ممنون از صبر و شکیبایی شما...

حکمت سیصد و شصت و هشتم

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۱۴۰۴/۴/۲۳ . ۱۸ محرم

💢 حکمت ۳۶۸ 💢

استاد محمد کاظمی‌نیا
حکمت سیصد و شصت و هشتم
0.5 0.75 عادی 1.25 1.5 1.75 2
45:45 00:00
با کلیک روی عناوین زیر،
|

وَ قَالَ (عليه السلام): إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ، ذِيَادَةً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ.

امام (عليه السلام) فرمود:
خداى تعالى ثواب را در اطاعت خود نهاده است و عقاب را در معصيتش، تا بندگان خود را از عذاب خود مصون دارد و آنها را به بهشت روانه دارد.

💠وَ قَالَ (عليه السلام): إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ
خداوند سبحان ثواب را برای اطاعتش و كيفر را بخاطر معصيتش قرار داده است.

💠 ذِيَادَةً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ
تا بندگانش را از عذاب خود باز دارد[ذِيَادَةً] و آن ها را به سوى بهشتش سوق دهد.

⏪ [«ذيادة» در اصل از ماده «ذود»
(بر وزن ذوب) به معناى منع كردن و جلوگيرى نمودن است كه در قرآن مجيد در سوره قصص آيه ۲۳ درمورد دختران شعيب به آن اشاره شده و مى فرمايد:
《وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمْ امْرَأتَيْنِ تَذُودَانِ 》 در كنار چاه آب مدين به جز چوپان ها دو زن را ديد كه از رفتن گوسفندان خود به سوى چاه آب جلوگيرى مى كردند.
در كلام نورانى مورد بحث مفهومش اين است كه خداوند عقاب را بر گناه قرار داده تا بندگانش را از عذاب خود بازدارد.

⏪ [«حياشة» مصدر حاش يحوش ــ
به معناى سوق دادن صيد به سوى دام است، سپس به معناى هرگونه سوق دادن، به كار رفته و در كلام نورانى بالا به همين معنا استفاده شده است.]

⛔️بیان ثواب و جزا، نقش مهمی در رعایت احکام دارد.
حضرت در این حکمت میفرماید:
خداوند با بیان ثواب طاعات و عقاب گناهان، لطف بزرگی به شما کرده است،
و آن لطف هم اینکه ثواب هایی که برای عبادات مشخص شده انگیزه و تشویق مهمی است برای انسان تا طاعت انجام دهد‌.
و عقاب های شدیدی که برای گناهان بیان شده مانع مهمی است برای ترک معصیت و گناه.

📕فلسفه بیان ثواب و جزای اعمال توسط خداوند چیست؟!
مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا نقل میکند:
فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ لِمَ أَمَرَ اَللَّهُ تَعَالَی‌ اَلْعِبَادَ وَ نَهَاهُمْ
اگر کسی بپرسد: چرا خداوند متعال بندگان را به کارهایی امر و از کارهایی نهی کرده است؟
قِيلَ لِأَنَّهُ لاَ يَكُونُ بَقَاؤُهُمْ وَ صَلاَحُهُمْ إِلاَّ بِالْأَمْرِ وَ اَلنَّهْيِ وَ اَلْمَنْعِ مِنَ اَلْفَسَادِ وَ اَلتَّغَاصُبِ
پاسخ داده می‌شود: زیرا بقا و صلاح آنان تنها با امر و نهی و جلوگیری از فساد و تجاوز ممکن است.
اصل بیان احکام برای هدایت انسان است، بیان میزان ثواب و جزاء نیز تشویق یا انذاری است که انسان آن احکام را جدی بگیرد.

⭕️دانستن مقدمه عمل است.
یکی از نکات مهمی که از این حکمت قابل استفاده است، تلاش برای یادگیری میزان ثواب و عقاب اعمال است.
در بعد شخصی؛ طبیعتا هر چه انسان آگاه تر باشد و بیشتر بداند؛ تلاش بیشتری برای امتثال و انجام اعمال پیدا میکند.
حتی در بُعد اجتماعی نیز؛ اگر علما ثواب و عقاب اعمال مخالف را برای مردم بیان کنند، نقش مهمی در تعبد و دینداری آنها خواهد داشت.

⛔️اهمیت پرداختن به ثواب و عقاب اعمال:
در اهمیت این بحث و لزوم بحث از آن همین بس که شخصیت جلیلی مانند شیخ صدوق که از بزرگترین علمای شیعه و صاحب کتاب “من لا یحضرره الفقیه” است؛ کتابی دارد به نام ” ثواب و عقاب اعمال”.

📕ایشان در مقدمه این کتاب میفرماید: إِنَّ الَّذِي دَعَانِي إِلَى تَأْلِيفِ كِتَابِي هَذَا – مَا رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ)
آن چیزی که مرا به تألیف این کتاب برانگیخت – روایتی از پیامبر است که فرمودند:
أَنَّهُ قَالَ: «الدَّالُّ عَلَى الْخَيْرِ كَفَاعِلِهِ»
«هدایتگر به سوی خیر، همچون انجام‌دهنده آن است»
وَ سَمَّيْتُهُ «كِتَابُ ثَوَابِ الأَعْمَالِ»
و نام آن را «کتاب ثواب الأعمال» نهادم،
وَ أَرْجُو أَنْ لَا يَحْرِمَنِيَ اللهُ ثَوَابَ ذَلِكَ
و امیدوارم خداوند مرا از پاداش این کار محروم نسازد،
فَمَا أَرَدْتُ مِنْ تَصْنِيفِهِ إِلَّا الرَّغْبَةَ فِي ثَوَابِ اللهِ وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِهِ سُبْحَانَهُ،
زیرا هدفم از تألیف این کتاب، تنها طلب ثواب الهی و جلب رضایت اوست،
وَلَا أَرَدْتُ بِمَا تَكَلَّفْتُهُ غَيْرَ ذَلِكَ
و هیچ قصد دیگری در این تلاش نداشته‌ام.

⏬ چند نکته کلامی:
بسیاری از شارحان نهج البلاغه به مناسبت، در ذیل این حکمت به چند مساله ی کلامی و اعتقادی پرداخته اند که به صورت بسیار مختصر به آنها اشاره میشود.

◀️ الف. آیا احکام الهی، هدفمنداند و داری غرض خاصی هستند؟!
علمای علم کلام میگویند:
اِنَّ الله یَفعَلُ لِغَرَضِِ
در مورد غرض داشتن خداوند از افعال و احکام دو نظر وجود دارد:

1⃣ اگر بگوییم خدا غرض و هدف دارد نتیجه اش میشود ناقص بودن خدا،
چون موجود ناقص، برای برطرف کردن نقص خود هدفی را دنبال میکند.
من نان میخرم چون نان ندارم ، گرسنه و محتاج آن هستم.

2⃣ از طرف مقابل عده ای می گویند:
اگر خداوند هدفی نداشته باشد، افعالش بدون هدف و عبث میشود و در این صورت حکمت الهی زیر سوال میرود ،
در حالی که میدانیم حکمت از صفات ذات است و صفات مهمی مانند رحمت الهی زیر مجموعه ی حکمت اند

⤵️ پاسخ :
خداوند “لغرضِِ” کار میکند ولی غرض او، خودش نیست. غرض سود رساندن به بندگان است.
او نکرده خلق تا سودی کند/
بلکه تا بر بندگان جودی کند

📕در کتاب عیون اخبار الرضا آمده:
إِنْ سَأَلَ سَائِلٌ فَقَالَ أَخْبِرْنِي هَلْک يَجُوزُ أَنْ يُكَلِّفَ اَلْحَكِيمُ عَبْدَهُ فِعْلاً مِنَ اَلْأَفَاعِيلِ لِغَيْرِ عِلَّةٍ وَ لاَ مَعْنًی‌
آيا می‌‌شود خداوند حكيم بندۀ خود را بكاری‌ تكليف كند بدون هيچ علّت و سببی‌ و معنائی‌‌؟
قِيلَ لَهُ لاَ يَجُوزُ ذَلِكَ
باو گفته می‌‌شود:نه،چنين چيزی‌ جايز نيست،
لِأَنَّهُ حَكِيمٌ غَيْرُ عَابِثٍ وَ لاَ جَاهِلٍ
زيرا كه او حكيم و درستكار است و عبث از او سر نمی‌‌زند و نادان هم نيست كه بيهوده فرمانی‌ دهد،
فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَأَخْبِرْنِي لِمَ كَلَّفَ اَلْخَلْقَ
و اگر گفتند: برای‌ چه خلق را مكلّف نموده‌؟
قِيلَ لِعِلَلٍ كَثِيرَةٍ
گفته می‌‌شود برای‌ علّتهای‌ بسيار.
فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَأَخْبِرْنِي عَنْ تِلْكَ اَلْعِلَلِ مَعْرُوفَةٌ مَوْجُودَةٌ هِيَ أَمْ غَيْرُ مَعْرُوفَةٍ وَ لاَ مَوْجُودَةٍ
پس اگر گفت:بگو آيا آن علّتها شناخته شده و موجود است يا نه خلق نشده،و معروف نيست‌؟
قِيلَ بَلْ هِيَ مَعْرُوفَةٌ مَوْجُودَةٌ عِنْدَ أَهْلِهَا
گفته می‌‌شود:نزد اهلش معروف و موجود است.
فَإِنْ قَالَ أَ تَعْرِفُونَهَا أَنْتُمْ أَمْ لاَ تَعْرِفُونَهَا
پس اگر پرسيد:شما آنها را ميشناسيد يا نمی‌‌شناسيد،
قِيلَ لَهُمْ مِنْهَا مَا نَعْرِفُهُ وَ مِنْهَا مَا لاَ نَعْرِفُهُ
گفته می‌‌شود:بلی‌ پاره‌ای‌ را ميدانيم و برخی‌ را نه،اطّلاعی‌ نداريم.

◀️ ب. آیا حسن و قبح عقلی است یا شرعی؟!
یکی از مباحث پر دامنه ی در علم کلام آن است که آیا خوبی و بدی را عقل تشخیص میدهد،
یا عقل به تنهایی میتواند خوبی و بدی را بفهمد؟
آیا عقل میگوید عدالت خوب است و ظلم بد، یا شرع است که به ما میگوید عدالت واجب است و ظلم حرام؟!

⤵️ در حکمت ۳۶۸ جمله‌ی
“إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ” عده ای را به خطا انداخته که شاید حسن و قبح شرعی باشد؛ در حالی که طبق نظر امامیه؛ عقل مسئول تشخیص خوبی و بدی است و اگر هم شرع به خوبی امر و از بدی نهی کرده؛ در واقع ارشاد و هدایت به همان حکم عقل است.

↩️خلاصه آنکه؛ عقل به تنهایی خوبی و بدی را میفهمد ولی خداوند برای اینکه پاداشی به بندگانش داده باشد از باب قاعده ی لطف؛ برای حسن و قبح؛ ثواب و جزایی قرار داده است.

◀️ ج. آیا ثواب استحقاق است یا تفضل؟!
در امور دنیایی اگر کسی برای دیگری خدمتی انجام داد چه عقلا و چه شرعا مستحق پاداش است، ولی این قاعده در مورد انسان و خدا صادق نیست زیرا:

⬅️ اولا؛ عبادت ما سودی به خدا نمیرساند و هر چه باشد؛ سودی است که به خود ما بر میگردد و مصلحتی است برای خودمان.

⬅️ ثانیا؛ ما از خود هیچ نداریم؛ جان ما، حیات ما، قدرت ما بر عبادت و توفیق عبادت همه از خداست؛ وقتی همه چیز از خداست؛ ما حقی نداریم که از خدا طلب ثواب کنیم.

↩️ نتیجه: آنکه اگر خداوند در قبال عبادت انسان، یا ترک معصیت انسان به او ثوابی میدهد، همه ی این ثواب ها تفضل و لطفی است از جانب او نه اینکه ما استحقاق داشته باشیم.

⛔️ پیامبر خاتم میفرماید:
لَنْ يدْخِلَ الْجَنَّةَ أَحَداً عَمَلُهُ،
هيچ كسی به سبب عملش وارد بهشت نمى شود.
قالُوا: وَ لا أَنْتَ يا رَسُولَ اللَّهِ؟
عرض كردند: حتى خود شما اى رسول خدا؟!
قالَ: وَ لا أَنَا، الاَّ أَنْ يتَغَمَّدَنِى اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ! فرمود: آرى، من هم چنين هستم، مگر اين كه رحمت خدا شامل من شود!

💠 إنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ
خداوند سبحان ثواب را بر اطاعتش و كيفر را بر معصيتش قرار داده است.

💠ذيَادَةً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ
تا بندگانش را از عذاب خود باز دارد و آن ها را به سوى بهشت خود سوق دهد.

🔻نکته ۱:
بهشت را به بها دهند نه به بهانه؛
از حکمت ۳۶۸ کاملا به دست می آید که تا انسان اهل طاعت و عبادت نشود،
تا ترک معصیت نکند راهی برای ورود به بهشت پیدا نمیکند؛
نمیشود انسان بدون توشه اعمال، انتظار بهشتی شدن داشته باشد.
حضرت درغرر الحکم فرمود:
لا تَحْصُلُ الجَنّةُ بالتَّمَنّي
بهشت، با تمنّا به دست نمى آيد.

⭕️ امیرالمومنین سلام الله علیه درحکمت ۱۵۰ می فرماید:
لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيْرِ عَمَلٍ
«از کسانی نباش که بدون عمل به آخرت امید دارند»
قرآن کریم میفرماید:
《إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ؛ توبه – ۱۱۰》
جان فشانی میخواهد، گذشت و ایثار میخواهد تا بهشتی شد.
یقیناً خدا از مؤمنان جان ها و اموالشان را به بهای آنکه بهشت برای آنان باشد خریده.

🔻نکته ای شیرین از علامه حسن زاده آملی:
علامه عارف حسن زاده آملی بمی‌فرمود: (بهشت را به بها نمی‌دهند بلکه به بهانه می‌دهند).
مراد ایشان این است که تمام اعمال و کارهای نیکی که ما انجام می‌دهیم تازه بهانه برای بهشت رفتن است؛
و گرنه با این اعمال، انسان نمی‌تواند بهای بهشتی را که جایگاه جاویدان انسان است و نعمت‌های فراوان ابدی در آن برای انسان فراهم شده بپردازد.

🔻نکته ۲:
راه بهشتی شدن افراد مختلف متفاوت است
در نهج البلاغه گاهی صحبت از “عبادةُ الاحرار” است؛ یعنی انسان به مانند بردگان عبادت کند نه مانند تاجران؛
ولی آن مرحله، مرحله ی خیلی بالایی است و همه افراد توان رسیدن به آن را ندارند .
لذا حضرت متناسب با افراد مختلف راه های دیگری را نیز برای بهشتی شدن مطرح کرده است.

💮ترک شهوات، راه بهشتی شدن است.
درخطبه ۱۷۶ فرمود:
إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَكَارِهِ وَ إِنَّ النَّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ
بهشت با سختی‌ها پوشیده شده است و جهنم با شهوت‌ها.
خود سازی و اصلاح درون راه بهشتی شدن است.
درغرر الحکم فرمود:
لاَ يَفُوزُ بِالْجَنَّةِ إِلاَّ مَنْ حَسُنَتْ سَرِيرَتُهُ وَ خَلُصَت
به بهشت نمى رسد،مگر کسى که باطن او نیکو و نیّت خالص آلایش شده است.

💮احترام قائل شدن برای شخصیت خود، راه بهشتی شدن است.
در حکمت ۴۵۶ فرمود:
إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ، فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا.
بهای جان شما چیزی جز بهشت نیست، پس آن را جز به بهشت نفروشید.
گناه کسر شان انسان مومن است، کسی که خود را کمتر از بهشت فروخته باشد، ارزان فروخته است.

💮تبعیت از امیرالمومنین راه بهشتی شدن است.
درخطبه ۱۵۶ فرمود:
فَإِنْ أَطَعْتُمُونِي فَإِنِّي حَامِلُكُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَلَى سَبِيلِ الْجَنَّةِ،
اگر مرا اطاعت کنيد من به خواست خدا شما را به راه بهشت خواهم برد;
وَ إِنْ كَانَ ذَا مَشَقَّةٍ شَدِيدَةٍ وَ مَذَاقَةٍ مَرِيرَةٍ
هر چند راهى است پر مشقّت و داراى تلخى هاى فراوان.
شیرین ترین راه برای بهشتی شدن این است که انسان پشت سر امیرالمومنین حرکت کند و به بهشت برسد.

🔻نکته۳:
این حکمت پژواک کلمات فاطمی است که در فرمایشات علوی نشان داده شده.
حکمت ۳۶۸ پیش از آنکه در کلمات امیرالمومنین آمده باشد، در فرمایشات حضرت زهرا آمده است.

📕مرحوم طبرسی در احتجاج میفرماید:
أَنَّهُ لَمَّا أَجْمَعَ أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرُ عَلَی‌ مَنْعِ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا السَّلاَمُ فَدَكاً
وقتی‌ أبو بكر و عمر برای‌ منع حضرت زهرا عليها السّلام از فدك همدست شدند
وَ بَلَغَهَا ذَلِكَ لاَثَتْ خِمَارَهَا عَلَی‌ رَأْسِهَا وَ اِشْتَمَلَتْ بِجِلْبَابِهَا وَ أَقْبَلَتْ فِي لُمَةٍ مِنْ حَفَدَتِهَا وَ نِسَاءِ قَوْمِهَا…
و از آن با خبر شد، مقنعه بر سر كشيده و پارچه‌ای‌ بر سر انداخته و با چند تن از اطرافيان و زنان قوم خود به سوی‌ مجلس أبوبكر حركت فرمود.
اِفْتَتَحَتِ اَلْكَلاَمَ بِحَمْدِ اَللَّهِ وَ اَلثَّنَاءِ عَلَيْهِ وَ اَلصَّلاَةِ عَلَی‌ رَسُولِهِ فَعَادَ اَلْقَوْمُ فِي بُكَائِهِمْ…
با حمد و سپاس الهی و درود بر رسولش، سخن را آغاز کرد، و سپس مردم دوباره به گریه افتادند…
ثُمَّ جَعَلَ اَلثَّوَابَ عَلَی‌ طَاعَتِهِ وَ وَضَعَ اَلْعِقَابَ عَلَی‌ مَعْصِيَتِهِ ذِيَادَةً لِعِبَادِهِ مِنْ نَقِمَتِهِ وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَی‌ جَنَّتِهِ…
خداوند پاداش را بر اطاعت از او و کیفر را بر نافرمانی قرار داده است، تا بندگانش را از خشم و عذابش دور کرده و به سوی بهشت خود بکشاند

⏪ اینکه حضرت زهرا بعد از جریان غصب خلافت، توجه و تذکر به این نکته میدهد در واقع کنایه ای است به جریان خلفا که:

◀️ اولا: شما آن احکامی که خداوند قرار داده بود را به هم ریختید، علی علیه السلام را از حق خود کنار زدید.

◀️ ثانیا: کسانی که از شما پیروی میکنند نه از نقمت های الهی در امان اند نه راهی به سمت بهشت دارند.

🔻نکته ۴:
شاید بهترین کار برای امتثال حکمت ۳۶۸ ، رجوع به روایاتی باشد که در باب ثواب اعمال و عقاب اعمال ذکر شده،
اینها را بخوانیم و تلاش کنیم به آنها عمل کنیم.

📕مرحوم صدوق در “ثواب الاعمال” موارد متعددی ذکر کرده که برخی را ذکر میکنیم.

1⃣ ثواب وضو گرفتن برای غیر نماز:
امام صادق علیه السلتم فرمود:
مَنْ جَدَّدَ وُضُوءَهُ لِغَيْرِ صَلَاةٍ جَدَّدَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ مِنْ غَيْرِ اسْتِغْفَارٍ
کسی که تجديد وضو كند، خداوند توبه او را، بى آنكه استغفار كند، تجديد گرداند.
تجدید وضو برای غیر نماز همان دائم الوضو بودن است که هر وقت وضوی انسانن باطل شد، وضو بگیرد.

2⃣ ثواب حرکت به سمت مسجد
امام صادق ع فرمود:
مَنْ مَشَى إِلَى الْمَسَاجِدِ لَمْ يَضَعْ رِجْلَهُ عَلَى رَطْبٍ وَ لَا يَابِسٍ إِلَّا سَبَّحَتْ لَهُ الْأَرْضُ إِلَى الْأَرَضِينَ السَّابِعَةِ
هر کس پیاده به مسجد رود، قدم بر هیچ تر و خشکى نمى گذارد مگر اینکه آن نقطه از زمین، تا عمق زمین هفتم براى او تسبیح خدا مى گویند.

3⃣ثواب نماز شب:
امام صادق علیه السلام فرمود:
صَلَاةُ اللَّيْلِ تُبَيِّضُ الْوُجُوهَ وَ صَلَاةُ اللَّيْلِ تُطَيِّبُ الرِّيحَ وَ صَلَاةُ اللَّيْلِ تَجْلِبُ الرِّزْقَ نماز شب، چهره را سفيد و نورانى مى كند ، نماز شب، انسان را خوشبو مى كند ، نماز شب، روزى مى آورد .
امیرالمومنین فرمود
شب زنده دارى مايه تندرستى است، و خشنودى پروردگار عزّ و جلّ، و قرار گرفتن در معرض رحمت خدا، و شبیه شدن به اخلاق پيامبران .

4⃣ ثواب گریه بر امام حسین:
كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يَقُولُ‌ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَيْنَاهُ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ ع حَتَّى تَسِيلَ عَلَى خَدِّهِ
هر مومني كه براي شهادت امام حسين عليه السلام اشک از ديدگانش فرو ريزد و بر گونه اش جاري شود،
بَوَّأَهُ اللَّهُ تَعَالَى بِهَا فِي الْجَنَّةِ غُرَفاً يَسْكُنُهَا أَحْقَاباً
خداوند او را در منزلگاه هايي جاي دهد كه روزگاري دراز در آن سكني گزيند.
وَ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَيْنَاهُ حَتَّى تَسِيلَ عَلَى خَدَّيْهِ فِيمَا مَسَّنَا مِنَ الْأَذَى مِنْ عَدُوِّنَا فِي الدُّنْيَا
و هر مومني كه براي آزارهايي كه از دشمنان ما در سراي دنيا به ما رسيده، اشک از ديدگانش فرو ريزد و بر گونه اش جاري شود،
بَوَّأَهُ اللَّهُ مَنْزِلَ صِدْقٍ
خداوند او را در بهشت در جايگاهي شايسته جاي دهد.
وَ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ مَسَّهُ أَذًى فِينَا فَدَمَعَتْ عَيْنَاهُ حَتَّى تَسِيلَ عَلَى خَدِّهِ مِنْ مَضَاضَةٍ
أَوْ أَذًى فِينَا
و هر مومني كه در راه ما آزار بيند و اشك از ديدگانش فرو ريزد و بر گونه اش جاري گردد، به سبب رنجي كه در راه ما ديده،
صَرَفَ اللَّهُ مِنْ وَجْهِهِ الْأَذَى وَ آمَنَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ سَخَطِ النَّارِ
خداوند حالت آزار و رنج را از رخسارش بر گيرد و او را در روز رستاخيز از خشم خويش و دوزخ آسوده بدارد و امان دهد.

5⃣ ثواب ترک گناهان کبیره:
سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ‌
از امام صادق پرسيدم معنى آيه شريفه «اگر از گناهان كبيره‌اى كه از آن نهى شده‌ايد دست برداريد، گناهان شما را مى‌پوشانيم» چيست؟
قَالَ مَنِ اجْتَنَبَ مَا أَوْعَدَ اللَّهُ عَلَيْهِ النَّارَ إِذَا كَانَ مُؤْمِناً كَفَّرَ اللَّهُ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَ يُدْخِلُهُ‌ مُدْخَلًا كَرِيماً
فرمودند: معنى آن آيه اين است كه اگر هرمؤمنى از گناهانى كه خداوند به مرتكب آن وعده جهنّم داده است، اجتناب نمايد، خداوند بدى‌هاى او را پوشانيده و او را در جايگاه نيكويى مى‌گرداند.

6⃣ثواب آموزش دادن به دیگران:
امام باقر علیه السلام فرمود:
مُعَلِّمُ الْخَيْرِ يَسْتَغْفِرُ لَهُ دَوَابُّ الْأَرْضِ وَ حِيتَانُ الْبُحُورِ وَ كُلُّ صَغِيرَةٍ وَ كَبِيرَةٍ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ سَمَائِهِص
جنبندگان زمين و ماهيان دريا و هر جاندارى در هوا و همه اهل آسمان و زمين براى آموزگار خوبيها آمرزش مى طلبند.

7⃣ ثواب یاد گرفتن و علم آموزی:
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَطْلُبُ فِيهِ عِلْماً سَلَكَ اللَّهُ بِهِ طَرِيقاً إِلَى الْجَنَّةِ
کسی که در مسیر علم قدم بردارد، خداوند او را به مسیر بهشت میبرد.
وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضًى بِهِ
همانا، فرشتگان با خرسندي بالهاي خويش به راه دانش جوی علم پهن میکنند.
وَ إِنَّهُ يَسْتَغْفِرُ لِطَالِبِ الْعِلْمِ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ حَتَّى الْحُوتُ فِي الْبَحْرِ
و اهل زمين و آسمان تا برسد به ماهيان دريا براي دانشجوی علم آمرزش میطلبند.
وَ فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ النُّجُومِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ
و برتري عالم بر عابد مانند برتري ماه شب چهارده است بر ستارگان ديگر است.

8⃣ ثواب قرض دادن:
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
مَنْ أَقْرَضَ مُؤْمِناً قَرْضاً يَنْتَظِرُ بِهِ مَيْسُورَهُ كَانَ مَالُهُ فِي زَكَاةٍ
کسى که به مؤمنى قرض بدهد و صبر کند تا وضع مالیش خوب شود، آن مال پاک خواهد ماند،
وَ كَانَ هُوَ فِي صَلَاةٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ حَتَّى يُؤَدِّيَهُ إِلَيْهِ
و فرشتگان بر قرض دهنده درود مى فرستند تا زمانى که قرض گیرنده قرض خود را ادا کند.

9⃣ ثواب رسیدگی به خانواده:
قَالَ النَّبِيُّ ص لِرَجُلٍ أَصْبَحْتَ صَائِماً پیامبر به شخصی فرمود آيا امروز روزه اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ لَا قَالَ فَعُدْتَ مَرِيضاً قَالَ لَا
فرمود: آيا بيماري را عيادت نموده اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ فَاتَّبَعْتَ جَنَازَةً قَالَ لَا
فرمود: آيا جنازه اي را تشييع نموده اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ فَأَطْعَمْتَ مِسْكِيناً قَالَ لَا
فرمود: آيا مستمندي را خوراك داده اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ فَارْجِعْ إِلَى أَهْلِكَ فَأَصِبْهُمْ فَإِنَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْكَ صَدَقَةٌ
فرمود: پس به سوي خانواده خويش بازگرد و به آنان محبت کن و آنان را ببوس كه اين كار صدقه است و پاداش صدقه را دارد.

0⃣1⃣ ثواب تسبیحات حضرت زهرا:
امام صادق علیه السلام فرمود :
لِأَبِي هَارُونَ الْمَكْفُوفِ يَا أَبَا هَارُونَ إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِتَسْبِيحِ الزَّهْرَاءِ ع كَمَا نَأْمُرُهُمْ بِالصَّلَاةِ
اى ابو هارون! ما فرزندان خود را به تسبيح حضرت فاطمه عليهاالسلام فرمان مى دهيم همانطور كه آنان را به نماز فرمان مى دهيم.
فَالْزَمْهُ فَإِنَّهُ لَمْ يَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَيَشْقَى
پس هميشه چنين عمل كن، چون كسى كه به آن مداومت ورزد بدبخت و شقى نخواهد شد.

اللهم انصر الاسلام و المسلمین

حکمت سیصد و شصت و هشتم

حکمت سیصد و شصت و هشتم

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۱۴۰۴/۴/۲۳ . ۱۸ محرم

💢 حکمت ۳۶۸ 💢

استاد محمد کاظمی‌نیا
حکمت سیصد و شصت و هشتم
0.5 0.75 عادی 1.25 1.5 1.75 2
45:45 00:00
با کلیک روی عناوین زیر،
|

وَ قَالَ (عليه السلام): إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ، ذِيَادَةً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ.

امام (عليه السلام) فرمود:
خداى تعالى ثواب را در اطاعت خود نهاده است و عقاب را در معصيتش، تا بندگان خود را از عذاب خود مصون دارد و آنها را به بهشت روانه دارد.

💠وَ قَالَ (عليه السلام): إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ
خداوند سبحان ثواب را برای اطاعتش و كيفر را بخاطر معصيتش قرار داده است.

💠 ذِيَادَةً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ
تا بندگانش را از عذاب خود باز دارد[ذِيَادَةً] و آن ها را به سوى بهشتش سوق دهد.

⏪ [«ذيادة» در اصل از ماده «ذود»
(بر وزن ذوب) به معناى منع كردن و جلوگيرى نمودن است كه در قرآن مجيد در سوره قصص آيه ۲۳ درمورد دختران شعيب به آن اشاره شده و مى فرمايد:
《وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمْ امْرَأتَيْنِ تَذُودَانِ 》 در كنار چاه آب مدين به جز چوپان ها دو زن را ديد كه از رفتن گوسفندان خود به سوى چاه آب جلوگيرى مى كردند.
در كلام نورانى مورد بحث مفهومش اين است كه خداوند عقاب را بر گناه قرار داده تا بندگانش را از عذاب خود بازدارد.

⏪ [«حياشة» مصدر حاش يحوش ــ
به معناى سوق دادن صيد به سوى دام است، سپس به معناى هرگونه سوق دادن، به كار رفته و در كلام نورانى بالا به همين معنا استفاده شده است.]

⛔️بیان ثواب و جزا، نقش مهمی در رعایت احکام دارد.
حضرت در این حکمت میفرماید:
خداوند با بیان ثواب طاعات و عقاب گناهان، لطف بزرگی به شما کرده است،
و آن لطف هم اینکه ثواب هایی که برای عبادات مشخص شده انگیزه و تشویق مهمی است برای انسان تا طاعت انجام دهد‌.
و عقاب های شدیدی که برای گناهان بیان شده مانع مهمی است برای ترک معصیت و گناه.

📕فلسفه بیان ثواب و جزای اعمال توسط خداوند چیست؟!
مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا نقل میکند:
فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ لِمَ أَمَرَ اَللَّهُ تَعَالَی‌ اَلْعِبَادَ وَ نَهَاهُمْ
اگر کسی بپرسد: چرا خداوند متعال بندگان را به کارهایی امر و از کارهایی نهی کرده است؟
قِيلَ لِأَنَّهُ لاَ يَكُونُ بَقَاؤُهُمْ وَ صَلاَحُهُمْ إِلاَّ بِالْأَمْرِ وَ اَلنَّهْيِ وَ اَلْمَنْعِ مِنَ اَلْفَسَادِ وَ اَلتَّغَاصُبِ
پاسخ داده می‌شود: زیرا بقا و صلاح آنان تنها با امر و نهی و جلوگیری از فساد و تجاوز ممکن است.
اصل بیان احکام برای هدایت انسان است، بیان میزان ثواب و جزاء نیز تشویق یا انذاری است که انسان آن احکام را جدی بگیرد.

⭕️دانستن مقدمه عمل است.
یکی از نکات مهمی که از این حکمت قابل استفاده است، تلاش برای یادگیری میزان ثواب و عقاب اعمال است.
در بعد شخصی؛ طبیعتا هر چه انسان آگاه تر باشد و بیشتر بداند؛ تلاش بیشتری برای امتثال و انجام اعمال پیدا میکند.
حتی در بُعد اجتماعی نیز؛ اگر علما ثواب و عقاب اعمال مخالف را برای مردم بیان کنند، نقش مهمی در تعبد و دینداری آنها خواهد داشت.

⛔️اهمیت پرداختن به ثواب و عقاب اعمال:
در اهمیت این بحث و لزوم بحث از آن همین بس که شخصیت جلیلی مانند شیخ صدوق که از بزرگترین علمای شیعه و صاحب کتاب “من لا یحضرره الفقیه” است؛ کتابی دارد به نام ” ثواب و عقاب اعمال”.

📕ایشان در مقدمه این کتاب میفرماید: إِنَّ الَّذِي دَعَانِي إِلَى تَأْلِيفِ كِتَابِي هَذَا – مَا رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ)
آن چیزی که مرا به تألیف این کتاب برانگیخت – روایتی از پیامبر است که فرمودند:
أَنَّهُ قَالَ: «الدَّالُّ عَلَى الْخَيْرِ كَفَاعِلِهِ»
«هدایتگر به سوی خیر، همچون انجام‌دهنده آن است»
وَ سَمَّيْتُهُ «كِتَابُ ثَوَابِ الأَعْمَالِ»
و نام آن را «کتاب ثواب الأعمال» نهادم،
وَ أَرْجُو أَنْ لَا يَحْرِمَنِيَ اللهُ ثَوَابَ ذَلِكَ
و امیدوارم خداوند مرا از پاداش این کار محروم نسازد،
فَمَا أَرَدْتُ مِنْ تَصْنِيفِهِ إِلَّا الرَّغْبَةَ فِي ثَوَابِ اللهِ وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِهِ سُبْحَانَهُ،
زیرا هدفم از تألیف این کتاب، تنها طلب ثواب الهی و جلب رضایت اوست،
وَلَا أَرَدْتُ بِمَا تَكَلَّفْتُهُ غَيْرَ ذَلِكَ
و هیچ قصد دیگری در این تلاش نداشته‌ام.

⏬ چند نکته کلامی:
بسیاری از شارحان نهج البلاغه به مناسبت، در ذیل این حکمت به چند مساله ی کلامی و اعتقادی پرداخته اند که به صورت بسیار مختصر به آنها اشاره میشود.

◀️ الف. آیا احکام الهی، هدفمنداند و داری غرض خاصی هستند؟!
علمای علم کلام میگویند:
اِنَّ الله یَفعَلُ لِغَرَضِِ
در مورد غرض داشتن خداوند از افعال و احکام دو نظر وجود دارد:

1⃣ اگر بگوییم خدا غرض و هدف دارد نتیجه اش میشود ناقص بودن خدا،
چون موجود ناقص، برای برطرف کردن نقص خود هدفی را دنبال میکند.
من نان میخرم چون نان ندارم ، گرسنه و محتاج آن هستم.

2⃣ از طرف مقابل عده ای می گویند:
اگر خداوند هدفی نداشته باشد، افعالش بدون هدف و عبث میشود و در این صورت حکمت الهی زیر سوال میرود ،
در حالی که میدانیم حکمت از صفات ذات است و صفات مهمی مانند رحمت الهی زیر مجموعه ی حکمت اند

⤵️ پاسخ :
خداوند “لغرضِِ” کار میکند ولی غرض او، خودش نیست. غرض سود رساندن به بندگان است.
او نکرده خلق تا سودی کند/
بلکه تا بر بندگان جودی کند

📕در کتاب عیون اخبار الرضا آمده:
إِنْ سَأَلَ سَائِلٌ فَقَالَ أَخْبِرْنِي هَلْک يَجُوزُ أَنْ يُكَلِّفَ اَلْحَكِيمُ عَبْدَهُ فِعْلاً مِنَ اَلْأَفَاعِيلِ لِغَيْرِ عِلَّةٍ وَ لاَ مَعْنًی‌
آيا می‌‌شود خداوند حكيم بندۀ خود را بكاری‌ تكليف كند بدون هيچ علّت و سببی‌ و معنائی‌‌؟
قِيلَ لَهُ لاَ يَجُوزُ ذَلِكَ
باو گفته می‌‌شود:نه،چنين چيزی‌ جايز نيست،
لِأَنَّهُ حَكِيمٌ غَيْرُ عَابِثٍ وَ لاَ جَاهِلٍ
زيرا كه او حكيم و درستكار است و عبث از او سر نمی‌‌زند و نادان هم نيست كه بيهوده فرمانی‌ دهد،
فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَأَخْبِرْنِي لِمَ كَلَّفَ اَلْخَلْقَ
و اگر گفتند: برای‌ چه خلق را مكلّف نموده‌؟
قِيلَ لِعِلَلٍ كَثِيرَةٍ
گفته می‌‌شود برای‌ علّتهای‌ بسيار.
فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ فَأَخْبِرْنِي عَنْ تِلْكَ اَلْعِلَلِ مَعْرُوفَةٌ مَوْجُودَةٌ هِيَ أَمْ غَيْرُ مَعْرُوفَةٍ وَ لاَ مَوْجُودَةٍ
پس اگر گفت:بگو آيا آن علّتها شناخته شده و موجود است يا نه خلق نشده،و معروف نيست‌؟
قِيلَ بَلْ هِيَ مَعْرُوفَةٌ مَوْجُودَةٌ عِنْدَ أَهْلِهَا
گفته می‌‌شود:نزد اهلش معروف و موجود است.
فَإِنْ قَالَ أَ تَعْرِفُونَهَا أَنْتُمْ أَمْ لاَ تَعْرِفُونَهَا
پس اگر پرسيد:شما آنها را ميشناسيد يا نمی‌‌شناسيد،
قِيلَ لَهُمْ مِنْهَا مَا نَعْرِفُهُ وَ مِنْهَا مَا لاَ نَعْرِفُهُ
گفته می‌‌شود:بلی‌ پاره‌ای‌ را ميدانيم و برخی‌ را نه،اطّلاعی‌ نداريم.

◀️ ب. آیا حسن و قبح عقلی است یا شرعی؟!
یکی از مباحث پر دامنه ی در علم کلام آن است که آیا خوبی و بدی را عقل تشخیص میدهد،
یا عقل به تنهایی میتواند خوبی و بدی را بفهمد؟
آیا عقل میگوید عدالت خوب است و ظلم بد، یا شرع است که به ما میگوید عدالت واجب است و ظلم حرام؟!

⤵️ در حکمت ۳۶۸ جمله‌ی
“إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ” عده ای را به خطا انداخته که شاید حسن و قبح شرعی باشد؛ در حالی که طبق نظر امامیه؛ عقل مسئول تشخیص خوبی و بدی است و اگر هم شرع به خوبی امر و از بدی نهی کرده؛ در واقع ارشاد و هدایت به همان حکم عقل است.

↩️خلاصه آنکه؛ عقل به تنهایی خوبی و بدی را میفهمد ولی خداوند برای اینکه پاداشی به بندگانش داده باشد از باب قاعده ی لطف؛ برای حسن و قبح؛ ثواب و جزایی قرار داده است.

◀️ ج. آیا ثواب استحقاق است یا تفضل؟!
در امور دنیایی اگر کسی برای دیگری خدمتی انجام داد چه عقلا و چه شرعا مستحق پاداش است، ولی این قاعده در مورد انسان و خدا صادق نیست زیرا:

⬅️ اولا؛ عبادت ما سودی به خدا نمیرساند و هر چه باشد؛ سودی است که به خود ما بر میگردد و مصلحتی است برای خودمان.

⬅️ ثانیا؛ ما از خود هیچ نداریم؛ جان ما، حیات ما، قدرت ما بر عبادت و توفیق عبادت همه از خداست؛ وقتی همه چیز از خداست؛ ما حقی نداریم که از خدا طلب ثواب کنیم.

↩️ نتیجه: آنکه اگر خداوند در قبال عبادت انسان، یا ترک معصیت انسان به او ثوابی میدهد، همه ی این ثواب ها تفضل و لطفی است از جانب او نه اینکه ما استحقاق داشته باشیم.

⛔️ پیامبر خاتم میفرماید:
لَنْ يدْخِلَ الْجَنَّةَ أَحَداً عَمَلُهُ،
هيچ كسی به سبب عملش وارد بهشت نمى شود.
قالُوا: وَ لا أَنْتَ يا رَسُولَ اللَّهِ؟
عرض كردند: حتى خود شما اى رسول خدا؟!
قالَ: وَ لا أَنَا، الاَّ أَنْ يتَغَمَّدَنِى اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ! فرمود: آرى، من هم چنين هستم، مگر اين كه رحمت خدا شامل من شود!

💠 إنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ
خداوند سبحان ثواب را بر اطاعتش و كيفر را بر معصيتش قرار داده است.

💠ذيَادَةً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ، وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ
تا بندگانش را از عذاب خود باز دارد و آن ها را به سوى بهشت خود سوق دهد.

🔻نکته ۱:
بهشت را به بها دهند نه به بهانه؛
از حکمت ۳۶۸ کاملا به دست می آید که تا انسان اهل طاعت و عبادت نشود،
تا ترک معصیت نکند راهی برای ورود به بهشت پیدا نمیکند؛
نمیشود انسان بدون توشه اعمال، انتظار بهشتی شدن داشته باشد.
حضرت درغرر الحکم فرمود:
لا تَحْصُلُ الجَنّةُ بالتَّمَنّي
بهشت، با تمنّا به دست نمى آيد.

⭕️ امیرالمومنین سلام الله علیه درحکمت ۱۵۰ می فرماید:
لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيْرِ عَمَلٍ
«از کسانی نباش که بدون عمل به آخرت امید دارند»
قرآن کریم میفرماید:
《إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ؛ توبه – ۱۱۰》
جان فشانی میخواهد، گذشت و ایثار میخواهد تا بهشتی شد.
یقیناً خدا از مؤمنان جان ها و اموالشان را به بهای آنکه بهشت برای آنان باشد خریده.

🔻نکته ای شیرین از علامه حسن زاده آملی:
علامه عارف حسن زاده آملی بمی‌فرمود: (بهشت را به بها نمی‌دهند بلکه به بهانه می‌دهند).
مراد ایشان این است که تمام اعمال و کارهای نیکی که ما انجام می‌دهیم تازه بهانه برای بهشت رفتن است؛
و گرنه با این اعمال، انسان نمی‌تواند بهای بهشتی را که جایگاه جاویدان انسان است و نعمت‌های فراوان ابدی در آن برای انسان فراهم شده بپردازد.

🔻نکته ۲:
راه بهشتی شدن افراد مختلف متفاوت است
در نهج البلاغه گاهی صحبت از “عبادةُ الاحرار” است؛ یعنی انسان به مانند بردگان عبادت کند نه مانند تاجران؛
ولی آن مرحله، مرحله ی خیلی بالایی است و همه افراد توان رسیدن به آن را ندارند .
لذا حضرت متناسب با افراد مختلف راه های دیگری را نیز برای بهشتی شدن مطرح کرده است.

💮ترک شهوات، راه بهشتی شدن است.
درخطبه ۱۷۶ فرمود:
إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَكَارِهِ وَ إِنَّ النَّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَوَاتِ
بهشت با سختی‌ها پوشیده شده است و جهنم با شهوت‌ها.
خود سازی و اصلاح درون راه بهشتی شدن است.
درغرر الحکم فرمود:
لاَ يَفُوزُ بِالْجَنَّةِ إِلاَّ مَنْ حَسُنَتْ سَرِيرَتُهُ وَ خَلُصَت
به بهشت نمى رسد،مگر کسى که باطن او نیکو و نیّت خالص آلایش شده است.

💮احترام قائل شدن برای شخصیت خود، راه بهشتی شدن است.
در حکمت ۴۵۶ فرمود:
إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ، فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا.
بهای جان شما چیزی جز بهشت نیست، پس آن را جز به بهشت نفروشید.
گناه کسر شان انسان مومن است، کسی که خود را کمتر از بهشت فروخته باشد، ارزان فروخته است.

💮تبعیت از امیرالمومنین راه بهشتی شدن است.
درخطبه ۱۵۶ فرمود:
فَإِنْ أَطَعْتُمُونِي فَإِنِّي حَامِلُكُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَلَى سَبِيلِ الْجَنَّةِ،
اگر مرا اطاعت کنيد من به خواست خدا شما را به راه بهشت خواهم برد;
وَ إِنْ كَانَ ذَا مَشَقَّةٍ شَدِيدَةٍ وَ مَذَاقَةٍ مَرِيرَةٍ
هر چند راهى است پر مشقّت و داراى تلخى هاى فراوان.
شیرین ترین راه برای بهشتی شدن این است که انسان پشت سر امیرالمومنین حرکت کند و به بهشت برسد.

🔻نکته۳:
این حکمت پژواک کلمات فاطمی است که در فرمایشات علوی نشان داده شده.
حکمت ۳۶۸ پیش از آنکه در کلمات امیرالمومنین آمده باشد، در فرمایشات حضرت زهرا آمده است.

📕مرحوم طبرسی در احتجاج میفرماید:
أَنَّهُ لَمَّا أَجْمَعَ أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرُ عَلَی‌ مَنْعِ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا السَّلاَمُ فَدَكاً
وقتی‌ أبو بكر و عمر برای‌ منع حضرت زهرا عليها السّلام از فدك همدست شدند
وَ بَلَغَهَا ذَلِكَ لاَثَتْ خِمَارَهَا عَلَی‌ رَأْسِهَا وَ اِشْتَمَلَتْ بِجِلْبَابِهَا وَ أَقْبَلَتْ فِي لُمَةٍ مِنْ حَفَدَتِهَا وَ نِسَاءِ قَوْمِهَا…
و از آن با خبر شد، مقنعه بر سر كشيده و پارچه‌ای‌ بر سر انداخته و با چند تن از اطرافيان و زنان قوم خود به سوی‌ مجلس أبوبكر حركت فرمود.
اِفْتَتَحَتِ اَلْكَلاَمَ بِحَمْدِ اَللَّهِ وَ اَلثَّنَاءِ عَلَيْهِ وَ اَلصَّلاَةِ عَلَی‌ رَسُولِهِ فَعَادَ اَلْقَوْمُ فِي بُكَائِهِمْ…
با حمد و سپاس الهی و درود بر رسولش، سخن را آغاز کرد، و سپس مردم دوباره به گریه افتادند…
ثُمَّ جَعَلَ اَلثَّوَابَ عَلَی‌ طَاعَتِهِ وَ وَضَعَ اَلْعِقَابَ عَلَی‌ مَعْصِيَتِهِ ذِيَادَةً لِعِبَادِهِ مِنْ نَقِمَتِهِ وَ حِيَاشَةً لَهُمْ إِلَی‌ جَنَّتِهِ…
خداوند پاداش را بر اطاعت از او و کیفر را بر نافرمانی قرار داده است، تا بندگانش را از خشم و عذابش دور کرده و به سوی بهشت خود بکشاند

⏪ اینکه حضرت زهرا بعد از جریان غصب خلافت، توجه و تذکر به این نکته میدهد در واقع کنایه ای است به جریان خلفا که:

◀️ اولا: شما آن احکامی که خداوند قرار داده بود را به هم ریختید، علی علیه السلام را از حق خود کنار زدید.

◀️ ثانیا: کسانی که از شما پیروی میکنند نه از نقمت های الهی در امان اند نه راهی به سمت بهشت دارند.

🔻نکته ۴:
شاید بهترین کار برای امتثال حکمت ۳۶۸ ، رجوع به روایاتی باشد که در باب ثواب اعمال و عقاب اعمال ذکر شده،
اینها را بخوانیم و تلاش کنیم به آنها عمل کنیم.

📕مرحوم صدوق در “ثواب الاعمال” موارد متعددی ذکر کرده که برخی را ذکر میکنیم.

1⃣ ثواب وضو گرفتن برای غیر نماز:
امام صادق علیه السلتم فرمود:
مَنْ جَدَّدَ وُضُوءَهُ لِغَيْرِ صَلَاةٍ جَدَّدَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ مِنْ غَيْرِ اسْتِغْفَارٍ
کسی که تجديد وضو كند، خداوند توبه او را، بى آنكه استغفار كند، تجديد گرداند.
تجدید وضو برای غیر نماز همان دائم الوضو بودن است که هر وقت وضوی انسانن باطل شد، وضو بگیرد.

2⃣ ثواب حرکت به سمت مسجد
امام صادق ع فرمود:
مَنْ مَشَى إِلَى الْمَسَاجِدِ لَمْ يَضَعْ رِجْلَهُ عَلَى رَطْبٍ وَ لَا يَابِسٍ إِلَّا سَبَّحَتْ لَهُ الْأَرْضُ إِلَى الْأَرَضِينَ السَّابِعَةِ
هر کس پیاده به مسجد رود، قدم بر هیچ تر و خشکى نمى گذارد مگر اینکه آن نقطه از زمین، تا عمق زمین هفتم براى او تسبیح خدا مى گویند.

3⃣ثواب نماز شب:
امام صادق علیه السلام فرمود:
صَلَاةُ اللَّيْلِ تُبَيِّضُ الْوُجُوهَ وَ صَلَاةُ اللَّيْلِ تُطَيِّبُ الرِّيحَ وَ صَلَاةُ اللَّيْلِ تَجْلِبُ الرِّزْقَ نماز شب، چهره را سفيد و نورانى مى كند ، نماز شب، انسان را خوشبو مى كند ، نماز شب، روزى مى آورد .
امیرالمومنین فرمود
شب زنده دارى مايه تندرستى است، و خشنودى پروردگار عزّ و جلّ، و قرار گرفتن در معرض رحمت خدا، و شبیه شدن به اخلاق پيامبران .

4⃣ ثواب گریه بر امام حسین:
كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يَقُولُ‌ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَيْنَاهُ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ ع حَتَّى تَسِيلَ عَلَى خَدِّهِ
هر مومني كه براي شهادت امام حسين عليه السلام اشک از ديدگانش فرو ريزد و بر گونه اش جاري شود،
بَوَّأَهُ اللَّهُ تَعَالَى بِهَا فِي الْجَنَّةِ غُرَفاً يَسْكُنُهَا أَحْقَاباً
خداوند او را در منزلگاه هايي جاي دهد كه روزگاري دراز در آن سكني گزيند.
وَ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ دَمَعَتْ عَيْنَاهُ حَتَّى تَسِيلَ عَلَى خَدَّيْهِ فِيمَا مَسَّنَا مِنَ الْأَذَى مِنْ عَدُوِّنَا فِي الدُّنْيَا
و هر مومني كه براي آزارهايي كه از دشمنان ما در سراي دنيا به ما رسيده، اشک از ديدگانش فرو ريزد و بر گونه اش جاري شود،
بَوَّأَهُ اللَّهُ مَنْزِلَ صِدْقٍ
خداوند او را در بهشت در جايگاهي شايسته جاي دهد.
وَ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ مَسَّهُ أَذًى فِينَا فَدَمَعَتْ عَيْنَاهُ حَتَّى تَسِيلَ عَلَى خَدِّهِ مِنْ مَضَاضَةٍ
أَوْ أَذًى فِينَا
و هر مومني كه در راه ما آزار بيند و اشك از ديدگانش فرو ريزد و بر گونه اش جاري گردد، به سبب رنجي كه در راه ما ديده،
صَرَفَ اللَّهُ مِنْ وَجْهِهِ الْأَذَى وَ آمَنَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ سَخَطِ النَّارِ
خداوند حالت آزار و رنج را از رخسارش بر گيرد و او را در روز رستاخيز از خشم خويش و دوزخ آسوده بدارد و امان دهد.

5⃣ ثواب ترک گناهان کبیره:
سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ‌
از امام صادق پرسيدم معنى آيه شريفه «اگر از گناهان كبيره‌اى كه از آن نهى شده‌ايد دست برداريد، گناهان شما را مى‌پوشانيم» چيست؟
قَالَ مَنِ اجْتَنَبَ مَا أَوْعَدَ اللَّهُ عَلَيْهِ النَّارَ إِذَا كَانَ مُؤْمِناً كَفَّرَ اللَّهُ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَ يُدْخِلُهُ‌ مُدْخَلًا كَرِيماً
فرمودند: معنى آن آيه اين است كه اگر هرمؤمنى از گناهانى كه خداوند به مرتكب آن وعده جهنّم داده است، اجتناب نمايد، خداوند بدى‌هاى او را پوشانيده و او را در جايگاه نيكويى مى‌گرداند.

6⃣ثواب آموزش دادن به دیگران:
امام باقر علیه السلام فرمود:
مُعَلِّمُ الْخَيْرِ يَسْتَغْفِرُ لَهُ دَوَابُّ الْأَرْضِ وَ حِيتَانُ الْبُحُورِ وَ كُلُّ صَغِيرَةٍ وَ كَبِيرَةٍ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَ سَمَائِهِص
جنبندگان زمين و ماهيان دريا و هر جاندارى در هوا و همه اهل آسمان و زمين براى آموزگار خوبيها آمرزش مى طلبند.

7⃣ ثواب یاد گرفتن و علم آموزی:
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَطْلُبُ فِيهِ عِلْماً سَلَكَ اللَّهُ بِهِ طَرِيقاً إِلَى الْجَنَّةِ
کسی که در مسیر علم قدم بردارد، خداوند او را به مسیر بهشت میبرد.
وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضًى بِهِ
همانا، فرشتگان با خرسندي بالهاي خويش به راه دانش جوی علم پهن میکنند.
وَ إِنَّهُ يَسْتَغْفِرُ لِطَالِبِ الْعِلْمِ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ حَتَّى الْحُوتُ فِي الْبَحْرِ
و اهل زمين و آسمان تا برسد به ماهيان دريا براي دانشجوی علم آمرزش میطلبند.
وَ فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ النُّجُومِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ
و برتري عالم بر عابد مانند برتري ماه شب چهارده است بر ستارگان ديگر است.

8⃣ ثواب قرض دادن:
پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:
مَنْ أَقْرَضَ مُؤْمِناً قَرْضاً يَنْتَظِرُ بِهِ مَيْسُورَهُ كَانَ مَالُهُ فِي زَكَاةٍ
کسى که به مؤمنى قرض بدهد و صبر کند تا وضع مالیش خوب شود، آن مال پاک خواهد ماند،
وَ كَانَ هُوَ فِي صَلَاةٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ حَتَّى يُؤَدِّيَهُ إِلَيْهِ
و فرشتگان بر قرض دهنده درود مى فرستند تا زمانى که قرض گیرنده قرض خود را ادا کند.

9⃣ ثواب رسیدگی به خانواده:
قَالَ النَّبِيُّ ص لِرَجُلٍ أَصْبَحْتَ صَائِماً پیامبر به شخصی فرمود آيا امروز روزه اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ لَا قَالَ فَعُدْتَ مَرِيضاً قَالَ لَا
فرمود: آيا بيماري را عيادت نموده اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ فَاتَّبَعْتَ جَنَازَةً قَالَ لَا
فرمود: آيا جنازه اي را تشييع نموده اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ فَأَطْعَمْتَ مِسْكِيناً قَالَ لَا
فرمود: آيا مستمندي را خوراك داده اي؟ عرض كرد: نه!!
قَالَ فَارْجِعْ إِلَى أَهْلِكَ فَأَصِبْهُمْ فَإِنَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْكَ صَدَقَةٌ
فرمود: پس به سوي خانواده خويش بازگرد و به آنان محبت کن و آنان را ببوس كه اين كار صدقه است و پاداش صدقه را دارد.

0⃣1⃣ ثواب تسبیحات حضرت زهرا:
امام صادق علیه السلام فرمود :
لِأَبِي هَارُونَ الْمَكْفُوفِ يَا أَبَا هَارُونَ إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِتَسْبِيحِ الزَّهْرَاءِ ع كَمَا نَأْمُرُهُمْ بِالصَّلَاةِ
اى ابو هارون! ما فرزندان خود را به تسبيح حضرت فاطمه عليهاالسلام فرمان مى دهيم همانطور كه آنان را به نماز فرمان مى دهيم.
فَالْزَمْهُ فَإِنَّهُ لَمْ يَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَيَشْقَى
پس هميشه چنين عمل كن، چون كسى كه به آن مداومت ورزد بدبخت و شقى نخواهد شد.

اللهم انصر الاسلام و المسلمین

حکمت سیصد و شصت و هشتم
error: کپی برداری این محتوا شرعاً جایز نیست.