💠وَ قَالَ (عليه السلام): إِنَّ الْحَقَّ ثَقِيلٌ مَرِيءٌ
فرمود: حق، سنگين اما گواراست

💠 وَ إِنَّ الْبَاطِلَ خَفِيفٌ وَبِيءٌ
و باطل، سبك است اما وباخيز و مرگ آور است

⏪حضرت در این حکمت به دو مورد از حقایق عالم اشاره میفرمایند، حقایق مهمی که فهم آنها میتواند نوع نگاه و زندگی انسان را متحول کند:

1⃣ حق سخت است، تلخ است، همراه با رنج و مشکلات است. حق طلبی به آسانی محقق نمیشود و باید زحمات آن را به جان خرید زیرا سرانجام گوارایی دارد.
همانگونه که غذای گوارا و مقوی سودش به بدن میرسد و باعث رشد و نمو بدن میشود، عمل به حق نیز سودش به حیات معنوی انسان میرسد و برای انسان رشد می آورد.

2⃣ باطل آسان است، لذیذ است، زیباست. مال دزدی خوشمزه تر است، کم کاری و گرفتن حقوق لذت دارد، رعایت نکردن حقوق الهی _پرداخت نکردن خمس، نرفتن به حج، روزه نگرفتن و…_ آسان و گوراست.
ولی این ظاهر زیبا، سم مهلکی است که وقتی وارد بدن شد مانند وبا تمام وجود انسان را درگیر میکند و نهایتش چیزی جز هلاکت نخواهد بود.

🔸نه هر دری باز است باید وارد شد، نه هر دری بسته است باید برگشت
باطل دروازه ای است که باز است و انسان را به داخل دعوت میکند ولی هر جا در باز بود که نباید رفت.

🔹حق سخت است و پشت در معطل شدن دارد، گاهی بی مهری از زمانه دارد، گاهی فقر دارد _
حضرت علی علیه السلام:
مَنْ أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ، فَلْيَسْتَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً
هر کس ما را دوست دارد خود را برای سختی ،فقر … آماده کند
ولی از پشت این در نباید جایی رفت، باید ماند و آنقدر در زد تا در به روی انسان باز شود.
امیرالمومنین علیه السلام :
اِصْبِرْ عَلى مَرارَةِ الْحَقِّ وَ ايّاكَ اَنْ تَنْخَدِعَ لِحَلاوَةِ الباطِلِ
تلخى حق را تحمل كن، و مبادا كه فريب شيرينى باطل را بخورى

⏪ راحت طلبی ممنوع:
بنا نیست ما راحت طلب باشیم و دنبال تمایلات باشیم. باید دنبال وظیفه و حق باشیم و سختی اش را هم به جان بخریم.آسودگی و استراحت در این مسیر نیست
حضرت درخطبه ۱۷۶ فرمود:
إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَكَارِهِ وَ إِنَّ النَّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ
بهشت در ميان ناراحتى ها و دوزخ در ميان شهوات پيچيده شده است
وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَا مِنْ طَاعَةِ اللَّهِ شَيْءٌ إِلَّا يَأْتِي فِي كُرْهٍ …
و بدانيد هيچ طاعتى نيست جز اين که انسان آن را با ناراحتى انجام مى دهد
 
⬇️حق شاید در ظاهر هلاکت داشته باشد ولی حقیقتش نجات است
امام کاظم علیه السلام فرمود:
قَالَ لِبَعْضِ شِيعَتِهِ، اِتَّقِ اَللَّهَ وَ قُلِ اَلْحَقَّ وَ إِنْ كَانَ فِيهِ هَلاَكُكَ فَإِنَّ فِيهِ نَجَاتَكَ
به يكى از شیعیان خود فرمود:
از خدا بپرهيز و حق را بگو گرچه در گفتن آن هلاكت تو باشد زيرا در اين واقع‌گوئى نجات تو است
اِتَّقِ اَللَّهَ وَ دَعِ اَلْبَاطِلَ وَ إِنْ كَانَ فِيهِ نَجَاتُكَ فَإِنَّ فِيهِ هَلاَكَكَ
از خدا بپرهيز و باطل را واگذار گرچه نجات تو در آن باشد زيرا در آن هلاك و نابودى تو است

⏪حق؛ تلخی دارد:
جناب ابوذر از پیامبرصلی الله علیه و آله تقاضای نصیحت کرد، حضرت چندین توصیه فرمودند از جمله:
قُلِ اَلْحَقَّ وَ لَوْ كَانَ مُرّاً
حق را بگو اگر چه تلخ باشد

⏪شان صدور حکمت ۳۷۶:
در منابع معبر تاریخی در مورد اواخر حکومت عثمان داریم:
وَتَقَدَّمَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَشَكَوْا مُعَاوِيَةَ إِلَى عُثْمَانَ، وَ تَقَدَّمَ قَوْمٌ مِنْ خِيَارِ أَهْلِ الكُوفَةِ فَشَكَوْا سَعِيدَ بْنَ العَاصِ إِلَى عُثْمَانَ
گروهی از اهل شام آمدند و از معاویه فرماندار شام به عثمان شکایت کردند.و گروهی از بزرگان اهل کوفه آمدند و از سعید بن عاص به عثمان شکایت کردند
فَقَالَ عُثْمَانُ: «يَا هَؤُلَاءِ! إِلَى كَمْ تَكُونُ هَذِهِ الشَّكْوَى مِنْ هَذَيْنِ الرَّجُلَيْنِ
عثمان گفت: ای مردم! تا کی از این دو نفر میخواهید شکایت کنید؟
فَقَالَ لَهُ الحَجَّاجُ بْنُ غَزِيَّةَ الأَنْصَارِيُّ:  يَا هَذَا! إِنَّهُمْ لَا يَشْكُونَ هَذَيْنِ الرَّجُلَيْنِ فَقَطْ، وَلَكِنَّهُمْ يَشْكُونَ جَمِيعَ عُمَّالِكَ، 
حجاج بن غزیه انصاری به او گفت: ای عثمان! آنها فقط از این دو نفر شکایت ندارند، بلکه از همه کارگزارانت شکایت دارند.
وَقَدْ بَعَثْتَ إِلَيْهِمْ فَأَشْخَصْتَهُمْ إِلَيْكَ ثُمَّ بَادَرْتَ فَرَدَدْتَهُمْ إِلَى أَعْمَالِهِمْ
تو قبلاً آنها را احضار کردی، اما سریع آنها را به کارشان برگرداندی.

↩️ فَابْعَثْ إِلَيْهِمْ ثَانِيَةً ثُمَّ أَحْضِرْهُمْ فِي هَذَا المَسْجِدِ بِحَضْرَةِ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ،  وَاسْتَحْلِفْهُمْ عَلَى ذَلِكَ
دوباره آنها را احضار کن و در این مسجد در حضور اصحاب پیامبر حاضر کن،
ثُمَّ خُذْ عَلَيْهِمُ المَوَاثِيقَ وَالعُهُودَ أَنَّهُمْ لَا يَظْلِمُونَ أَحَدًا، 
از آنها تعهد بگیر که به کسی ستم نکنند، و بر این موضوع سوگندشان ده،
ثُمَّ رُدَّهُمْ إِلَى أَعْمَالِهِمْ، وَإِلَّا فَاسْتَبْدِلْ بِهِمْ غَيْرَهُمْ، فَإِنَّ صُلَحَاءَ المُسْلِمِينَ كَثِيرٌ
سپس آنها را به کارشان برگردان، وگرنه عوضشان کن که نیکوکاران مسلمان فراوانند
فَأَرْسَلَ عُثْمَانُ إِلَى جَمِيعِ عُمَّالِهِ فَأَشْخَصَهُمْ إِلَيْهِ مِنْ جَمِيعِ البِلَادِ،   ثُمَّ أَحْضَرَهُمْ وَأَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِ رَسُولِ اللهِ ص
عثمان کارگزارانش را احضار کرد و در حضور اصحاب پیامبر گفت،
فَقَالَ :  أَيُّهَا النَّاسُ! هَؤُلَاءِ عُمَّالِيَ الَّذِينَ أَعْتَمِدُ، فَإِنْ أَحْبَبْتُمْ عَزَلْتُهُمْ وَوَلَّيْتُ مَنْ تُحِبُّونَ
من به اینها اعتماد دارم، اگر میخواهید آنها را عزل کنید
قَالَ: «فَتَكَلَّمَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ وَقَالَ: يَا عُثْمَانُ! إِنَّ الحَقَّ ثَقِيلٌ مُرٌّ، وَإِنَّ البَاطِلَ خَفِيفٌ
علی علیه السلام به عثمان گفت: ای عثمان! حق گران و تلخ است و باطل سبک و گوارا
وَ أَنْتَ رَجُلٌ إِذَا صُدِقْتَ سَخِطْتَ، وَإِذَا كُذِبْتَ رَضِيتَ
تو مردی هستی که وقتی حقایق را به تو بگویند خشمگین می‌شوی و وقتی وقایع را به تو دروغ بگویند خشنود میشود
وَ قَدْ بَلَغَ النَّاسُ عَنْكَ أُمُورٌ تَرْكُهَا خَيْرٌ لَكَ مِنَ الإِقَامَةِ عَلَيْهَا، فَاتَّقِ اللهَ يَا عُثْمَانُ وَتُبْ إِلَيْهِ مِمَّا يَكْرَهُهُ النَّاسُ مِنْكَ   
کارهایی خلافی از تو به  گوش مردم رسیده که ترکشان برایت بهتر از ادامه دادن آنهاست؛ از خدا بترس و از آنچه مردم از تو ناخشنودند توبه کن

↩️بعضی می گویند حضرت علی علیه السلام با خلفا نشست و برخاست داشته اند
خیر. حضرت به انها مشاوره می دادند که با عتاب همراه بوده نمونه آن اینجا ذکر شد .
خود حضرت می فرمایند که:
بالاترین کار خیر از جهاد وغیر آن ،نهی کردن حاکم ظالمی از منکرمی باشد

🔸از شان صدور این حکمت به خوبی معلوم است؛ یکی از جاهایی که عمل به حق سخت است و عمل به باطل شیرین؛ بحث حکومت و مسئولیت است.

🔹 در مسائل مربوط به حکومت نباید به هیچ وجه دل به شیرینی کوتاه مدت باطل بست و به خاطر فامیل بازی و حزب بازی و رودربایستی حق را زیر پا گذاشت.

🔸جالب آنکه وبا خیز بودن باطل در جریان حکومت عثمان کاملا واضح است؛ هم قیامت او از بین رفت. هم دنیای او به آنجایی رسید که همگان میدانند.

⏪روایات در مورد صبر بر تلخی حق، و نچشیدن شیرینی باطل

1⃣شیرینی باطل لحظه ای است، شیرینی حق ابدی
 پيامبرصلی الله علیه و آله:
الْحَقُّ ثَقيلٌ مُرٌّ، وَ الْباطِلُ خَفيفٌ حُلْوٌ حق، سنگين و تلخ است، و باطل، سبك و شيرين
وَ رُبَّ شَهْوَةِ ساعَة تُورِثُ حُزْناً طَويلاً
ليكن چه بسا يك لحظه شهوت پرستى، نگرانى و حزن طولانى درپى داشته باشد

2⃣حق گوهر است، برای رسیدن به حق باید سختی کشید
امیرالمومنین علیه السلام :
لا يَصبِرُ للحقِّ إلاّ مَن يَعرِفُ فضلَهُ حقّ
حق را تحمّل نكند، مگر كسى كه ارزش آن را بشناسد

3⃣صبر بر تلخی حق، وصیت سه امام
امام باقر علیه اسلام فرمود :
لَمّا حَضَرَتْ أبي عليَّ ابنَ الحسينِ عليه السلام الوَفاةُ ضَمَّني إلى صَدْرِهِ ثُمَّ قالَ :
چون هنگام رحلت پدرم على بن الحسين عليه السلام فرا رسيد، مرا در آغوش گرفت و فرمود :
أيْ بُنيَّ ، اُوصيكَ بِما أوْصاني أبي حِينَ حَضَرَتْهُ الوَفاةُ ـ و بما ذَكَرَ أنّ أباهُ عليه السلام أوصاهُ بهِ ـ :
فرزندم ! من به تو همان سفارشى را مى كنم كه پدرم در هنگام فرا رسيدن رحلتش به من كرد و فرمود كه پدر او نيز به وى همان سفارش را كرده است:
أيْ بُنَيَّ ، اصبِرْ على الحقِّ و إنْ كانَ مُرّا
فرزندم ! حقّ را تحمّل كن هرچند تلخ باشد

4⃣ تحمل نکردن تلخی حق، دو برابر به انسان ضرر میزند
امام باقرعلیه السلام فرمود :
اِصْبِرْ نَفْسَكَ عَلَى اَلْحَقِّ فَإِنَّهُ مَنْ مَنَعَ شَيْئاً فِي حَقٍّ أَعْطَى فِي بَاطِلٍ مِثْلَيْهِ.
خود را در برابر پذيرش حقّ، به صبورى وادار؛ زيرا كسى كه حقّى را ادا نكند، به اندازه دو برابر آن در باطل خرج كند

*⃣ حق در اینجا می تواند مصادیقی مثل خمس و زکات و… است. کسی که حق را پرداخت نکند، دو برابر ضرر میکند.

🔸تحمل کردن سختی های حق، خیر به همراه می آورد
امام صادق علیه السلام فرمود :
اصْبِرْ على الحقِّ ، فإنَّهُ لَم يَصبِرْ أحدٌ قَطُّ لحَقٍّ إلاّ عَوّضَهُ اللّه ما هُو خَيرٌ لَه
وقتى مردى از اهالى جبل از ايشان استفتايى كرد وفرمود : اى مرد ! حقّ را تحمّل كن ؛ زيرا هيچ كس حقّى را تحمّل نكرد، مگر اين كه خداوند در عوض ، چيزى به او عطا فرمود كه برايش بهتر است

🔹برای تحمل تلخی حق، باید دعا کرد و از خدا کمک خواست.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
الحقُّ كُلُّه ثَقيلٌ ، و قد يُخَفِّفُهُ اللّه على أقوامٍ طَلَبوا العاقِبَةَ
حقّ همه اش سنگين است، امّا خداوند آن را بر مردمانى كه جوياى عاقبت و آخرتند، سبك مى گرداند
فصَبَّروا نُفوسَهُم  
و از اين رو ، جانهايشان را به شكيبايى وا مى دارند…
فكنْ مِنهُم و اسْتَعِنْ باللّه
پس تو از اين عدّه باش و از خدا كمك بجوى

⬇️ نکته 1: شبهه:
آیا حق سنگین و تلخ است؟!
آیا صفت تلخی و سختی برای حق سزاوار است؟

🔸حقیقت آن است که خود حق نه تنها تلخ و سخت نیست بلکه، شیرین و گواراست.
“حق” یکی از اسامی خداست که در قرآن بارها به کار برده شده است؛ خداوند کسی است که ” یَا مَنْ ذِکْرُهُ حُلْوٌ “، نام او شیرین است.

🔹پس اگر در روایات “سنگینی” و “تلخی” به حق نسبت داده شده است:

◀️ اولا ؛ تلخی حق  “از نگاه هواپرستان” است. ولی حق برای مومنین تلخ نیست.

◀️ ثانیا ؛تلخی و سختی حق ،در عمل به آن است. ولی خود حق شیرین است.
 درخطبه ۲۱۶ فرمود:
الْحَقُّ أَوْسَعُ الْأَشْيَاءِ فِي التَّوَاصُفِ وَ أَضْيَقُهَا فِي التَّنَاصُفِ
در سخنرانی همه از حق سخن می رانند ولی در زمان اجرا سخت است کمتر کسی پیدا میشود به آن عمل کند
همه ی افراد، حق را شیرین و لذیذ میدانند حتی همان ظالمان. دزدانی که به دزدی میروند، بعد از دزدی می آیند و اموال دزدی را بر مبنای عدالت بین خود تقسیم میکنند.
اصل خود حق شیرین است ولی رعایت آن سخت است.

↙️اکثر افراد در عمل، از حق کراهت دارند. قرآن کریم میفرماید:
《وَ أَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ؛ زخرف – ۷۸ 》
ولى بيشترشان از حقّ كراهت دارند

📘در تفسیر علی بن ابراهیم قمی در ذیل آیه آمده است
” لَقَدْ جِئْناکُمْ بِالْحَق”
یَعْنِی بِوَلَایَهًْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ لکِنَّ أَکْثَرَکُمْ لِلْحَقِّ کارِهُونَ
حق ،ولایت امیر المومنین علیه السلام است و لیکن در هنگام عمل برایشان تلخ میشود

🔸در عالم اسلام کمتر گروهی هستند که نسبت به امیرالمومنین و اهل بیت بغض داشته باشند مگر وهابی ها و ناصبی ها، با این حال اکثر جامعه مسلمین نسبت به عمل، و رعایت حق امیرالمومنین کوتاهی میکنند

⬇️نکته ۲:
مصادیق حق و باطل؛
شناخت مصادیق حق و باطل به انسان کمک میکند که بر تلخی های زودگذر حق صبروی کند و از شیرینی های زودگذر باطل چشم بپوشد تا به سلامت به منزل مقصود برسد.

1⃣همه ی حسنات حق اند و همه سیئات، باطل هستند
مصداق حسنات و سیئات نیز بیان شده است:

↩️ 1. زهد حق است و دنیا طلبی باطل
حکمت ۳۶۷
يَا أَيُّهَا اَلنَّاسُ مَتَاعُ اَلدُّنْيَا حُطَامٌ مُوبِىءٌ فَتَجَنَّبُوا مَرْعَاهُا
ای مردم دنیاطلبی آلوده به وبا است پس از آن دوری گزینید ..

↩️ 2. حسن ظن حق است، سوء ظن و غیبت باطل
خطبه 141
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِيهِ وَثِيقَةَ دِينٍ وَ سَدَادَ طَرِيقٍ، فَلَا يَسْمَعَنَّ فِيهِ أَقَاوِيلَ الرِّجَالِ
اى مردم! هر کس از برادر مسلمانش، استوارى در دين و روش صحيح را مشاهده کند، بايد به سخنانى که اين و آن در نکوهش او مى گويند گوش فرا ندهد…
أَمَا إِنَّهُ لَيْسَ بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ إِلَّا أَرْبَعُ أَصَابِعَ
بدانيد ميان حق و باطل بيش از چهار انگشت فاصله نيست!

↩️ 3. نظام آفرینش حق است
قرآن کریم میفرماید:
《وَ خَلَقَ اللَّهُ السَّمواتِ وَ الْارْضَ بِالْحَقِّ؛ جاثیه – ۲۲ 》
و خداوند آسمان ها و زمین را به حق آفریده است
اینکه انسان خودش را در مسیر نظام خلقت قرار بدهد، با رزق مقدر بسازد، با عَمر مقدر کنار بیاید، با سختی و آسانی هایی که در زندگی برای او مقدر شده است کنار بیاید و با آنها بسازد؛ این باعث زندگی آسوده و شیرین خواهد شد.

↩️ 4. قرآن حق است
قرآن کریم میفرماید:
《 وَ انْزَلْنا الَیک الْکتابَ بِالْحَقّ؛ مائده – ۴۸ 》
و قرآن را به حق بر تو نازل کردیم.

🔸قرآن مجموعه ای از دستور العمل ها  و باورهاست، اعتقاد به آنها و امتثال آنها اگر چه شاید با سختی ها و تلخی هایی روبرور شود ولی قطعا سرانجام نیکویی خواهد داشت.
 
↩️5. امیرالمومنین حق است
پیامبر صلی الله علیه و اله فرمود:
عَلِیٌ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ علی
علی با حق است و حق با علی است

🔹اگر کسی خواست به فرامین حضرت علی علیه السلام عمل کند سخت است
حضرت فرمود اگر چه این مسیر سخت است ولی من شما را ان شاءالله بهشتی می کنم
تجلی امیرالمومنین در فرمایشات حضرت است، در نهج البلاغه ی حضرت است.

غفرالله لی و لکم الحمدلله رب العالمین