💠وَ قَالَ (عليه السلام): يَا أَسْرَى الرَّغْبَةِ أَقْصِرُوا
اى اسيران [أَسْرَى] حرص وطمع [الرَّغْبَة] رغبت در دنيا! بس كنيد؛ کوتاه بیاید،[أَقْصِرُوا]

💠 فَإِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْيَا لَا يَرُوعُهُ مِنْهَا إِلَّا صَرِيفُ أَنْيَابِ الْحِدْثَانِ
زيرا افراد دلبسته به دنيا [الْمُعَرِّجَ] را جز صداى برخورد [الصَّرِيف] دندانهای [أَنْيَابِ] حوادث سخت، به خود نياورد و اورا نمی ترساند[لَا يُرَوِّعُهُ]
[الْمُعَرِّج: کسی که پایش کوتاه است و به یک طرف متمايل است]

💠أَيُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا اى مردم! تربيت نفس خويش را بر عهده گرفته و سرپرستی کنید،[تَوَلَّوْا]

💠وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا
و آن را از كشش عاداتهایش بازداريد..
[الضَّراوَة: به چيزى خو كردن و حريص شدن، يعنى نفس خويش را از جاذبه عادتهايش دور داريد.]

⛔️حضرت در این حکمت در مورد معرفت و شناخت روحیات انسان میفرماید؛ نفس انسان حریص و دنیا طلب است. با تربیت خویش او را از حرص و طمع بازدارید.

💠 يَا أَسْرَى الرَّغْبَةِ أَقْصِرُوا
حضرت در بخش نخست انسان های دنیا طلب و حریص را مخاطب خود قرار داده و آنها را اسیر می نامد.

⏪تشبیه حریصان دنیا طلب به اسیر از دو جهت قابل توجه است:

◀️1. اسیر کسی است که از خود اختیار و انتخابی ندارد.
کسانی که حریص به دنیا هستند گویا در مواجهه با کسب دنیا و رسیدن به اموال بیشتر هیچ انتخابی از خود ندارند و سر سپرده ی دنیا هستند.
افسار به دست دنیا داده اند، هر کجا دنیا بکشد آنها حرکت میکنند و هیچ خط قرمز و منطقه ی ممنوعه ای برای خود نمی شناسند.

◀️ ۲. اسیر و برده شخصیت حقیری دارد.
همانگونه که بردگان از جهت شان و جایگاه، بسیار حقیر و دون هستند؛ افراد دنیا طلب و دلداده ی به دنیا نیز هیچ جایگاه و شان و قدر و منزلتی ندارند.
نه در نگاه خدا عزیز اند،
نه در نگاه خوبان و اولیاء الهی ،
و نه حتی در نگاه عموم مردم.

❌انسان باید مقداری از خواهش ها و تمایللات خود دست بردارد.
چقدر دنیا طلبی،
چقدر تمایل به دنیا،
چقدر شب و روز نشناختن برای هیچ و پوچ.
حضرت میفرماید دست بردارید، این آرزوها را کوتاه کنید، دست از این موارد بردارید.

❌نفس اماره، امیر است و دنبال اسیر میگردد.
انسان دارای نفس اماره است، نفسی که دنبال امر کردن است و میخواهد انسان را اسیر و سرسپرده ی خودش کند.
باید دست این امیر را قطع کرد و بر آن سوار شد.

⛔️خطاها حیوان سرکش هستند.
حضرت در خطبه ۱۶ فرمود :
أَلَا وَ إِنَّ الْخَطَايَا خَيْلٌ شُمُسٌ حُمِلَ عَلَيْهَا أَهْلُهَا وَ خُلِعَتْ لُجُمُهَا فَتَقَحَّمَتْ بِهِمْ فِي النَّارِ
آگاه باشيد! گناهان اسبهاى سرکشى هستند که اهلش را بر آنها سوار مى کنند و لجامهاى آنها برگرفته مى شود و سرانجام آنان را در دوزخ سرنگون مى کند!

💠 فَإِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْيَا لَا يَرُوعُهُ مِنْهَا إِلَّا صَرِيفُ أَنْيَابِ الْحِدْثَانِ
زيرا افراد دلبسته به دنيا را جز صداى برخورد دندانهاى حوادث سخت، به خود نياورد.

💮حضرت برای اینکه انسان را از حرص و طمع به دنیا باز دارد، متوسل به بیان حقیقتی در قالب تشبیهی عجیب میشود.

⭕️دنیا طلبان وقتی کار از کار گذشت، تازه بیدار میشوند.
حیوانات وحشی و درنده قبل از دریدن و برای تکه پاره کردن صید خود، دندان های تیز را در بدن صید فرو میکنند و با کشیدن دندان ها روی هم، گوشت پیکر آنها را جدا میکنند و میخورند.

⛔️حضرت میفرماید افراد دنیا طلب فقط وقتی دست از دنیا طلبی و حرص به دنیا بر میدارند که حوادث تلخ و سخت روزگار دندان در پیکر آنها فرو میبرند و آنها را تکه و پاره میکند.
در آن لحظات هوشیار شدن و بیدار شدن دردی از آنها دوا نمیکند؛ انسان باید قبل از رسیدن به آن مرحله و جایگاه؛ متوقف شود و حرص را کنترل کند.

⁉️چرا فقط به وقت حادثه بیدار شویم؟!
انسان ها به طور طبیعی در
شرایط سختی مثل حادثه و بیماری، یا فرا رسیدن مرگ بیدار میشوند و دست از حرص و طمع میکشند.
اما سوال حضرت این است که چرا قبل از آن دوره و زمانه بیدار نمی شوید؟!
حضرت میفرماید هوشیار باشید، آگاه باشید، بیدار بشوید، دست از دنیا طلبی و دنیا خواهی بردارید که در لحظات سخت به چه کنم چه کنم نیفتید.

⁉️ چرا از مرگ بترسیم؟
از اعمال و دلبستگی های خود بترسیم.
حضرت درخطبه ۵۵ فرمود:
فَوَاللَّهِ مَا أُبَالِي دَخَلْتُ إِلَى الْمَوْتِ أَوْ خَرَجَ الْمَوْتُ إِلَيَّ
به خدا سوگند باک ندارم از اين که من به سوى مرگ بروم يامرگ به سوى من بیايد.

💠 أَيُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا اى مردم! تربيت نفس خويش را بر عهده گرفته و متولی باشید.

⛔️مانع حرص نفس، خود سازی است.
حضرت در سومین نکته به راهکار اساسی نجات از حرص و طمع و زیاده خواهی اشاره کرده و میفرماید؛
تا روی خودتان کار نکنید و نفس را اصلاح نکنید وضع همین است. راه درمان حرص؛ خودسازی است.

💮تولیت حریم حرم دل با خود ماست.
همانگونه که هر مکان مقدسی و هر حرمی تولیتی دارد، قلب و روح انسان حرم محترمی است که باید برای آن تولیتی دلسوز قرار داد و مدام برای اصلاح و نورانیت و رشد آن تلاش کرد.
در حدیث داریم:
قَلْبَ اَلْمُؤْمِنِ عَرْشُ اَلرَّحْمَنِ

💮باید به فکر خود باشیم.
حضرت در خطبه ۹۰ فرمود:
عِبَادَ اللَّهِ زِنُوا أَنْفُسَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُوزَنُوا،
اى بندگان خدا! خويشتن را وزن کنيد و ارزش خود را بسنجيد پيش از آنکه شما را وزن کنند.
وَ حَاسِبُوهَا مِنْ قَبْلِ أَنْ تُحَاسَبُوا
و به حساب خود برسيد، پيش از آنکه شما را به حساب آورند،
وَ تَنَفَّسُوا قَبْلَ ضِيقِ الْخِنَاقِ
و تا راه نفس گرفته نشده، تنفّس کنيد; تا فرصت ها باقى است به اعمال صالح بپردازيد،
وَ انْقَادُوا قَبْلَ عُنْفِ السِّيَاقِ
و پيش از آنکه شما را وادار به تسليم کنند در برابر حق تسليم شويد؛
وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ لَمْ يُعَنْ عَلَى نَفْسِهِ حَتَّى يَكُونَ لَهُ مِنْهَا وَاعِظٌ وَ زَاجِرٌ،
و بدانيد کسى که بر ضدّ هواى نفسش قیام نکند، تا واعظی از درون جانش براى او فراهم گردد،
لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ غَيْرِهَا لَا زَاجِرٌ وَ لَا وَاعِظ
مانع و واعظى از بیرون نخواهد يافت.

💮پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:
إذا أرادَ اللّه ُ بعَبدٍ خَيرا جَعلَ لَهُ واعِظا مِن نَفْسِهِ يأمُرُهُ و يَنْهاهُ
چون خداوند خير بنده اى را بخواهد، واعظى درونى براى او قرار دهد كه به خوبيها فرمانش دهد و از بديها بازش دارد.

👈 به جای اطاعت و پیروی از نفس اماره؛ باید نفس واعظی داشته باشیم که خوبی را به یاد ما بیاورد و به آن امر کند و از بدی ها نهی کند.

🔻نکته ۱:
همه افزاد با آمدن لحظات سخت، دست از تمایلات می کشند. مهم آن است که قبل از آن لحظات اصلاح بشویم.

📕علامه شوشترى؛ در شرح نهج البلاغه خود ماجراى عبرت انگيزى از كامل ابن اثير نقل مى كند :
كه شبى از شبها جعفر برمكى (وزير معروف و پرقدرت هارون الرشید) در مجلس عياشى خود نشسته بود و زن آوازه خوانى براى او آواز مى خواند از جمله اين شعر را در ميان آوازش خواند:
وَلَوْ فُوديتَ مِنْ حَدَثِ اللَّيالي
فَدَيْتُکَ بِالطَّريفِ وَبِالتّلادِ
اگر بتوانى از حوادث ناگوار شبها رهايى يابى من جوايز زيبا و پرقيمتى را فداى تو خواهم كرد.
در اين هنگام مسرور ، ناگهان خادم (جلاد) هارون الرشيد وارد شد.
(جعفر تعجب كرد) مسرور گفت:
آمده ام سر تو را براى هارون ببرم.
جعفر خودش را روى پاى مسرور انداخت و آن را مى بوسيد و تقاضا مى كرد كه اين كار را به تأخير بيندازد و او را زنده نزد هارون ببرد تا هرچه او خواست درباره اش تصميم بگيرد؛
مسرور جعفر را نكشت و نزد هارون برد و در آنجا هارون دستور داد سر او را از تن جدا كنند و بعد از آن نيز دستور داد سر مسرور، قاتل او را از تن جدا كنند
و گفت: من نمى خواهم قاتل جعفر را كه روزى مورد علاقه شديد من بود ببينم.

👈 امثال جعفر برمکی هم وقتی مرگ را مقابل خود ببینند، دست از عیاشی و تمایلات نفسانی می کشند ولی این ارزشی ندارد.

🔻نکته ۲:
قبل از آنکه رفتار و اعمال ما تبدیل به خُلق و ملکه شوند به فکر آنها باشیم؛ وگرنه کار خیلی سخت است.
امیرالمومنین صلواه اللله علیه فرمود: أصعَبُ السِّیاساتِ نَقلُ العاداتِ
دشوارترین سیاستها، تغییر دادن عادتهاست.

💮امیرالمومنین سلام الله علیه می فرماید:
أسوَاُ النّاسِ حالاً مَنِ انقَطَعَت مادَّتُهُ و بَقِیَت عادَتُهُ
بد احوال ترین مردم، کسی است که توانایی و قدرت انجام بدی نداشته باشد ولی عادتش همچنان بر جای باشد.

💮امیرالمومنین یلام الله علیه فرمود
کُلُّ شَیءٍ یُستَطاعُ ، إلاّ نَقلَ الطِّباعِ
هر کاری شدنی است، مگر تغییر دادن طبایع.

💮امام عسکری سلام الله علیه می فرماید :
رِياضَةُ الجاهِلِ وَ رَدُّ المُعْتادِ عَن عادَتِهِ كالمُعْجِزِ
فهماندن به انسان نادان و تَرك دادن كسى از عادتش، كارى معجزه آساست.

اللهم لا تجعل الدنیا اکبر همّنا