💠وَ قَالَ (عليه السلام): مَا خَيْرٌ بِخَيْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ
آن خوبى و نعمتى كه به‌دنبالش جهنم باشد خوبى نيست

💠 وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّةُ
و آن بدى و مشكلى كه بعد از آن بهشت باشد ،شر و سختی نيست .

💠 وَ كُلُّ نَعِيمٍ دُونَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ
هر نعمتى در مقايسه با بهشت، حقير و كوچك است.

💠 وَ كُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِيَة
و هر رنج و بلايى در مقايسه با کوچکترین عذابهای جهنم ، تندرستى و عافيت محسوب مى‌شود.

⬇️امیرالمومنین در این حکمت در ضمن چهار جمله‌ی کوتاه، به دو نکته اشاره میفرمایند:

1⃣ ملاک خیر و شر، ظاهر زودگذر وقایع نیست. باید عاقبت و نتیجه را دید.

2⃣ در مقایسه با نعمت‌های بهشتی و عذاب های اخروی است که خیر و شر مشخص میشود.

⏪معنا و مصداق خیر و شر
اگر چه مفهوم خیر و شر برای همگان معلوم است ولی مصادیق خیر و شر اینگونه نیست.
مصداق و معيار سنجش خیر و شر در جوامع و مكاتب مختلف كاملا متفاوت مى باشد:

↩️مادى گراها خير و نيكى را در لذات مادى و بدى را در ضررها و زيان هاى مادى می دانند
در حالى كه مكاتب الهی خير را در سعادت جاويدان سراى ديگر و در فضايل انسانى و صفات برجسته اخلاقى مى دانند، و به عكس، شر و بدى را در رذايل اخلاقى و كارهاى غير انسانى و آنچه مايه خسران و زيان در سراى ديگر مى شود حساب مى كنند.
قرآن کریم در باب جهاد میفرماید:
《 وعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ بقره – ۲۱۶ 》
چه بسا انسان ترک جهاد را دوست داشته باشد در حالی که شر است.
و چه بسا انسان جهاد را دوست نداشته باشد در حالی که خیر است…
در حکمت ۴۵۲ فرمود:
الْغِنَى وَ الْفَقْرُ، بَعْدَ الْعَرْضِ عَلَى اللَّه
غنا وفقر آن گاه آشكار مى شود كه اعمال انسان ها به پيشگاه خدا عرضه شود

↩️چه بسا کسی در دنیا فقیری باشد مثل ابوذر ولی همین شخص در قیامت جزء اغنی الاغنیاء باشد.
و چه بسا کسانی در دنیا در اوج دارایی باشند ولی در آخرت افقر الفقراء باشند.
پس ملاک فقر و غنا، خیر و شر، سعادت و شقاوت در قیامت است

↩️خیر ،بهشت است و شر، جهنم است
در دعای روز مباهله میخوانیم:
وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ الْخَيْرِ رِضْوَانَكَ وَ الْجَنَّةَ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ الشَّرِّ سَخَطِكَ وَ النَّارِ
و از تو درخواست مى ‏كنم بهترين خوبيها را که رضوان و بهشت تو است.
و به تو پناه مى ‏برم از بدترين بدی ها که خشم و دوزخ توست
هر چه انسان را به قرب خدا برساند خیر است و هرچه انسان را از خدا دور کند ،شر است

⏪شأن صدور حکمت :
حکمت ۳۸۷ بخشی از “خطبه الوسیله” امیرالمومنین علیه السلام است:
إِنَّ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ خَطَبَ اَلنَّاسَ بِالْمَدِينَةِ بَعْدَ سَبْعَةِ أَيَّامٍ مِنْ وَفَاةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی‌ اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ…
امیرالمومنین هفت روز بعد ارتحال پیامبر بعد از روی کار آمدن جریان سقیفه ، خطبه ای خواندند که در آن مسائل بسیار مهمی بیان شده است

↙️ارتباط این جملات با اتفاقات بعد از پیامبر کامل معلوم است، اینکه جامعه خیال کند با کنار گذاشتن امیرالمومنین و روی کار آمدن افراد دیگر، خیری به آنها میرسد کاملا اشتباه است.
خیر در قبول ولایت و حاکمیت امیرالمومنین است اگرچه این مسیر سختی‌های خاص خودش را دارد.
اینکه انسان مصداق خیر و شر چیزی را بداند باید جامع نگر باشد
برای دانستن خیر و شر چیزی، باید وسیع نگاه کرد

↙️امیرالمومنین علیه السلام میفرماید: خیرهای ظاهری اگر باعث عذاب اخروی شوند خیر نیستند. و شرهای ظاهری اگر عاقبت به خیری داشته باشند، شر نیستند.
به تعبیر دیگر؛
اگر انسان، امروز غذاى بسيار لذيذى بخورد ولى بعد از آن يك هفته بيمار شود و در بستر بيفتد هيچ عاقلى آن را خير نمى نامد.
و به عكس اگر انسان داروى تلخى را مى نوشد و به دنبال آن از يك بيمارى سخت بهبودى مى يابد هيچ كس آن را شر حساب نمى كند. بنابراين آغاز و انجام و تمام جوانب را بايد در نظر گرفت تا بتوان حكم به خير بودن يا شر بودن چيزى كرد.

💠وَ كُلُّ نَعِيمٍ دُونَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ
نعمت ها و لذت های دنیا حقیر اند
انسان تا وقتی در دنیاست، شاید درک دقیقی از نعمت های آخرتی نداشته باشد.
ولی حضرت این تصویر سازی را برای ما انجام میدهد تا درک درستی پیدا کنیم.
همانگونه که قرآن در یک قاعده‌ی کلی فرمود:
《فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِيِ الاخرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ ؛ توبه – ۳۸》
پس لذت ها و نعمتهای دنیا نیز در مقایسه با بهشت حقیر و ناچیز اند

↙️بالاترین نعمت های دنیا، لذت های دنیا در مقایسه با کمترین نعمت های بهشت، ناچیز و حقیر اند.
و بالاترین سختی ها و رنج های دنیا در مقایسه با کوچکترین سختی ها و رنج های آخرت، گویا رنج نیستند و رحمت اند

💠وَ كُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِيَة
هر بلایی در مقایسه با جهنم،عافیت و راحتی است
بلاهای دنیایی اولا کیفیت آن و ثانیا کمیت و زمانش با آخرت قابل مقایسه نیست.
در دنیا اگر انسان بسوزد، ظاهر پوست میسوزد و بعد از اندکی بدن بی حس میشود.
و به فرض که این درد قطع نشود، سراسر عمر انسان که ۸۰ سال است را در بر میگیرد.
ولی عذاب آخرتی درون سوزی و بیرون سوزی است، همراه با حقارت و حسرت است، و تمام شدنی نیست.
قرآن کریم میفرماید:
《 كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ ؛ نساء – ۵۶ 》
هرگاه پوستشان سوخت ، پوست های دیگری جایگزین آن می کنیم تا عذاب را بچشند

↙️تمام سختی های دنیا در مقابل سختی های آخرت، عافیت است
اینکه در مقاتل میخوانیم اصحاب اهل بیت میگفتند اگر هزار بار کشته شویم و بدنمان تکه تکه شود و سپس به آتش کشیده شویم دست از اهل بیت نمیکشیم به خاطر این است که اگر اهل بیت را رها کنیم نتیجه اش جهنم است و اگر سختی های مسیر اهل بیت را بپذیریم آخرش بهشت است.

*⃣در حالات جناب حر بن یزید ریاحی آورده اند:
فَأَخَذَ يَدْنُو مِنَ اَلْحُسَيْنِ قَلِيلاً قَلِيلاً
پس اندك اندك به امام حسين نزدیک شد
اطرافیان شروع به ملامت کردند که تو شجاع کوفه بودی، این چه حالتی است در تو به وچود آمده است؟
جناب حر فرمود:
إِنِّي وَ اَللَّهِ اُخَيِّرُ نَفْسِي بَيْنَ اَلْجَنَّةِ وَ اَلنَّارِ فَوَ اَللَّهِ لاَ أَخْتَارُ عَلَی‌ اَلْجَنَّةِ شَيْئاً وَ لَوْ قُطِّعْتُ وَ حُرِّقْتُ
به خدا سوگند من خود را ميان بهشت و جهنم می‌‌بينم،و سوگند بخدا هيچ چيز را بر بهشت اختيار نمی‌‌كنم اگر چه پاره پاره شوم و مرا بسوزانند
ثُمَّ ضَرَبَ فَرَسَهُ فَلَحِقَ بِالْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ
اين را بگفت و به اسب خود زده به حسين عليه السّلام پيوست .

‌*⃣گناه لذت ناپایدار است، از آن دست بکشیم.
كَانَ عَلِيٌّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ كُلَّ بُكْرَةٍ يَطُوفُ فِي أَسْوَاقِ اَلْكُوفَةِ سُوقاً سُوقاً وَ مَعَهُ اَلدِّرَّةُ عَلَی‌ عَاتِقِهِ
علی‌ عليه السّلام هرصبح تازيانه به دوش بازارهای‌ شهر كوفه را بازرسی‌ می‌‌كرد
…فَيَقِفُ عَلَی‌ سُوقٍ سُوقٍ فَيُنَادِي يَا مَعْشَرَ اَلتُّجَّارِ قَدِّمُوا اَلاِسْتِخَارَةَ
آن‌گاه علی‌ عليه السّلام بر سر هربازاری‌ ايستاده و فرياد می‌‌زد:ای‌ بازرگانان!خيرجويی‌ از خداوند را سرلوحه كارتان كنيد
وَ تَبَرَّكُوا بِالسُّهُولَةِ
و به آسانی‌ تبرك كنيد
برای برکت پیدا کردن کارتان، به مشتری ها سخت نگیرید.
… وَ تَنَاهَوْا عَنِ اَلْكَذِبِ وَ اَلْيَمِينِ
و خود را از دروغ و سوگند به‌دور نگاه داريد
وَ تَجَافَوْا عَنِ اَلظُّلْمِ
همچنين از ستم‌پيشگی‌ پيراسته باشيد.
وَ أَنْصِفُوا اَلْمَظْلُومِينَ
و درباره ستم‌ديدگان به انصاف رفتار كنيد
وَ لاَ تَقْرَبُوا اَلرِّبَا
و پيرامون ربا نچرخيد.
يَطُوفُ فِي جَمِيعِ أَسْوَاقِ اَلْكُوفَةِ فَيَقُولُ هَذَا
این شعر را برای بازاری ها می خواندند
ثُمَّ يَقُولُ:
تَفْنَی‌ اَللَّذَاذَةُ مِمَّنْ نَالَ صَفْوَتَهَا /
مِنَ اَلْحَرَامِ وَ يَبْقَی‌ اَلْإِثْمُ وَ اَلْعَارُ
لذت حرام از نزد جوينده‌اش خواهد رفت،درحالی‌‌كه مايه ننگ آن باقی‌ می‌‌ماند .
تَبْقَی‌ عَوَاقِبُ سُوءٍ فِي مَغَبَّتِهَا /
لاَ خَيْرَ فِي لَذَّةٍ مِنْ بَعْدِهَا اَلنَّارُ
و خوبی‌ در لذتی‌ نيست كه سرانجام آن دوزخ است.

⏺️حضرت درخطبه ۱۱۴ فرمود:
إِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ بِشَرٍّ مِنَ الشَّرِّ إِلَّا عِقَابُهُ
از گناه سخت تر، عقاب آن است
وَ لَيْسَ شَيْءٌ بِخَيْرٍ مِنَ الْخَيْرِ إِلَّا ثَوَابُهُ
از ثواب بهتر، پاداش آن است
وَ كُلُّ شَيْءٍ مِنَ الدُّنْيَا سَمَاعُهُ أَعْظَمُ مِنْ عِيَانِهِ
هر چيزی از دنيا «شنيدنش» بهتر از «ديدن» آن است
وَ كُلُّ شَيْءٍ مِنَ الْآخِرَةِ عِيَانُهُ أَعْظَمُ مِنْ سَمَاعِهِ
در حالى که همه چيز آخرت «ديدنش» از «شنيدنش» مهمتر است.
برای اینکه گرفتار سختی های عذاب نشویم از امروز باید مراقب باشیم.

⬇️ ذکر دو نکته :

🔻نکته1:
همه یک روز می فهمیم
” كُلُّ نَعِيمٍ دُونَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ”؛
قبل از آنکه دیر شود به این نکته پی ببریم.

📚یعقوبی در تاریخ خود درمورد لحظات پایانی عمروعاص مینویسد:
وَلَمَّا حَضَرَتْ عَمْرًا الْوَفَاةُ، قَالَ لِابْنِهِ: إِنِّي قَدْ دَخَلْتُ فِي أُمُورٍ لَا أَدْرِي مَا حُجَّتِي عِنْدَ اللَّهِ فِيهَا.
و هنگامی که زمان مرگ عمرو بن عاص فرا رسید، به پسرش گفت: من وارد اموری شدم که نمی‌دانم دلیل و توجیه من نزد خداوند درباره آنها چیست.
ثُمَّ نَظَرَ إِلَى مَالِهِ فَرَأَى كَثْرَتَهُ، فَقَالَ: يَا لَيْتَنَا كَانَ بِعراً!
سپس به مالش نگاه کرد و فراوانی آن را دید، گفت: ای کاش به جای این مال فضولات حیوان بود
يَا لَيْتَنِي مُتُّ قَبْلَ هَذَا الْيَوْمِ بِثَلَاثِينَ سَنَةً ای کاش سی سال پیش از این روز مرده بودم!
أَصْلَحْتُ لِمُعَاوِيَةَ دُنْيَاهُ، وَأَفْسَدْتُ دِينِي، آثَرْتُ دُنْيَايَ وَتَرَكْتُ آخِرَتِي
من دنیای معاویه را آباد کردم و دین خود را تباه ساختم، دنیای خود را بر آخرتم ترجیح دادم و آخرتم را رها کردم.

🔻نکته ۲ :
برای شناخت شر و خیر باید دعا کرد
شناخت خیر و شر راه های مختلفی دارد، اگر انسان عالِم شود، عاقلانه به مسائل نگاه کند، مشورت کند و در مورد هر کاری عاقبت اندیشی داشته باشد؛ میتواند به خیر و شر بودن کاری پی برد.
ولی گاهی انسان هر چه نگاه میکند و بررسی میکند از روی ظاهر نمیتواند خیر یا شر بودن کار را تشخیص دهد.
اینجاست که انسان نیاز به نور باطن دارد، نیاز به دعا دارد.

*⃣ از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت داریم:
اَلَلَّهُمَّ اَرِنِی الْاَشْیَاءَ کَمَا هِیَ
خدایا اشیاء را آنچنان که هستند به من نشان بده.

*⃣ امام صادق علیه السلام بعد از نماز عشاء دعایی میخواندند :
اللَّهُمَّ … أَرِنِی الْحَقَّ حَقّا حَتَّی أَتَّبِعَهُ وَ أَرِنِی الْبَاطِلَ بَاطِلًا حَتَّی أَجْتَنِبَهُ
خداوندا! واقعیت و حق را به من نشان بده تا از آن پیروی کنم و باطل را به من بنمایان تا از آن دوری کنم.
وَ لَا تَجْعَلْهُمَا عَلَیَّ مُتَشَابِهَیْنِ فَأَتَّبِعَ هَوَایَ بِغَیْرِ هُدًی مِنْکَ
و حق و باطل را برای من مبهم و نامشخص نکن که در نتیجه از هوای نفس خود به دور از راه هدایت تو پیروی کنم.

↩️باید دعا کرد که خداوند خیر و شر بودن، و باطن امور را به انسان نشان دهد.
امیرالمومنین علیه السلام در حکمت ۴۳۲ فرمود:
إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ هُمُ الَّذِينَ نَظَرُوا إِلَى بَاطِنِ الدُّنْيَا إِذَا نَظَرَ النَّاسُ إِلَى ظَاهِرِهَا
اولیای الهی چشم باطن بین دارند
نگاه که می کند خیر و شر چیزی را می بیند .

غفرالله لی و لکم الحمدلله رب العالمین