💠وَ قَالَ (عليه السلام): رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ يَوْماً ، لَيْسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ
چه بسيار كسانى كه در آغاز روز زنده بودند اما روز را به پايان نبردند.به استقبال روز رفتند ولی پشت سر نمیگذارند آن روز را
💠وَ مَغْبُوطٍ فِي أَوَّلِ لَيْلِهِ قَامَتْ بَوَاكِيهِ فِي آخِرِهِ
و چه بسيار كسانى كه در آغاز شب زندگى شان مورد غبطه مردم بود اما در پايان همان شب عزاداران به سوگشان نشستند!

✅حضرت در این حکمت در مورد ناپایداری دنیا میفرمایند:
حقیقت دنیا این بالا و پایین شدن ها و زیر و رو شدن هاست.
به سلامتی و ثروت و دارایی خود اعتماد نکنید که معلوم نیست تا لحظاتی بعد آنها را داشته باشید یا نه.

✅تغییر حال و حالت مقرون به دنیاست:
 بسيارند كسانى كه خيال مى كنند اگر امروز سالم و شاداب و سرخوش اند ماه ها يا سال ها اين وضع ادامه پيدا مى كند و يا اگر امروز در مجلس جشن و سرورى حضور دارند اين مجالس تا مدت ها ادامه خواهد يافت. در حالى كه اگر به تاريخ مراجعه كنيم و يا حتى حوادثى را كه در دوران عمر خود ديده ايم مورد بررسى قرار دهيم مى بينيم اين ها خيال باطلى بيش نيست.

⏪افرادى بودند بسيار قوى و نيرومند ازنظر جسمانى و بسيار قدرتمند از نظر موقعيت اجتماعى ولى ناگهان با گذشتن يك روز يا يك شب همه چيز دگرگون شد. آن آدم سالم، گرفتار سكته مغزى شد و به صورت يك انسان به تمام معنا فلج درآمد و آن شخص قدرتمند به دست يكى از نزديكانش به قتل رسيد همان گونه كه درباره نادرشاه افشار نقل كرده اند كه در اوج قدرت به وسيله يكى از نزديكانش به قتل رسيد آن گونه كه شاعر آن را ترسيم كرده است:

🔹شبانگه به دل قصد تاراج داشت * سحرگه نه تن سر نه سر تاج داشت

🔹به يك گردش چرخ نيلوفرى * نه نادر به جا ماند نى نادرى

🔺در تاریخ داریم:
وَقَالَ مُعَاذُ بْنُ مُعَاذٍ: دَخَلْتُ عَلَى قَاضِي الْبَصْرَةِ أَعُودُهُ، فَقُلْتُ: «أَرَاكَ الْيَوْمَ صَالِحًا
معاذ بن معاذ می‌گوید: به عیادت قاضی بصره رفتم. به او گفتم: امروز تو را سالم‌تر می‌بینم.
فَقَالَ:  لَا يَغُرَّنَّكَ عِشَاءٌ سَالِمٌ   /   سَيَأْتِي بِالْمَنَايَا السَّحَرُ

او پاسخ داد:  شبِ سالم تو را فریب ندهد، چرا که مرگ‌ها با سحرگاهان می‌آید.
فَلَمَّا كَانَ السَّحَرُ، سَمِعْتُ الْوَاعِيَةَ عَلَيْهِ
و چون سپیده دم شد، فریادهای سوگواری برایش شنیدم که از دنیا رفته بود.
✍️هیچ اعتباری به دنیا و به سلامتی و عمر ما نیست.

✅داستان قارون، نمونه ای برای عبرت تاریخ:
قرآن مجيد در پايان سوره قصص در داستان قارون، ثروتمند بزرگ بنى اسرائيل آورده است كه يك روز تمام ياران و كارگزاران خود را بسيج كرد تا ثروت او را به نمايش بگذارند به گونه اى كه بسيارى از بنى اسرائيل به حال او غبطه خوردند و گفتند:
يا لَيتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِى قارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظّ عَظيم
اى كاش همانند آنچه به قارون داده شده است ما نيز داشتيم! به راستى كه او بهره عظيمى دارد!

ولى فردا كه فرمان مرگ او از سوى خداوند صادر شد و زمين شكافت و خودش و تمام اموالش درون زمين مدفون شد آن ها كه ديروز آرزوى زندگى او را مى كردند، گفتند:
وَيْكَأَنَّ اللهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَوْلاَ أَنْ مَّنَّ اللهُ عَلَيْنَا لَخَسَفَ بِنَا وَيْكَأَنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ
واى بر ما! گويى خدا روزى را بر هركس از بندگانش بخواهد گسترش مى دهد يا تنگ مى گيرد! اگر خدا بر ما منت ننهاده بود، ما را نيز به قعر زمين فرو مى برد! اى واى! گويى كافران هرگز رستگار نمى شوند.

✍️ قارون با آن همه مال و جاه، به یک لحظه اینگونه شد. بقیه دولتمندان و ثروتمندان عالم که سهم و بهره شان از دنیا بسیار کمتر از اوست، چرا به این عبرت نگاه نمیکنند؟!!!

❇️دنیا ماندگار نیست،به آن دل نبندیم.

✳️شبیه مضمون حکمت ۳۸۰ در جاهای دیگر نهج البلاغه نیز آمده است:

🔺حکمت ۱۹۱:
 إِنَّمَا الْمَرْءُ فِي الدُّنْيَا غَرَضٌ تَنْتَضِلُ فِيهِ الْمَنَايَا
انسان در اين دنيا هدفى است كه تيرهاى مرگ همواره به سوى او نشانه گيرى مى كند
 وَ نَهْبٌ تُبَادِرُهُ الْمَصَائِبُ
و ثروتى است كه مصائب، در غارت آن شتاب دارند و بر يكديگر سبقت مى گيرند.
وَ مَعَ كُلِّ جُرْعَةٍ شَرَقٌ وَ فِي كُلِّ أَكْلَةٍ غَصَصٌ
 همراه هر جرعه اى گلوگير شدنى و همراه هر لقمه اى نيز گلوگرفتنى است.
وَ لَا يَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَةً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَى  انسان به نعمتى از آن نمى رسد جز با فراق نعمت ديگر.
وَ لَا يَسْتَقْبِلُ يَوْماً مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا بِفِرَاقِ آخَرَ مِنْ أَجَلِهِ
به استقبال هيچ روز از عمرش نمى رود جز اين كه از روز ديگرى از عمرش جدا مى شود.

🔺حکمت ۲۸۶:
مَا قَالَ النَّاسُ لِشَيْءٍ طُوبَى لَهُ، إِلَّا وَ قَدْ خَبَأَ لَهُ الدَّهْرُ يَوْمَ سَوْءٍ.
هرگز مردم به چيزى نگفتند: «خوشا به حال آن»؛ جز اينكه روزگار روز بدى را براى او پنهان و فراهم كرد.

🔺خطبه ۱۱۴:
مِنْ غِيَرِهَا أَنَّكَ تَرَى الْمَرْحُومَ مَغْبُوطاً وَ الْمَغْبُوطَ مَرْحُوماً
از نشانه های تغییر روزگار آن است که انسانی که تا دیروز مورد رحم بود، الان مورد غبطه واقع میشود و کسی که تا دیروز اعوان و انصاری داشت و مورد غبطه دیگران بود امروز مورد رحم واقع میشود.

✍️باید باطن دنیا را خوب بشناسیم تا در مواجهه با دنیا موضع درست را بگیریم، همانطور که در همه رشته های ورزشی با آنالیز رقیب و شناخت نقاط قوت و ضعف رقیب راهی پیدا میکنند برای شکست او.باید دنیا را آنالیز کرد و به خوبی شناخت و بعد به مبارزه با آن پرداخت.

⏪ حضرت علیه السلام در حکمت ۳۸۰ میفرمایند:
💠رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ يَوْماً ، لَيْسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ
چه بسيار كسانى كه در آغاز روز زنده بودند اما روز را به پايان نبردندبه استقبال روز رفتند ولی پشت سر نمیگذارند آن روز را
💠وَ مَغْبُوطٍ فِي أَوَّلِ لَيْلِهِ قَامَتْ بَوَاكِيهِ فِي آخِرِهِ
و چه بسيار كسانى كه در آغاز شب زندگى شان مورد غبطه مردم بود اما در پايان همان شب عزاداران به سوگشان نشستند!

🔰دونکته برای فهم بهتر مطلب🔰

👈نکته اول:
توجه دادن به مرگ در مکتب نهج البلاغه، دعوت به تقواست:
یکی از راه های دعوت به تقوا توسط امیرالمومنین علیه السلام زدن ریشه های بی تقوایی است.
حضرت علیه السلام میفرمایند:علت گرایش شما به دنیا چیست؟

1⃣یکی از علت‌ها جهله :
چه آنجایی که از بصیرت و عقل حرف میزند و بر علیه جهل موضع میگیرد.

2⃣یکی دیگر از علت‌های بی تقوایی شهوت:
چه آنجا که شمشیر زبان را بر علیه شهوت به کار میگیرد.

3⃣یکی دیگر از علت‌های بی تقوایی:اسیرآمال شدن.
و چه آنجایی که با صحبت کردن از مرگ، و تذکر معاد راه آمال و آرزوها و دنیا طلبی ها را سد میکند.

✅آرزوهای دنیایی یاد مرگ را میبرد:

🔺پیامبرصَلَّى‌ اللَّهُ‌ عَلَیْهِ‌ وَ‌ آلِهِ‌ وَ‌ سَلَّم میفرمایند:
مَن أحَبَّ الدّنيا ذَهَبَ خَوفُ الآخِرَةِ مِن قَلبِهِ
هر كه دنيا را دوست داشته باشد، ترس آخرت از دلش برود.

🔺خطبه ۴۲:
ايُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمُ اثْنَانِ: اتِّبَاعُ الْهَوَى وَ طُولُ الْأَمَلِ، فَأَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَيَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَيُنْسِي الْآخِرَةَ
ای مردم! ترس‏ناک‏ترین چیزی که از ابتلای شما به آن می‏ترسم، دو چیز است. پیروی از هوای نفس و آرزوی بی‏شمار. اما پیروی از هوای نفس، شخص را از راه حق باز می‏دارد و آرزوی بی‏حساب، آخرت را از یاد می‏برد.

❇️توجه به مرگ، ضد آرزوهاست:

📚در غرر الحکم قبل از جملات حکمت ۳۸۰ آمده است:
اِتَّقُوا باطِلَ الْأَمَلِ
بپرهیزید از آرزوهای باطل
⏪و بعد در ادامه حکمت ۳۸۰ آمده :
فَرُبَّ مُسْتَقْبِلِ يَوْمٍ لَيْسَ بِمُسْتَدْبِرٍ وَ مَغْبُوطٍ في أَوَّلِ لَيْلِه قامَتْ عَلَيْهِ بَواكيه في آخِرِه

✍️آرزوهای باطل را باید کنار زد تا به تقوا رسید. بدون برطرف کردن این موانع نمیشود به تقوا دست پیدا کرد.

برطرف کردن آرزوهای باطل نیز با یاد مرگ ممکن است.

⏪در ادامه این حکمت آورده است:

فَلاَ يغُرَّنَّكَ مِنَ اللَّهِ طُولُ حُلُولِ النِّعَمِ وَ إِبْطَاءُ مَوَارِدِ النِّقَمِ
حال که دنیا ناپایدار است ، فزونى نعمت هاى خداوند و تأخير مجازات هاى او تو را مغرور نسازد.

✍️ اگر نعمت هایی به سمت شما آمد، مغرور نشوید ، دچار آرزو و تخیل نشوید تا از تقوا دور نشوید.

 ✅توجه به ناپایداری دنیا، دعوت به تقواست:
🔺حکمت ۱۳۰:
وَ قَدْ رَجَعَ مِنْ صِفِّينَ فَأَشْرَفَ عَلَى الْقُبُورِ بِظَاهِرِ الْكُوفَةِ-: يَا أَهْلَ الدِّيَارِ الْمُوحِشَةِ وَ الْمَحَالِّ الْمُقْفِرَةِ وَ الْقُبُورِ الْمُظْلِمَةِ، يَا أَهْلَ التُّرْبَةِ، يَا أَهْلَ الْغُرْبَةِ، يَا أَهْلَ الْوَحْدَةِ، يَا أَهْلَ الْوَحْشَةِ
امام عليه السلام از ميدان پرغوغا و مملو از تأسف صفين باز گشته بود، به كنار قبرستانى كه پشت دروازه كوفه بود رسيد رو به سوى آنها كرده  فرمود: اى ساكنان خانه‌هاى وحشتناك و سرزمين‌هاى خالى و قبرهاى تاريك! اى خاك‌نشينان! اى غريبان! اى تنهايان! و اى وحشت‌زدگان!

أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ سَابِقٌ وَ نَحْنُ لَكُمْ تَبَعٌ لَاحِقٌ؛ أَمَّا الدُّورُ فَقَدْ سُكِنَتْ، وَ أَمَّا الْأَزْوَاجُ فَقَدْ نُكِحَتْ، وَ أَمَّا الْأَمْوَالُ فَقَدْ قُسِمَتْ.
شما در اين راه پيشگام ما بوديد و ما نيز به دنبال شما خواهيم آمد؛ اما خانه‌هايتان را ديگران ساكن شدند، همسرانتان اگر جوان بودند به نكاح ديگران درآمدند و اموالتان در ميان ورثه تقسيم شد.
 هَذَا خَبَرُ مَا عِنْدَنَا، فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَكُمْ؟ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ: أَمَا [وَ اللَّهِ] لَوْ أُذِنَ لَهُمْ فِي الْكَلَامِ لَأَخْبَرُوكُمْ أَنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى
اينها خبرهايى است كه نزد ماست، نزد شما چه خبر؟ سپس امام عليه السلام رو به‌سوى اصحاب و ياران كرد و فرمود : آگاه باشيد اگر به آنها اجازه سخن گفتن داده مى‌شد به شما خبر مى‌دادند كه بهترين زاد و توشه (براى سفر آخرت) تقوا و پرهيزگارى است.

❇️بین مرگ و بی رغبتی به دنیا و رسیدن به تقوا ارتباط است:

✍️ رسیدن به تقوا از طریق بی رغبتی به دنیا ممکن است و بی رغبتی به دنیا از طریق یاد مرگ.
یاد مرگ سدی است که آمال ها و آرزو های نابجا را در هم میشکند و راه رسیدن به تقوا را هموار می‌کند.

👈نکته دوم:
⁉️اگر به دنیای نباید غبطه خورد، چه چیزی صلاحیت غبطه خوردن دارد؟

سزاوار نیست که انسان به دنیا غبطه بخورد و حسرت دنیا را بکشد، دنیا لیاقت افسوس را ندارد و نباید امروز کسی را دید و غبطه خورد چه بسا روزهای سختی را پشت سر گذاشته باشد.
روزی پادشاهی به وزیرش که آرزوی پادشاهی داشت فرصت پادشاهی داد. وزیر همین که خواست بر تخت پادشاهی بنشیند پادشاه خنجری که به مو بند بود را بالای سر او آویزان کرد، وزیر از این کار بسیار وحشت کرد و علت کار پادشاه را جویا شد.
پادشاه گفت تو فقط این تخت را میبینی که با جواهرات تزیین شده و نمی‌دانی نشستن بر این تخت چه خطراتی را در پی دارد
در واقع نشستن بر تخت پادشاهی نشستن زیر خنجر مرگ است و از هر طرف خنجری تو را نشانی رفته.
اگر بدانیم دنیا هم اینگونه است دیگر برای به دست آوردنش غبطه نمی‌خوریم.

این حکمت را از دو وجه میتوان بررسی کرد:

الف)از نگاه انسانی که مورد غبطه است.

حضرت علیه السلام میفرماید مغرور نشودید و خیال نکنید خبری است.

همه ی دارایی و اعتبار و مقام شما در لحظه ای زیر و رو میشود و از آن هیچ چیزی باقی نمیماند.
ب)از نگاه کسانی که غبطه میخورند.

دنیا ارزش این را ندارد که ما به خاطر آن غبطه بخوریم و حسرت بکشیم

✅ سزاوار نیست به دنیا غبطه بخوریم:

📚غررالحکم:
رُبَّ مَغْبُوطٍ بِرَخَاءٍ هُوَ دَاؤُهُ چه بسا کسى که به علّت گشایش در زندگى مورد غبطۀ دیگران است و همان بیمارى و درد اوست.

انسان باید یاد بگیرد که اگر خواست غبطه بخورد، به چیزی غبطه بخورد که ارزش داشته باشد.

✅ به کسی غبطه بخورید که دینش را حفظ کرده:

🔺خطبه ۸۶:
الْمَغْبُوطُ مَنْ سَلِمَ لَهُ دِينُهُ
تنها کسی باید ممورد غبطه واقع شود که دینش را حفظ کرده

✍️ تقديم خبر بر مبتدا، مفيد حصر است. تعبير جمله بالا نشان مى دهد که تنها نسبت به کسى بايد غبطه خورد، که دين و ايمانش در برابر طوفانهاى زندگى محفوظ بماند.

✅به کسی غبطه بخورید که هر روز در حال پیشرفت باشد:

🔺امام صادق علیه السلام:
مَلْعُونٌ مَغْبُونٌ مَنْ غَبَنَهُ عُمُرُهُ يَوْمٌ بَعْدَ يَوْمٍ
ملعون و خسارت دیده است کسی که هر روزش برای او خسارت است.
وَ مَغْبُوطٌ مَحْسُودٌ مَنْ كَانَ يَوْمُهُ الَّذِي هُوَ فِيهِ خَيْراً مِنْ أَمْسِهِ الَّذِي ارْتَحَلَ
و مغبوط کسی است که امروزش از دیروزش بهتر باشد.

✅ به کسی غبطه بخورید که به مرحله ی یقین رسیده:

🔺امیر المومنین علیه السلام میفرمایند:
فِي خُطْبَةٍ لَهُ يَا أَيُّهَا النَّاسُ سَلُوا اللَّهَ الْيَقِينَ وَ ارْغَبُوا إِلَيْهِ فِي الْعَافِيَةِ
اى مردم! از خداوند يقين بخواهيد و عافيت از او مسألت كنيد
فَإِنَّ أَجَلَّ النِّعْمَةِ الْعَافِيَةُ
زيرا بزرگترين نعمت عافيت است
 وَ خَيْرَ مَا دَامَ فِي الْقَلْبِ الْيَقِينُ
و بهترين چيزى كه در دل پايدار میماند يقين است
 وَ الْمَغْبُونُ مَنْ غُبِنَ دِينُهُ  
و زيان ديده، كسى است كه در دينش زيان ببيند
وَ الْمَغْبُوطُ مَنْ غُبِطَ يَقِينُه‏
و کسی سزاوار غبطه خوردن است كه در يقينش بر او غبطه بخورند.

✅به کسی غبطه بخورید که اهل صدقه و کار خیر باشد:

🔺امیرالمومنین علیه السلام: 
الْمَحْرُومَ مَنْ حُرِمَ خَيْرَ مَالِهِ
محروم کسی است که از ثمرات و خیرات اموال خودش بهره مند نشود
 وَ الْمَغْبُوطَ مَنْ ثَقَّلَ بِالصَّدَقَاتِ وَ الْخَيْرَاتِ مَوَازِينَهُ
و کسی لایق غبطه خوردن است که ترازوی اعمالش را با صدقات و خیرات سنگین کرده باشد.

🔺در دعا داریم:
اللَّهُمَّ إِنَّ رَحْمَتَكَ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِي وَ عَطِيَّتَكَ أَفْضَلُ مِنْ مَسْأَلَتِي
خدایا! رحمت تو از عمل من بهتر است، و بخشش تو برتر از درخواست من است.
أَكُونَ قَبْلَ مَوْتِيَ الْمَغْبُوطُ فِي دَارِ الدُّنْيَا بِسَعَةِ الرِّزْقِ وَ إِصْلَاحِ الشَّأْن‏
و پیش از مرگم، در دنیا به سبب وسعت روزی و اصلاح کارم، مورد غبطه دیگران باشم.

✍️ به کسی غبطه بخورید که پولدارِ کار درست باشد. داشتن دنیا خوب است به شرط استفاده درست

✅ به کسی غبطه بخورید که اهل استقامت در مستحبات است:

🔺پیامبر صَلَّى‌ اللَّهُ‌ عَلَیْهِ‌ وَ‌ آلِهِ‌ وَ‌ سَلَّم
خطبه ای در فضیلت رجب خواندند و فرمودند:
مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ خَمْسَةَ عَشَرَ يَوْماً وَقَفَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَوْقِفَ الْآمِنِينَ
هركس پانزده روز از ماه رجب را روزه بدارد، روز قيامت در جايگاه ايمنان مى‌ايستد
فَلَا يَمُرُّ بِهِ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا رَسُولٌ إِلَّا قَالَ  
و هيچ فرشته و پيامبر و رسولى از كنار او نمى‌گذرد جز آنكه مى‌گويد.
طُوبَاكَ أَنْتَ آمِنٌ مُقَرَّبٌ مُشْرِفٌ مَغْبُوطٌ مَحْبُورٌ سَاكِنٌ لِلْجَنَان‏
خوشا به حال تو! كه ايمن، مقرب، گرامى هستى و همه به حال تو غبطه مى‌خورند و شادمان در بهشت ساكن مى‌گردى.

✍️ ملائکه و پیامبران غبطه میخورند به اهل مستحبات

✅ به کسی غبطه بخورید که اهل جنگ دائمی با نفس است:

🔺امیرالمومنین علیه‌السلام:
مَا الْمَغْبُوطُ إِلَّا مَنْ كَانَتْ هِمَّتُهُ نَفْسَهُ
مورد غبطه واقع نمیشود مگر كسى كه همّتش اصلاح خودش باشد
لَا يَغُبُّهَا عَنْ مُحَاسَبَتِهَا وَ مُجَاهَدَتِهَا وَ مُطَالَبَتِهَا
پيوسته از نفس خود حساب میکشد و از آن مطالبه میكند و با آن به جهاد برمیخیزد.

✅ به کسی غبطه بخورید از عمرش استفاده کرده:
🔺امیرالمومنین علیه السلام:
إِنَّ الْمَغْبُونَ مَنْ غُبِنَ عُمُرَهُ
بازنده كسى است كه عمر خود را ببازد
وَ إِنَّ الْمَغْبُوطَ مَنْ أَنْفَذَ عُمُرَهُ فِي طَاعَةِ رَبِّهِ
و خوشبخت و مورد غبطه كسى است كه عمرش را در طاعت پروردگارش بگذراند.