💠و قَالَ (عليه السلام): أَكْبَرُ الْعَيْبِ، أَنْ تَعِيبَ مَا فِيكَ مِثْلُهُ.
بزرگترين عيب آن است كه آنچه را در خود تو وجود دارد، همان را براى ديگران عيب بشمارى.

🌐بالاترین عیب، عیب جویی از چیزی است که در وجود ما نیز هست.
اگر چه عیب جویی به طور کلی مذموم است _ حتی اگر در وجود انسان نیز آن عیب نباشد_ ولی بالاترین عیب آن است که خود عیبی داشته باشیم ولی همان عیب را در دیگران رصد و جستجو کنیم.

🌐 انسانى که خود داراى عيبى است و آن را ناديده مى گيرد و چه بسا به آن افتخار كند؛ اما هنگامى كه اين عيب را در ديگران مى بيند زبان به نكوهش مى گشايد و صاحب آن عيب را ملامت و سرزنش مى كند، و گاه بر سر او فرياد مى زند؛
گرفتار تناقض آشكارى است و در آنِ واحد چيزى را هم خوب مى داند و هم بد، در حالى كه عدم امكان جمع بين نقيضين وضدين حتى بر كودكان و گاه بر حيوانات هم آشكار است و اين نشانه انحطاط فوق العاده فكرى كسى است كه مرتكب آن مى شود.

🌐 حقیقت حماقت، گرفتار شدن به تناقضات است. امیرالمومنین سلام الله علیه در حکمت ۳۴۹ فرمود:
وَ مَنْ نَظَرَ فِى عُيوبِ النَّاسِ فَأَنْكَرَهَا ثُمَّ رَضِيهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الاَْحْمَقُ بِعَينِهِ
هر كه به عيبهاى مردم بنگرد و آنها را ناخوش دارد، ولى خود مرتكب آنها گردد، بى ترديد احمق است. امیرالمومنین:
أَعقَلُ النَّاسِ مَن كَانَ بِعَيبِهِ بَصِيراً، و عَن عَيبِ غَيرِهِ ضَرِيراً
خردمندترين مردم، كسي است كه به عيب هاي خود بينا و نسبت به عيوب ديگران کور باشد.
ملاک حماقت و عقل عیب یابی از خود یا عیب یابی از دیگران است.

🌐 اینکه میدانیم عیب داریم، بهترین دلیل است برای سرک نکشیدن در عیوب دیگران. حضرت درخطبه ۱۴۰ مى فرمايد:
لا تَعْجَلْ فِى عَيبِ أَحَدٍ بِذَنْبِهِ فَلَعَلَّهُ مَغْفُورٌ لَهُ
در عيبجويى هيچكس نسبت به گناهى كه انجام داده شتاب نكن شايد او آمرزيده شده باشد.
وَ لا تَأْمَنْ عَلَى نَفْسِکَ صَغِيرَ مَعْصِيةٍ فَلَعَلَّکَ مُعَذَّبٌ عَلَيهِ
و در عين حال بر گناه كوچكى كه خود انجام داده اى ايمن مباش شايد به سبب آن مجازات شوى.
فَلْيَكْفُفْ مَنْ عَلِمَ مِنْكُمْ عَيبَ غَيرِهِ لِمَا يعْلَمُ مِنْ عَيبِ نَفْسِه
بنابراين هركدام از شما از عيب ديگرى آگاه شود؛ ولى مى داند خودش عيب دارد از عيب جويى او خوددارى كند.

🌀خوشا بحال کسی که مشغول عیوب خویش باشد.
حضرت در خطبه ۱۷۶ فرمود:
طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ عَيبُهُ عَنْ عُيوبِ النَّاس خوشا به حال كسى كه پرداختن به حال خويش، او را از پرداختن به عيب مردم بازمى دارد.
رسول خدا صلی الله علیه واله می فرمایند :
طُوبَي لِمَن مَنَعَهُ عَيبُهُ عَن عُيُوبِ المُؤمِنِينَ مِن إِخوَانِهِ
خوشا به حال آن كس كه عيب خودش، او را از پرداختن به عيب هاي برادران مؤمنش باز دارد.
اگر نمیتوانید از عیوب مردم دست بکشید، لااقل از عیوب مومنین دست بردارید

🌀اصلاح دیگران؛ با اصلاح عیوب خویش ممکن است نه سرک کشیدن در عیوب دیگران.
حضرت درغررالحكم فرمودند:
إن سَمَتْ هِمَّتُكَ لإِصلاحِ النّاسِ فَابدَأْ بِنَفسِكَ
اگر قصد اصلاح مردم را دارى، از خودت آغاز كن،
فإنَّ تَعاطيكَ إصلاحَ غَيرِكَ و أنتَ فاسِدٌ، أكبَرُ العَيبِ
زيرا پرداختن تو به كار اصلاح ديگران، در حالى كه خودت فاسد هستى، بزرگترين عيب است.

⬇️ نكته:
عیب جویی بر عیبی که خود داریم، امری است که بالوجدان همه ی ما بدی و زشتی آن را میفهمیم. پس چرا باز هم آن را انجام میدهیم؟!

❄️انسان براثر حبّ ذات، گاه عيب خود را هرگز نمى بيند و يا اگر ببيند كوچك مى شمارد؛ اما بر اثر رقابت با ديگران گاه عيوب آنها را بسيار بزرگتر از آنچه هست مى پندارد و اين سبب مى شود از عيب خويش غافل گردد و به عيبجويى از ديگران بپردازد و اين خطر بزرگى است بر سر راه پويندگان راه حق و طالبان سير و سلوك الى الله و مشكل بزرگى است در جوامع انسانى كه وحدت جامعه را هدف مى گيرد. امام صادق سلام الله علیه:
مَن اِستَصغَرَ زَلَّةَ نَفسِهِ اِستَعظَمَ زَلَّةَ غَيرِهِ
كسي كه لغزش خود را كوچك ‏شمارد، لغزش ‏ديگران را بزرگ بيند.
حب ذات خوب است ولی به شرط اینکه در مسیر درست قرار بگیرد. یعنی انسان بگوید شان و جایگاه من از این بالاتر است که بخواهم گناه کنم.
گناه کسر شان من است نه اینکه حب ذات را در ندیدن عیوب خود و بزرگ دیدن عیوب دیگران به کار ببرد.

❄️ در طول تاریخ ادبیات؛ یکی از مسائلی که همواره مورد نقد شاعران قرار گرفته است همین حالتی که انسان خود عیبی داشته باشد و آن را نبیند ولی عیب دیگران را بزرگ ببیند.
إذا أَنْتَ عِبْتَ الاْمْرَ ثُمَّ أَتَيْتَهُ/
فَأَنْتَ وَمَنْ تَزْري عَلَيْهِ سِواءٌ
هنگامى كه كارى را از ديگران عيب مى شمرى؛ اما خودت آن را انجام مى دهى تو با آن كسی كه بر او خرده مى گيرى يكسان هستى.
شاعر ديگرى مى گويد:
يَمْنَعُني عَنْ عَيْبِ غَيْري/
الَّذي أعْرِفُهُ عِنْدي مِنَ الْعَيْبي
عيبى را كه من از خود سراغ دارم مرا از عيبجويى ديگران بازمى دارد.
عَيْبي لَهُمْ بِالظَّنِّ مِنِّي لَهُمْ/
وَلَسْتُ مِنْ عَيْبي في رَيْبي
چراكه عيبى را كه در آنها سراغ دارم به ظن و گمان است؛ ولى عيبى را كه در خودم مى دانم يقينى و قطعى است.

❄️شاعر فارسى زبان نيز مى گويد:
مكن عيب خلق اى خردمند فاش/
به عيب خود از خلق مشغول باش
یا به گفته جناب صائب تبریزی:
عیب خود نایافتن، بالاترینِ عیب هاست …

💠أكْبَرُ الْعَيْبِ، أَنْ تَعِيبَ مَا فِيكَ مِثْلُهُ. بزرگترين عيب آن است كه آنچه را در خود توست براى ديگران عيب بشمارى.

🌐از دیدن عیوب دیگران کور باشیم، نه عیوب خود. امیرالمومنین سلام الله علیه می فرماید :
شَرُّ النّاسِ مَنْ کانَ مُتَتَبِّعاً لِعُیوبِ النّاسِ عَمیاً عَنْ معایِبِه
بدترین مردم کسی است که عیب های مردم را بررسی و جست وجو کند، درحالی که از دیدن عیب های خویش غافل و نابیناست.
به تعبیر جناب سعدی:
همه عیب خلق دیدن، نه مروّت است و مردی /
نگهی به خویشتن کن که تو هم گناه کردی

🌐 زنبور عسل باشیم، نه مگس:
عیب جویان، هیچ گاه ویژگی های مثبت دیگران را نمی بینند؛ زیرا در پی نقاط ضعف آنها هستند تا برای بدنامی و رسوایی آنان، عیب و نقصی بیابند.

📘ابن ابی الحدید از امیرالمومنین روایت نقل میکند که حضرت فرمود:
الأَشْرَارُ يَتَّبِعُونَ مَسَاوِئَ النَّاسِ وَيَتْرُكُونَ مَحَاسِنَهُمْ
افراد شرور همواره به دنبال عیوب مردم می‌روند و محاسن آنها را نادیده می‌گیرند،
كَـمَا يَتَّبِعُ الذُّبَابُ المَوَاضِعَ المُفْسِدَةَ مِنَ الجَسَدِ وَيَتْرُكُ الصَّحِيحَ
همان‌گونه که مگس‌ها فقط به سراغ قسمت‌های فاسد بدن می‌روند و بخش‌های سالم را رها می‌کنند.
در روایات فراوانی مومن به زنبور عسل تشبیه شده است که روی گل می نشیند ولی عده ای عیب جویی میکنند و روی زخم می نشینند.

🌐ما همه عیوبی داریم که اگر دیگران بفهمند…
در روایت داریم که حضرت امیر فرمود:
لَو تَكاشَفتُم ما تَدافَنتُم
اگر از درونِ همديگر آگاه مى شديد، يكديگر را دفن نمى كرديد.
اگر مردم یکدیگر را خوب بشناسند و از عیوب یکدیگر پی می بردند حاضر نبودند همدیگر را دفن کنند،
این خدای متعال است که عیب ها را پوشانده، ما هم باید عیب دیگران را بپوشانیم. پس بهتر است انسان به عیوب خویش بپردازد و دنبال اصلاح خویش باشد نه اینکه مدام در فکر کشف عیوب دیگران باشد.

❄️ چشم باز کنیم و عیوب خویش را نظاره کنیم.
شافعی _امام شافعی های اهل سنت _می گوید:
عَجِبْتُ لِمَنْ یبکِی عَلَی عَیبِ غَیرِهِ /
دُمُوعَاً وَلا یبْکِی عَلَی عَیبِه دَمَاً
تعجب می کنم از کسی که برای عیب دیگران گریه می کند درحالی که برای عیب خود، خون نمی گرید.
وَأَعْجَبُ مِنْ هَذَا یرَی عَیبَ غَیرِهِ /
صَغِیرَاً وَفِی عَینَیهِ مِنْ عَیبِهِ عَمِی
و عجیب تر این که عیب کوچک دیگران را می بیند ولی دو چشمش از دیدن عیب خودش نابیناست.

📘احادیث در باب عیب جویی از دیگران و غفلت از خود بسیار است.
کسی که مدام نگاهش به عیوب دیگران باشد، خدا زده است.
امام صادق سلام الله علیه می فرماید:
إِذَا رَأَيتُمُ العَبدَ مُتَفَقِّداً لِذُنُوبٍ النَّاسِ نَاسِياً لِذُنُوبِهِ، فَاعلَمُوا أَنَّهُ قَد مُكِرَ بِهِ.
هر گاه ديديد بنده گناهان مردم را مي‏جويد و گناهان خودش را از ياد برده است، بدانيد كه گرفتار مكر خدا شده است.

🌀کور باشیم از دیدن عیوب مردم، و به عیوب خودمان بصیر باشیم .
امیرالمومنین صلواه الله علیه فرمود:
شَرُّ النَّاسِ مَن كَانَ مُتِتَبِّعاً لِعُيُوبِ النَّاسِ عمياً لِمَعَايِبِهِ
بدترين مردم كسي است كه دنبال عيب هاي مردم باشد و در مورد عيب هاي خود کور باشد.

🌀 با بدترین گناه نمیشود، به گناهان کوچک دیگران خرده گرفت.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
تَتَبُّعُ العُيُوبِ مِن أَقبَحِ العُيُوبِ وَ شَرُّ السَّيِّئَاتِ
از زشت‏ترين عيبها و بدترين گناهان عیب جویی از دیگران است.
سرک کشیدن در عیوب دیگران بدترین گناه است؛ چگونه میشود با گناه بزرگ خود ؛ به گناه دیگران خرده گرفت.

🌀سبقت در عیب یابی از خود.
امام صادق علیه السلام فرمود :
أَنفَعُ الأَشيَاءِ لِلمَرءِ سَبقُهُ النَّاسَ إِلي عَيبِ نَفسِهِ.
سودمندترين چيزها براي آدمي، اين است كه در رسيدگي به عيب هاي خود بر مردم پيشي گيرد.

🌀عیب یابی از خود، مانع انجام گناهان جدید میشود.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
مَن وَبَّخَ نَفسَهُ عَلَي العُيُوبِ اِرتَعَدَت عَن كَثيرِ الذُّنُوبِ.
هر كس نفس خود را براي عيب هايي كه دارد سرزنش كند، نفسش از بسياري از گناهان به لرزه درآيد.
+ همانگونه که اگر خودرو عیب یابی نشود؛ عیب روز به روز بیشتر میشود.
+ اگر بدن انسان مورد آزمایش و چکاب قرار نگیرد، ممکن است بیماری گسترش یابد.
+ اگر روح و اعمال انسان نیز واکاوی نشود، درصد خطا و گناه بالا میرود.

❄️حسابرسی باعث جبران گناه و اصلاح عیوب میشود. امیرالمومنین فرمود:
مَن حَاسَبَ نَفسَهُ وَقَفَ عَلَي عُيُوبِهِ وَ أَحَاطَ بِذُنُوبِهِ، وَ استَقَالَ الذُّنُوبَ، وَ أَصلَحَ العُيُوبَ هر كه نفس خود را حسابرسي كند، به عيبها و گناهان خويش آگاه شود و گناهان را جبران و عيبها را برطرف سازد.

❄️توصیه شده به دوری کردن از انسان عیب جو، امام مجتبي سلام الله علیه فرمودند:
اِذا سَمِعتَ اَحَداً يَتَناوَلُ اَعراضَ النّاسِ فَاجتَهِد اَن لا يَعرِفَكَ
هرگاه شنیدی شخصی آبروی مردم را می ریزد بکوش تا تو را نشناسد.
انسان باید از افرادی که دنبال عیب جویی هستند دوری کند تا آبروی او در معرض خطر قرار نگیرد.

🌐 عیب جویان برای سرپوش گذاشتن بر عیوب خود، عیب جویی میکنند.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
ذَوُو العيوبِ يُحبُّون إشاعةَ معايبِ الناسِ ليتَّسعَ لهُم العُذرُ في معايِبِهم
كساني كه خود عيب و نقص دارند، علاقه مند به شايع كردن عيب هاي مردم هستند تا جاي عذر و بهانه اي براي عيب هاي خودشان، باز شود.

🌐 اگر عیب جویی کنیم، سرمان می آید. عیب جویی در دنیا تقاص دارد:
امام صادق سلام الله علیه می فرماید:
مَنْ عَیَّرَ مُؤْمِناً بِذَنْبٍ لَمْ یَمُتْ حَتَّى یَرْکَبَهُ اگر کسی مؤمنی را به گناهی نکوهش کند، نمی‏ میرد مگر اینکه خود او هم به آن گناه مبتلا می‏ شود.
امیرالمومنین به‏ صورت مطلق _چه در مورد گناه چه غیر آن_ میفرماید:
مَنْ عَیَّرَ بِشَیْ‏ءٍ بُلِیَ بِهِ
اگر کسی دیگری را به عیبی نکوهش کند، خودش مبتلا می‏شود .

🌀عیب جویی در آخرت تقاص دارد:
امام صادق صلواه الله علیه فرمود:
مَنْ أَنَّبَ مُؤمِناً أنَّبَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ («انب»؛ یعنی سرزنش کردن؛) اگر کسی دیگران را سرزنش کند، خداوند او را در دنیا و آخرت سرزنش میکند.
خدا بخواهد آدم را سرزنش کند، در دنیا و آخرت مفتضح می ‏کند.

💠أكْبَرُ الْعَيْبِ، أَنْ تَعِيبَ مَا فِيكَ مِثْلُهُ.
بزرگترين عيب آن است كه آنچه را در خود تو وجود دارد،هماان را براى ديگران عيب بشمارى.

اللهم لا تجعل الدنیا اکبرَ همّنا