيدند و گروه ديگرى سخاوتمندانه آن را رها کردند.
وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ
و بهترين حاکم و داور در اين داستان اندوهبار خداست.
وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَكٍ وَ غَيْرِ فَدَكٍ؟
مرا با فدک و غير فدک چکار؟…
وَ لَوْ شِئْتُ لَاهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ إِلَى مُصَفَّى هَذَا الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ
به خدا سوگند اگر مى خواستم مى توانستم از عسل مصفا و مغز گندم و بافته هاى ابريشم براى خود بهترين غذا و لباس را تهيّه کنم،
وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ
اما هيهات که هواى نفس بر من چيره شود و حرص و طمع مرا وادار به انتخاب طعام هاى لذيذ نمايد،
وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ
در حالى که شايد در سرزمين حجاز يا يمامه از مناطق شرقى عربستان کسى باشد که حتى اميد براى به دست آوردن يک قرص نان نداشته و هرگز شکمى سير به خود نديده باشد.
أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَ أَكْبَادٌ حَرَّى، أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ:
آيا من با شکمى سير بخوابم در حالى که در اطراف من شکم هاى گرسنه و جگرهاى تشنه باشند و يا چنان باشم که آن شاعر گفته است:
“وَ حَسْبُكَ عَاراً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ
وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ”
اين درد تو را بس که با شکم سير بخوابى در حالى که در اطراف تو شکم هاى گرسنه اى است که آرزوى قطعه پوستى براى خوردن دارد!
أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ هَذَا أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ
آيا من به همين قناعت کنم که گفته شود من امير مؤمنانم;
وَ لَا أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ، أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ.
اما خود را با آنها در سختى هاى روزگار شریک نکنم و اسوه و مقتدايشان در ناگوارى هاى زندگى نباشم؟
⬇️ نکته دوم:
رفاه و آسایش و خانه ی وسیع برای مردم عادی:
به خلاف مسئولین که باید در حد ضعیف ترین مردم زندگی کنند، مردم عادی چنین محدودیتی ندارند و میتوانند در حد وسع و توان خود در رفاه و آسایش زندگی کنند.
📚مرحوم شیخ حُر عاملی در وسائل الشیعه دو باب در مورد استحباب و کراهت منزل مومنین آورده است.
همچنین مرحوم مجلسی در ” باب سعة الدار و بركتها و شومها” به طور مفصل به این موضوعات پرداخته اند:
بَابُ اسْتِحْبَابِ سَعَةِ الْمَنْزِلِ وَ كَثْرَةِ الْخَدَم:
✅خانه وسیع داشتن، سعادت میخواهد: پیامبر صلوات الله علیه میفرماید:
مِنْ سَعادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الزَّوْجَةُ الصّالِحَةُ
از خوشبختى مرد مسلمان، داشتن همسرى شايسته،
وَ الْمَسْكَنُ الْواسِعُ وَ الْمَرْكَبُ الْبَهىُّ وَ الْوَلَدُ الصّالِحُ
خانه اى بزرگ، وسيله اى راحت براى سوارى و فرزند خوب است
🔺پیامبر صلوات الله علیه در روایت دیگری میفرماید:
مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ أَنْ يَتَّسِعَ مَنْزِلُهُ.
همچنین در روایت دیگری از پیامبر آمده:
مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الْمَسْكَنُ الْوَاسِعُ.
از سعادت مرد مسلمان داشتن خانهی بزرگ است.
🔺در وصیت نامه پیامبر به امام علی علیهالسلام آمده:
فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ لِعَلِيٍّ ع قَالَ: يَا عَلِيُّ الْعَيْشُ فِي ثَلَاثَةٍ: دَارٍ قَوْرَاءَ (وسیع) وَ جَارِيَةٍ حَسْنَاءَ
از جمله وصایای پیامبر له امیر المومنین آن است که : ای علی راحتی دنیا در سه چیز است :
۱. خانه وسیع
۲. همسایه کاربلد،(کار را خوب انجام دهد)
👈مومن در آسایش و راحتی است چه از جهت منزل چه غیره:
امام صادق علیهالسلام:
ثَلَاثَةٌ لِلْمُؤْمِنِ فِيهَا رَاحَةٌ
آسايش مومن در سه چيز است:
دَارٌ وَاسِعَةٌ تُوَارِي عَوْرَتَهُ وَ سُوءَ حَالِهِ مِنَ النَّاس
خانه وسيعي كه وضع خانواده گي و بدحالي او را از مردم پنهان دارد
وَ امْرَأَةٌ صَالِحَةٌ تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ
و همسر نيكوكاري كه در كار دنيا و آخرت يارش باشد
وَ ابْنَةٌ أَوْ أُخْتٌ يُخْرِجُهَا مِنْ مَنْزِلِهِ إِمَّا بِمَوْتٍ أَوْ تَزْوِيجٍ
و دختر و يا خواهري كه آنان را یا با ازدواج از خانه خود بيرون كند، یا از آنها سرپرستی کند تا از دنیا بروند.
🔺 و كَانَ أَبُو الْحَسَنِ ع فِي حَلْقَةٍ فَتَذَاكَرُوا عَيْشَ الدُّنْيَا فَذَكَرَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مَعْنًى
امام کاظم در جمعی نشسته بودند و در مورد عیش و لذت های دنیا سخن به میان آمد و نظر حضرت را نیز خواستند
فَسُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ ع عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ سَعَةُ الْمَنْزِلِ وَ الْفَضْلُ فِي الْخَدَمِ
امام کاظم فرمود آسایش و لذت زندگی به منزل وسیع و خدمتکار با فضیلت کاردان _یا کثرت خدمتکار_ است.
👈دعا برای خانه بزرگ:
شَكَا رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص- أَنَّ الدُّورَ قَدِ اكْتَنَفَتْهُ
شخص به پیامبر شکایت کرد که خانه ی اطراف از هر طرف ساخته شده اند و او را در تنگنا قرار داده اند _یا اینکه خانه اش برای او تنگ شده و کوچک است
فَقَالَ النَّبِيُّ ص- ارْفَعْ صَوْتَكَ مَا اسْتَطَعْتَ وَ سَلِ اللَّهَ أَنْ يُوَسِّعَ عَلَيْكَ
پیامبر فرمود هر چی میتوانی صدا را بلند کن و از خدا بخواه خانه ی بزرگی نصیبت کند.
✍️بابُ كَرَاهَةِ ضِيقِ الْمَنْزِلِ وَ اسْتِحْبَابِ تَحَوُّلِ الْإِنْسَانِ عَنِ الْمَنْزِلِ الضَّيِّقِ وَ إِنْ كَانَ أَحْدَثَهُ أَبُوهُ:
باب کوچک بودن خانه و استحباب تغییر منزل حتی اگر خانه پدری باشد:
👈اگر پدرت هم در خانه کوچک بود، از آنجا برو:
إِنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع اشْتَرَى دَاراً وَ أَمَرَ مَوْلًى لَهُ أَنْ يَتَحَوَّلَ إِلَيْهَا وَ قَالَ إِنَّ مَنْزِلَكَ ضَيِّقٌ حضرت رضا منزلی را خریداری نمودند و به خدمتکار خود دستور دادند تا بدان منزل برود و فرمودند: منزل تو تنگ است.
فَقَالَ قَدْ أَحْدَثَ هَذِهِ الدَّارَ أَبِي فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع- إِنْ كَانَ أَبُوكَ أَحْمَقَ يَنْبَغِي أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُ.
او گفت: این منزل را پدرم ساخته است. حضرت فرمودند: اگر پدرت کار احمقانه ای کرده باشد، سزاوار است تو مثل او باشی؟!
🔺امام باقر علیهالسلام:
مِنْ شَقَاءِ الْعَيْشِ ضِيقُ الْمَنْزِلِ
از سختى زندگى، تنگى منزل است.
خانهی کوچک برای انسان خوش یُمنی ندارد: پیامبر ص فرمود:
الشُّؤْمُ فِي ثَلَاثَةِ أَشْيَاءَ فِي الدَّابَّةِ وَ الْمَرْأَةِ وَ الدَّارِ
نامبارکی و نحوست در سه چيز است:
مركب و زن،و منزل
فَأَمَّا الْمَرْأَةُ فَشُؤْمُهَا غَلَاءُ مَهْرِهَا وَ عُسْرُ وِلَادَتِهَا
نامبارک بودن زن در بالا بودن مبلغ مهريه و وضع حمل دشوار اوست
وَ أَمَّا الدَّابَّةُ فَشُؤْمُهَا كَثْرَةُ عِلَلِهَا وَ سُوءُ خُلُقِهَا
و امّا نحوست مركب در سركش بودن و سواری ندادن و بيمار شدن اوست
وَ أَمَّا الدَّارُ فَشُؤْمُهَا ضِيقُهَا وَ خُبْثُ جِيرَانِهَا
نحسى منزل،در تنگى صحن و بدجنس بودن همسايگانش است.
پس به طور کلی ایرادی نیست که مردم در رفاه و آسایش زندگی کنند.
⬇️ نکته سوم:
رفاه و آسایش آری، اسراف و زیاده روی ممنوع:
اگر چه به طور کلی گفته شد مردم می توانند در رفاه زندگی کنند ولی قطعا مواردی که دین از اسراف و زیاده روی و دنیا طلبی و… بیان کرده در مورد این افراد نیز صادق است و باید به آنها نیز توجه داشت:
1⃣خانه اگر بیش از حد بزرگ یا نامتناسب با شان شخص باشد، گرفتاری است: امام صادق علیهالسلام فرمود:
كُلُّ بِنَاءٍ لَيْسَ بِكَفَافٍ فَهُوَ وَبَالٌ عَلَى صَاحِبِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
هر بنائى که بیش از اندازه كفاف باشد روز قيامت وبال صاحبش میشود.
امام صادق علیهالسلام:
مَنْ بَنَى فَوْقَ مَسْكَنِهِ كُلِّفَ حَمْلَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
کسی که خانه اش بیش از نیاز مسکونی او باشد، روز قیامت گرفتار میشود.
2⃣خانه ای که با حرام ساخته شده باشد، برای انسان عذاب است:
امام صادق علیهالسلام میفرمایند:
مَنْ كَسَبَ مَالًا مِنْ غَيْرِ حِلِّهِ سُلِّطَ عَلَيْهِ الْبِنَاءُ وَ الطِّينُ وَ الْمَاء
هركس مالى را از غير راه حلال به دست آورد، خداوند ساختمان، آب و خاك را بر او مسلّط مىكند.
⏪همانگونه که در روایات فرمودند خداوند زمین انتقام گیرنده _بقاع منتقمه_ دارد؛
همانگونه که امیرالمومنین فرمود:
الْحَجَرُ الْغَصِيبُ فِي الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا ؛
یک آجری غصبی در خانه ضامن خرابی آن است.
امام صادق نیز فرمود کسی خانه را از حرام درست کند این آب و گل و خانه بر او مسلط میشوند و به جای اینکه این شخص در خانه آرامش داشته باشد؛ خانه ی او محل عذاب و سختی او میشود
3⃣در روایات از خانه مرتفع منع کرده اند:
در روایات فراوانی اهل بیت از خانه هایی که با ارتفاع زیاد ساخته میشوند نهی کرده اند.
این نهی شاید به خاطر نبود امکانات محکم کاری در آن زمان بوده باشد، شاید به خاطر دید پیدا کردن بر خانه های اطراف و شاید هم به خاطر مسائلی که ما از آن بی اطلاع هستیم.
✳️امام صادق علیهالسلام میفرمایند:
إِنَّ اللَّهَ وَكَّلَ مَلَكاً بِالْبِنَاءِ يَقُولُ لِمَنْ رَفَعَ سَقْفاً فَوْقَ ثَمَانِيَةِ أَذْرُعٍ أَيْنَ تُرِيدُ يَا فَاسِقُ
خداوند برای خانه هایی که بیش از چهار متر ارتفاع دارند ملائکه ای قرار داده که به آنها میگوید ای فاسق چقدر میخواهی خانه را بالا ببری.
👈دور تا دور خانه های مرتفع آیت الکرسی نوشته شود:
البته در روایات برای دفع مشکلات و آفت های خانه های مرتفع، راهکاری ارائه شده است. امام صادق علیهالسلام:
إِذَا كَانَ الْبَيْتُ فَوْقَ ثَمَانِي أَذْرُعٍ فَاكْتُبْ عَلَيْهِ آيَةَ الْكُرْسِيِّ
در خانه های چند طبقه ایت الکرسی بنویسید. راوی میگوید:
رَأَيْتُ مَكْتُوباً فِي بَيْتِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع آيَةَ الْكُرْسِيِّ قَدْ أُدِيرَتْ بِالْبَيْتِ
ديدم در اتاق امام ششم دور تا دور اتاق آيه الكرسى نوشته شده بود
وَ رَأَيْتُ فِي قِبْلَةِ مَسْجِدِهِ مَكْتُوباً آيَةَ الْكُرْسِيِّ
و در قبله مسجد آن هم آيه الكرسى نوشته بود.
اللهم ارزقنا داراً واسعاً مبارکاً