💠 وَ قَالَ (عليه السلام): لِلْمُؤْمِنِ ثَلَاثُ سَاعَاتٍ
انسان با ايمان ساعات شبانه‌روز خود را به سه بخش تقسيم مى‌كند؛

💠فَسَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ
قسمتى را صرف مناجات با پروردگارش مى‌كند،

💠وَ سَاعَةٌ يَرُمُّ مَعَاشَهُ
و قسمت ديگرى را براى اصلاح و ترميم [يَرُمُّ] معاش و كسب و كار زندگى قرار مى‌دهد.

💠وَ سَاعَةٌ يُخَلِّي بَيْنَ نَفْسِهِ وَ بَيْنَ لَذَّتِهَا فِيمَا يَحِلُّ وَ يَجْمُلُ
و در بخشی وقت را خالی می‌کند برای بهره‌گيرى از لذات حلال و دلپسند.

 👈این حکمت از دو بخش تشکیل شده است و فضای کلی آن تنظیم برنامه ریزی انسان برای بهره مندی های مادی و معنوی .
این حکمت را میتوان به ” سبک زندگی علوی” نامگذاری کرد. همه ما باید این سبک را در زندگی پیش بگیریم و اگر روش دیگری داریم، آن را اصلاح کرده یا حتی تغییر دهیم.

⏪حضرت روز انسان را به سه بخش تقسیم میکند؛

◀️بخش اول و قسمت مهم و اصلى زندگى  را برای مناجات با پروردگار قرار داده است.

◀️ بخش دوم ترميم معاش و كسب درآمدهاى مادى است به گونه اى كه سربار ديگران نباشد و زندگى معقول آبرومندى براى خود تهيه كند.

◀️ بخش سوم اين است كه به استراحت و تفريح سالم بپردازد تا همیشه سلامتی و نشاط داشته باشد.

🔻نکته:
حضرت اولویت اول زندگی انسان را مناجات با پروردگار میداند و اتفاقا دو بخش دیگر نیز در واقع مقدماتی برای انجام دادن بهتر همین بخش مناجات هستند.
دغدغه های مالی نداشتن و فراهم بودن مقدمات اولیه زندگی، ذهن انسان را برای عبادت آسوده تر میکند.
تفریح و استراحت نیز هم خودش نوعی عبادت است، هم باعث نشاط انسان برای کار و عبادت میشود.

♻️ به تعبیر ابن میثم بحرانی: ترمیم معاش و تفریح بر ما  لازم شده است تا قسم اول که مناجات است را به خوبی انجام دهیم.

💠فَسَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ
قسمتى را صرف مناجات با پروردگارش مى‌كند.
مناجات دو معنا دارد:

1️⃣مناجات به معنای عام:
مناجات در این حکمت معنای عامی دارد که همان عبادت است. انسان باید بخشی از وقت خود را به عبادت بگذراند.
این عبادت میتواند عبادت های واجب مثل نماز و روزه و حج و جهاد باشد؛ میتواند عبادت های مستحب مثل خدمت به خلق و تلاوت قرآن، تفکر در نظام آفرینش و عجائب آن و… باشد.

2️⃣مناجات به معنای خاص:
مناجات در لغت یعنی در گوشی حرف زدن با خدا، و مقصود از در گوشی حرف زدن، به دوری از اغیار و نااهلان است. یعنی کسی یا چیزی نباشد که انسان را از خدا غافل کند.

♻️مناجات حالتی است که:
《رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیعٌ عَنْ ذِکرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إیتاءِ الزَّکاة؛ نور – ۳۷ 》
مردان خدا کسانی هستند که هیچ تجارت و بیع و مسائل دنیایی آنها را از یاد خدا غافل نمی کند؛ آنها اهل مناجات اند چون در همه اعمال توجهشان به خداست.

❇️حقیقت مناجات، اقبال و توجه به خداست.
امیرالمومنین در  خطبه الذکر در نهج البلاغه فرمود:
وَ مَا بَرِحَ لِلَّهِ عَزَّتْ آلَاؤُهُ فِي الْبُرْهَةِ بَعْدَ الْبُرْهَةِ وَ فِي أَزْمَانِ الْفَتَرَاتِ عِبَادٌ نَاجَاهُمْ فِي فِكْرِهِمْ
در دوران هاى مختلف روزگار، خداوند بندگانى داشته كه با آنان در فکرشان زمزمه مى كرد.

♻️ مناجات در فکر است، خدا در فکر با انسان ها حرف میزند و انسان ها باید توجه و فکرشان به خدا باشد تا مناجات داشته باشند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
لقد دَعَوتُ اللّه مَرَّةً فاستَجابَ و نَسِيتُ الحاجَةَ
يك بار با خدا به راز و نیاز پرداختم و او پاسخم را داد، در حالی که من حاجت خود را از ياد بردم _و یادم نبود حاجتم را از خدا بخواهم_،
لأنّ استجابَتَهُ بِإِقبالِهِ على عبدِهِ عند دَعوَتِهِ؛ أعظَمُ و أجَلُّ مِمّا يُريدُ مِنهُ العبدُ
زیرا وقتی بنده ای دعا و مناجات میکند خداوند به او اقبال میکند و اقبال خدا،از حاجت بنده بسیار بزرگتر و ارزشمندتر است .
و لَو كانَت الجَنَّةَ و نَعِيمَها الأبَدَ.
حتى اگر خواسته اش بهشت و نعمتهاى جاويدان آن باشد.

⏪از این حدیث دو نکته استفاده میشود:

◀️الف. آنچه برای خداوند مهم است و دعا و مناجات حقیقی است، آن حالت اقبال و توجه بنده به خداست.

◀️ ب. اگر انسان در هنگام عرض حاجت، آنقدر مشغول خدا شد که دعایش را فراموش کرد؛ خود این حالت نشانه ای است برای استجابت دعا.

💠وَ سَاعَةٌ يَرُمُّ مَعَاشَهُ
و قسمت ديگرى را براى ترميم معاش و كسب و كار زندگى قرار مى‌دهد.

❇️انسان نیازهایی در زندگی دارد که برطرف شدن آنها باعث سکینه و آرامش روحی او؛ و برطرف نشدن آنها باعث گرفتاری ذهنی و روحی او خواهد شد.
لذا بر ما لازم است متناسب با نیازهایی که داریم، بخشی از وقت و عمرمان را برای کسب درآمد و اصلاح معاش بگذاریم.
 
♻️اصلاح معاش از طرفی انسان را از تنبلی و بیکاری بر حذر میدارد؛ از طرفی به او میگوید دنبال “ترمیم” باش. ترمیم یعنی گرفتن تَرَک ها و نارسایی ها.
بنا نیست که انسان دنبال آرزوهایش برود زیرا در این صورت همه ی وقتش را هم برای این مطلب بگذارد باز هم وقت کم می آورد.

✳️ ترمیم معاش، مقدمه ی مناجات است.
امام صادق(ع)فرمود:
لَا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ مِنْ حِلِّهِ فَإِنَّهُ عَوْنٌ لَكَ عَلَى دِینِكَ
طلب روزی از راه حلالش را وامگذار، زیرا روزی حلال کمک تو بر حفظ دینت است.
امام باقر(ع) فرمود:
نِعمَ العَون الدّنیا على الآخرة
دنیا چه خوب کمکی برای آخرت است!

💠وَ سَاعَةٌ يُخَلِّي بَيْنَ نَفْسِهِ وَ بَيْنَ لَذَّتِهَا فِيمَا يَحِلُّ وَ يَجْمُلُ
و در بخشی وقتش را خالی می‌کند برای بهره‌گيرى از لذات حلال و دلپسند.

♻️ انسان نیازمند تفریح است.
حضرت درحکمت ۹۱ فرمود:
إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ تَمَلُّ كَمَا تَمَلُّ الْأَبْدَانُ، فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِكَمِ
همانا قلبها همچون بدنها ملول و افسرده مى شوند براى رفع ملالت آنها لطائف حكمت آميز را انتخاب كنيد.

❎ هر کسی تفریح خودش را دارد و روحش با چیزی آرام میگیرد.
یکی با رفتن به کوه و دشت،
یکی با مطالعه،
یکی با دیدن فیلم،
یکی با خواب و…
 ولی این تفریح باید دو شرط داشته باشد: اولا حلال باشد، ثانیا زیبا باشد یعنی با فطرت انسان همسو باشد.
اگر انسان اینگونه تفریح کرد؛ این تفریح در خدمت مناجات و عبادت با خدا نیز قرار میگیرد.

⏬مقصود از ساعت در حکمت ۳۹۰:
ساعت در حکمت مورد نظر و در بقیه کاربردهای این لفظ در نهج البلاغه به معنای 60 دقیقه ی مرسوم امروزی نیست بلکه به معنای بخشی از زمان است. لذا  اگر چه هر روز انسان باید این سه بخش را داشته باشد ولی متناسب با شرایط و نیازهای انسان ، شاید گاهی زمان آنها تغییر کند. مثلا در ماه مبارک رمضان، بخش عبادت بیشتر از ۸ ساعت شود، یا در حالت بیماری بخش استراحت بیشتر شود، یا در شرایط سخت اقتصادی بخش کار و تلاش بیشتر شود.

❎افراط و تفریط ممنوع
تقسیم بندی ارائه شده توسط حضرت، ضامن سعادت دنیا و آخرت انسان است ولی متأسفانه بعضى آن چنان غرق زندگى مادى مى شوند كه تقريباً تمام اوقات شب و روز آن ها به آن تعلق مى گيرد و حتى در خواب نيز حساب درآمدها و بدهى ها را انجام مى دهند و به زن و فرزند خود نيز نمى رسند و حتى سلامتى خود را در اين راه به خطر مى اندازند. اين ها درحقيقت بى نوايانى هستند كه براى ديگران زحمت مى كشند، جمع مى كنند و مى گذارند و مى روند. نه خود از آن بهره اى مى گيرند و نه به نيازمندان بهره اى مى دهند.

❎وبه عكس، بعضى كسب و كار را رها كرده و گوشه عزلت اختيار نموده و دائماً مشغول عبادت اند كه به يقين آن ها نيز از تعليمات اسلام دور و با آن بيگانه اند.

❎و گروه سومى، غرق لذات و عياشى و هوسرانى هستند; نه از دنيا خبر دارند و نه از عقبى، اموال بى حسابى از پدر و مادر يا از طرق ديگر به آن ها رسيده و همه چيز را رها كرده و به عيش و نوش پرداخته اند كه به يقين آن ها نيز نه عاقبت خوبى در اين دنيا دارند و نه آينده اى در آخرت.

⏪تنظیم اوقات با دوستان، یکی از دغدغه های اهل بیت
علاوه بر این حکمت نهج البلاغه، در روایات دیگری نیز این مضموم وجود دارد که نشان از اهمیت این بحث نزد اهل بیت دارد.

✳️امام کاظم(ع) فرمود:
اجْتَهِدُوا فِى أَنْ يكُونَ زَمَانُكُمْ أَرْبَعَ سَاعَات
كوشش كنيد كه زمان شما به چهار بخش تقسيم شود. 
سَاعَةً لِمُنَاجَاةِ اللَّهِ  
بخشى براى مناجات با پروردگار.
وَ سَاعَةً لاَِمْرِ الْمَعَاشِ
و بخشى براى امر معاش.
وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الاِْخْوَانِ وَ الثِّقَاتِ الَّذِينَ يُعَرِّفُونَكُمْ عُيوبَكُمْ وَ يُخْلِصُونَ لَكُمْ فِى الْبَاطِنِ  
و بخشى براى معاشرت با دوستان و افراد مورد اعتماد كه عيوب شما را براى شما بازگو مى كنند و با خلوص باطن به شما خدمت مى نمايند.
وَسَاعَةً تَخْلُونَ فِيهَا لِلَذَّاتِكُمْ فِى غَيرِ مُحَرَّم
و بخشى از آن را نيز براى لذات غير حرام باقى گذاريد.

✳️ در این حدیث امام کاظم بین معاشرت با دوستان و صله رحم ؛ با استراحت و تفریح تفاوت میگذارند که خود نشان دهنده ی روحیه ی اجتماعی اسلام است.

⏪توصیه خصوصی پیامبر به ابوذر:
قَالَ أَبُوذَرٍّ : دَخَلْتُ يَوْماً عَلَی‌ رَسُولِ اَللَّهِ وَ هُوَ فِي اَلْمَسْجِدِ جَالِسٌ وَحْدَهُ، فَاغْتَنَمْتُ وَحْدَتَهُ
روزی‌ به نزد رسول خدا رفتم درحالی‌‌كه به تنهايی‌ در مسجد نشسته بود.فرصت تنهايی‌‌شان را غنيمت شمردم ..
پیامبربه ابوذر فرمود:
وَ عَلَی‌ اَلْعَاقِلِ مَا لَمْ يَكُنْ مَغْلُوباً عَلَی‌ عَقْلِهِ أَنْ يَكُونَ لَهُ سَاعَاتٌ
بر انسان عاقل تا وقتی که عقلش از او گرفته نشده لازم است ساعاتی‌ داشته باشد:
سَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ
ساعتی‌ كه با پروردگارش راز و نياز كند،
وَ سَاعَةٌ يَتَفَكَّرُ فِي صُنْعِ اَللَّهِ
و ساعتی‌ كه در مخلوقات‌ خداوند فکر کند ،
وَ سَاعَةٌ يُحَاسِبُ فِيهَا نَفْسَهِ فِيمَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ  
ساعتی‌ كه خودش را دربارۀ آنچه كرده و خواهد كرد به حساب بكشد ،
وَ سَاعَةٌ يَخْلُو فِيهَا بِحَاجَتِهِ مِنَ اَلْحَلاَلِ فِي اَلمَطْعَمِ وَ اَلْمَشْرَبِ
و ساعتی‌ كه در آن نيازهای‌ حلالش را از خوردن و نوشيدن برآورد.

⏪سیره وعمل اهل بیت
برنامه ی روزانه امام رضا:
شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا نقل میکند:
وَ كَانَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِذَا صَلَّى اَلْغَدَاةَ وَ كَانَ يُصَلِّيهَا فِي أَوَّلِ وَقْتٍ ثُمَّ يَسْجُدُ فَلاَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ إِلَى أَنْ تَرْتَفِعَ اَلشَّمْسُ
حضرت نماز صبح را اوّل وقت انجام ميداد و بعد بسجده مى‌رفت و سر بر نمى‌داشت تا آفتاب بالا مى‌آمد.
ثُمَّ يَقُومُ فَيَجْلِسُ لِلنَّاسِ أَوْ يَرْكَبُ
آنگاه بر مي خاست و به نيازهای مردم می پرداخت و يا سوار مى‌شد _ و به دنبال کار مردم میرفت…
إِنَّمَا يَتَكَلَّمُ اَلنَّاسُ قَلِيلاً قَلِيلاً
و غير اين نبود كه با مردم بنرمى و آهسته و شمرده سخن ميگفت.

📚 در روایت دیگری داریم راوی میگوید:
مَا رَأَيْتُ أَبَا اَلْحَسَنِ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ جَفَا أَحَداً بِكَلِمَةٍ قَطُّ
هرگز نديدم حضرت رضا با كلامى در گفتارش به كسى جفا و يا درشتى كند.
وَ لاَ رَأَيْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ كَلاَمَهُ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْهُ
و هيچ گاه نديدم سخن كسي را قطع كند،صبر ميكرد تا طرف سخنش تمام شود و بعد اگر لازم مى‌ديد كلامى ميگفت.
وَ مَا رَدَّ أَحَداً عَنْ حَاجَةٍ يَقْدِرُ عَلَيْهَا
و نديدم كسى از او حاجتى بخواهد و مقدور آن حضرت باشد و ردّ كند…
وَ لاَ رَأَيْتُهُ شَتَمَ أَحَداً مِنْ مَوَالِيهِ وَ مَمَالِيكِهِ قَطُّ
و هرگز نديدم از خدمتكاران و كارگزاران خود كسى را بد بگويد و دشنام دهد.
وَ لاَ رَأَيْتُهُ تَفَلَ  
و يا در پيش چشم كسى آب دهان بيندازد…
وَ كَانَ إِذَا خَلاَ وَ نَصَبَ مَائِدَتَهُ أَجْلَسَ مَعَهُ عَلَى مَائِدَتِهِ مَمَالِيكَهُ وَ مَوَالِيَهُ حَتَّى اَلْبَوَّابَ اَلسَّائِسَ
و چون خلوت ميشد و سفرۀ طعام براى او مي گستردند همۀ غلامان و خدمتكاران را بر سر سفره ميخواند،حتى دربان را.
 وَ كَانَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَلِيلَ اَلنَّوْمِ بِاللَّيْلِ كَثِيرَ اَلسَّهَرِ يُحْيِي أَكْثَرَ لَيَالِيهِ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى اَلصُّبْحِ
و او عليه السّلام بسيار كم خواب بود و بسيار بيدارى مى‌كشيد،و بيشتر شب را با بيدارى بسر ميبرد از اوّل تا هنگام دميدن صبح.
 وَ كَانَ كَثِيرَ اَلصِّيَامِ فَلاَ يَفُوتُهُ صِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ فِي اَلشَّهْرِ
و بسيار روزه مي گرفت،و سه روز روزۀ هر ماه از وى فوت نمى‌شد.

📚کثرت عبادت در زندان
مرحوم مجلسی نقل میکند که راوی میگوید:
جِئْتُ إِلَى بَابِ اَلدَّارِ اَلَّتِي حُبِسَ فِيهَا اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِسَرَخْسَ
من آمدم به در خانه‏اي که حضرت رضا در آنجا محبوس بود در قريه سرخس خراسان .
وَ قَدْ قُيِّدَ وَ اِسْتَأْذَنْتُ عَلَيْهِ اَلسَّجَّانَ
از زندان‏بان کسب اجازه کردم براي ملاقات آن حضرت.
فَقَالَ لاَ سَبِيلَ لَكَ عَلَيْهِ
گفت نمي‏تواني بر آن حضرت راهي بيابي و دست‏رسي پيدا کني .
قُلْتُ وَ لِمَ
گفتم براي چه ؟
قَالَ لِأَنَّهُ رُبَّمَا صَلَّى فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَلْفَ رَكْعَةٍ.
صگفت براي آنکه آن حضرت بيشتر اوقات در شبانه‏ روز هزار رکعت نماز مي‏خواند.

⏬ معانی مختلف شاخص:
لفظ “شاخص” معانی متعددی دارد از جمله:
۱. قیام برای کاری
۲. کوچ و مسافرت
با توجه به معانی لفظ شاخص، سه معنا برای کلام حضرت بیان میشود:

 1️⃣ سزاوار نیست برنامه ریزی و قیام انسان برای زندگی خارج از ضوابطی باشد که حضرت مشخص کرده است.

2️⃣  این قانون حتی در مسافرت نیز باید لحاظ شود و اینگونه نباشد که مسافرت ها صرف تفریح شود و امور دیگر به طور کلی نادیده گرفته شود.

↙️نکته:
در مسافرت هم باید تفریح کرد، هم اهل عبادت بود، هم مرمت معاش.
تفریح و عبادت با هم جمع شدنی هستند ولی مرمت معاش چه؟!
مرمت معاش صرفا به معنای کسب در آمد نیست، بلکه به معنای درست مصرف کردن است. همین که انسان ولخرجی نکند خودش نوعی مرمت معاش است.ویا اینکه خساست به خرج ندهد،نوعی مرمت معاش است.

 3️⃣ ابن میثم بحرانی می فرماید:
سزاوار نیست عاقل مسافرت برود مگر برای یکی از این مقاصد: اصلاح معاش، گامی برای معاد، لذت حلال.

✅️ کوچ کردن و مسافرت کردن باید هدفمند باشد؛

1️⃣عبادت: یا برای زیارت باشد. برای صله رحم باشد، برای دیدار با اولیاء خدا باشد، برای خرید کتاب دینی باشد.

2️⃣معاش :یا برای کار و کسب در آمد باشد.

3️⃣استراحت : یا باید برای استراحت و تفریح و آرامش روح باشد.

⏬نکاتی ذیل این حکمت:
نکته1: تقسیم این سه زمان بر اساس جایگاه و شخصیت افراد متفاوت است.

📚مرحوم مغنیه بعد از شرح این حکمت میفرماید:
وَأَنَا مَحْرُومٌ مِنْ هَذِهِ السَّاعَةِ،
و من از ساعت سوم _استراحت_ محرومم.
وَمَا لِي إِلَيْهَا مِنْ سَبِيلٍ،
و راهی به آن ندارم،
وَلَكِنْ طَبِيعَةُ عَمَلِي (وَهُوَ التَّأْلِيفُ)
اما طبیعت کار من تألیف است.
وَبِخَاصَّةٍ (التَّفْسِيرُ الْكَاشِفُ) وَ (فِي ظِلَالِ نَهْجِ الْبَلَاغَةِ)
و به ویژه کتاب‌های «التفسیر الکاشف» و «فی ظلال نهج البلاغه»
قَدْ جَمَعَتْ بَيْنَ السَّاعَةِ الْأُولَى وَالثَّانِيَةِ،
بین ساعت اول و دوم _عبادت و کار_ جمع کرده .
وَأَدْخَلَتْ إِحْدَاهُمَا فِي الْأُخْرَى
و یکی را در دیگری داخل نموده است _عبادت من کار و کار من عبادت است.
وَإِذَا كَانَ فِي الشَّايِ وَالتَّدْخِينِ رَاحَةٌ
وَمَتْعَةٌ، تَدَاخَلَتِ السَّاعَاتُ الثَّلَاثُ، وَأَصْبَحَتْ كَالسَّاعَةِ الْوَاحِدَةِ: مُنَاجَاةً وَتَأْلِيفًا وَتَرْوِيحًا  
و اگر در چای و سیگار آرامش و لذتی باشد، این سه ساعت در هم می‌آمیزند و مانند یک ساعت واحد می‌شوند: مناجات، تألیف و ترویح _آرامش_

⏬نکته۲:
با برنامه ریزی، میتوان از وقت های مرده استفاده کرد.
در جملات علما داریم:
«تُوزیع الْوَقْت‏، تُوسِيعُه»
اگر وقت درست تقسيم شود گسترش مى‏ يابد و زمان براى انجام همه‏ ى كارها پيدا مى‏ كنيم.
عمر اکثر افراد نزدیک به هم است ولی با برنامه ریزی میشود از آن استفاده بهینه کرد. همه کسانی که کار مهمی انجام داده اند، از وقت های خویش استفاده کرده اند.

⏪نمونه انسانهای موفق و برنامه ریز:

*⃣ ابن سينا روزها كار حكومتى داشت و شبها تحقيق مى كرد و ۴۰ كتاب در ۱۲۰ جلد نوشته آن هم در ۵۷ سال عمر کوتاهش.

*⃣ميرحامد حسين هندی آن قدر كتاب تاليف كرد كه دست راستش از كار افتاد. گفته اند از صدر اسلام تا كنون احدى در باب امامت به اندازه او كار نكرده است. خبر فوت فرزندش را به او دادند متاثر شد و گفت مجالى براى حضور در مراسم ندارد و فرمود : مرا تنها گذاريد تا حقانيت على مرتضى (ع) را از سخنان اهل سنت اثبات نمايم.

*⃣محدث قمى حتى در سفرهاى تفريحي كتاب مى نوشت همسفران او در سفر سوريه مى گويند هر وقت ما براى سياحت مى رفتيم او كتاب مى نوشت وشب ها كه مى خوابيديم او مشغول مطالعه و تاليف بود.

*⃣ آيت الله بروجردى :
من گاهى اوقات به قدرى غرق مطالعه مى شدم كه يك مرتبه صداى اذان صبح را مى شنيدم ، تازه متوجه مى شدم كه شام جلويم مانده.

*⃣امام خمینی آنقدر برنامه ریزی دقیقی داشت که هيچ چيز حتى فوت آقا مصطفى برنامه مطالعاتى ايشان را به هم نزد.
حاج احمد آقا مى گويد : حتى كتابى كه جزو دوره مطالعاتى ايشان بود در آن روز هفتاد صفحه اش خوانده شده بود.

*⃣خلاصه آنکه به تعبیر شهيد اول:
و مِن الخُسرَانِ صَرفُ الزَّمان فِی المُباح وَ إن قَلّ
صرف عمر در کارهای مباح هر چند کم جز زیان چیزی نیست.

 غفرالله لی ولکم، الحمد لله رب العالمین